دو فصلنامه کتاب قیم - فهرست مقالات

معناشناسی واژه «فتح» با تأکید بر سوره «الفتح»

فریده محمدزاده؛ عاطفه زرسازان؛ مجید معارف؛ نسیم عربی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 7-25

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12421.2473

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.1.6 تحلیل معنایی واژگان متن از راه دستیابی به دقایق معنا صورت میگیرد. این نگاه در قرآن به دلیل نقش آن در تأمین سعادت بشر اهمیت مییابد. واژه «فتح» 12 بار در قرآن آمده ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.1.6 تحلیل معنایی واژگان متن از راه دستیابی به دقایق معنا صورت میگیرد. این نگاه در قرآن به دلیل نقش آن در تأمین سعادت بشر اهمیت مییابد. واژه «فتح» 12 بار در قرآن آمده که بیشترین تکرار آن در سوره «فتح» است. پژوهش حاضر با روش معناشناسی به استخراج مفاهیم همنشین و جانشین و تبیین معنایی «فتح» در قرآن و سوره «الفتح» میپردازد. با بررسی روابط معنایی «فتح» روشن می‌شود که مهم‌ترین همنشین «فتح» با رابطه مکملی لفظ جلاله «الله»، با رابطه اشتدادی واژه «نصر» و با رابطه تقابلی واژه «نصیب» است. در سوره «الفتح» نیز لفظ «فتح» بر محور همنشینی مکملی با «مبین»، «قریب»، «جعل» و «اثاب» و بر محور همنشینی اشتدادی با «غفران»، «هدایت»، «اتمام»، «نصر»، «سکینه» و «غنیمت» و بر محور جانشینی با «سلطان» در یک حوزه معنایی قرار میگیرد. ازاینرو، به غیر از معانی مختلف فتح در قرآن از قبیل باز نمودن، حل و فصل، حکم و قضاوت، آنجا که فتح به معنای گشایش و پیروزی آمده است، این مؤلفه‌ها مد نظر است: پیروزی با دوام و از ناحیه خداوند، همراه با قدرت و تسلط بدون جنگ. لازم به ذکر است این فتح در نتیجه خلوص نیت، یاری دین و صبر به مؤمنان بخشیده می‌شود و نتایجی همچون پوشاندن گناهان، آرامش قلبها و توفیقات بزرگ الهی، اعمّ از مادی و معنوی را دربردارد.

تحلیل تفسیرگونه قاعده «تعلیق الحُکم علی الوصف مُشعر بالعلّیّه» از منظر آیت الله جوادی آملی (مفهوم شناسی، گونه شناسی و کارکردها)

مجید زارعی؛ حامد دژآباد

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 27-46

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12499.2488

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.2.7 یکی از موضوعات مهم و پرکاربرد علم اصول که در تفسیر و علوم قرآنی کاربست به‌سزایی دارد، مباحث الفاظ است. بهرغم اهمیت بسیار زیاد این مباحث، موضوعات زیرمجموعه این عنوان ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.2.7 یکی از موضوعات مهم و پرکاربرد علم اصول که در تفسیر و علوم قرآنی کاربست به‌سزایی دارد، مباحث الفاظ است. بهرغم اهمیت بسیار زیاد این مباحث، موضوعات زیرمجموعه این عنوان کمتر مورد توجه مفسران بوده است. قاعده زبانی «تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بالعلیة» از جمله این موضوعات است که اصولیان ذیل مبحث مفهوم وصف، از آن یاد کرده و مورد اتفاق موافقان و مخالفان مفهوم وصف است. بر طبق این قاعده، وصفِ به‌کار گرفته شده در جمله، به علّیّت حکم جمله اِشعار دارد. راهیابی این قاعده به تفسیر قرآن و استمداد از آن در جهت تبیین گویاتر کلام الهی، گرچه در آثار مفسران سلف از فریقین، به‌ندرت به‌چشم میخورد، اما کاربست گسترده آن، توسط علامه طباطبایی در تفسیر «المیزان» مورد توجه واقع شده و آیت‌الله جوادی آملی، به آن توسعه بخشیده و آن را تثبیت نموده است. این مفسر با اشراف علمی خود بر مباحث عقلی بهویژه علم اصول، توانسته است تا علم تفسیر را نسبت به گذشته منسجمتر و ضابطهمندتر نماید که این امر در به‌کارگیری این قاعده، کاملاً مشهود است. این پژوهه با استفاده از روش تطبیقیـتحلیلی و با تأکید بر آرای تفسیری ایشان نگاشته شده و رسالت تبیین گونههای متعدّد و برشماری کارکردهای تفسیری این قاعده را برعهده دارد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که با ایجاد الفت میان دو علم اصول فقه و تفسیر و استفاده از ظرفیتهای مغفول این قاعده زبانی در حوزه تفسیر قرآن، میتوان تفسیر گویاتری ارائه نمود و به حل پارهای از چالشهای این حوزه کمک شایانی کرد.

معناشناسی «وجوه و نظائر» و چگونگی معادل یابی آن در فرایند ترجمه حداد عادل از قرآن کریم

محمدحسن امرائی؛ یحیی معروف

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 47-67

https://doi.org/10.30512/kq.2021.11718.2391

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.3.8 دانش «وجوه و نظائر» به بررسی دلالتهای متعدد واژگان در بافت کلام وحیانی قرآن کریم میپردازد و نشان میدهد که این کتاب عظیم، دارای لایههای مختلف معنایی ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.3.8 دانش «وجوه و نظائر» به بررسی دلالتهای متعدد واژگان در بافت کلام وحیانی قرآن کریم میپردازد و نشان میدهد که این کتاب عظیم، دارای لایههای مختلف معنایی است. ازاینرو، فهم دقیق و معناشناسی واژگان قرآن، منوط به فهم وجوه و نظائر است. واژگان چند معنا در مصحف شریف، بیش از یک معنا را در نهاد خود جای داده که در ترجمه، غالباً بیش از یک معادل را پذیرا نیستند. ناظر به همین تنگنا، گاهی مترجمان در ترجمه واژگان دچار لغزش شده و واژهای را که در موارد گوناگون معانی متفاوتی دارد، همهجا یکسان ترجمه کرده یا وجه معنایی واژه را متناسب با معانی موجود در کتب وجوه و نظائر و علوم قرآنی برگردان نکرده‌اند. نگارندگان این جستار با بررسی و استقصاء وجوه قرآنی در ترجمه حداد عادل، به تناسب حجم اندک این پژوهش، شماری از این وجوه قرآنی را به صورت کاملاً تصادفی، ارزیابی توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و نقدی نمودهاند. دستاورد این پژوهش که اساس آن بر وجوه معنایی و نه نظائر متمرکز است، نشان داد که این ترجمه از منظر دانش وجوه و نظائر، غالباً معادل و مطابق است؛ اما در بسیاری موارد نیز دچار لغزش و اشتباه شده و معانیای مغایر با معانی موجود در کتب وجوه و نظائر، علوم قرآنی و تفاسیر ارائه کرده است.

ارتباط خلیفة اللهی انسان با عصمت انبیاء و اولیاء (ع) از منظر مفسران فریقین

سید محمد علی میربلوکی؛ حسین ابویی؛ محمدحسین برومند؛ جواد پورروستائی اردکانی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 69-87

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12340.2468

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.4.9 خلافت الهی انسان از منظر فریقین در سه حوزه اصلی بحث ‌برانگیز بوده است که عبارت‌اند از: 1. منظور از خلیفه و مستخلفٌ‌عنه، 2. مصداق یا مصادیق خلیفه، 3. شئون مختلف خلیفه. ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.4.9 خلافت الهی انسان از منظر فریقین در سه حوزه اصلی بحث ‌برانگیز بوده است که عبارت‌اند از: 1. منظور از خلیفه و مستخلفٌ‌عنه، 2. مصداق یا مصادیق خلیفه، 3. شئون مختلف خلیفه. تبیین هرکدام از موارد پیش‌گفته در مسأله خلافت، دارای لوازم و آثار معرفتی است که در ایجاد هندسه معرفتی هر فرد مؤثر بوده و موضوعات معرفتی دیگر را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از این جهت مسأله اصلی در مقاله حاضر، بیان چگونگی ارتباط و تلازم بین بحث خلافت الهی انسان و مسأله عصمت انبیاء و اولیاء (ع) از منظر مفسران و اندیشمندان فریقین است. در این خصوص با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیلی‌ـ‌ تطبیقی، در می‌یابیم که هرکدام از نحله‌های تفسیری، اعم از کلامی، فلسفی و عرفانی، مسأله عصمت را نیز مبتنی بر دیدگاه خود نسبت به مسأله خلافت انسان در قرآن کریم توضیح داده‌اند؛ به عبارت دیگر، مفسرانی که از منظر کلامی به موضوع خلافت انسان نگریسته‌اند، در تبیین مسأله عصمت نیز با استناد به ادلّه عقلی و نقلی به توضیح آن دست یازیده‌اند؛ اما کسانی که مواجهه فلسفی یا عرفانی با این مسأله داشته‌اند، مسأله عصمت و حدود و ثغور آن را نیز بر اساس قواعد عقلی و هستی‌شناسانه یا بر اساس ذوق عرفانی خویش بیان کرده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد حداقل پاره‌ای از موضوعات معرفتی، متأثر از نوع نگاه به مسأله خلافت انسان در قرآن کریم است.

تحلیل و نقد کاربست قرآن در نقد حدیث در تفسیر «الفرقان»

زهره نریمانی؛ جعفر فیروزمندی بندپی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 89-104

https://doi.org/10.30512/kq.2021.13097.2555

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.5.0 شناخت و ارزیابی مبانی نقد حدیث بهویژه در عرصه روایات تفسیری، خدمتی به علم تفسیر و حدیث بوده که در آن اصول سبکی نوین، معرفی و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است تا دیگران ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.5.0 شناخت و ارزیابی مبانی نقد حدیث بهویژه در عرصه روایات تفسیری، خدمتی به علم تفسیر و حدیث بوده که در آن اصول سبکی نوین، معرفی و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است تا دیگران در صورت الگوپذیری از این تفسیر، خطاها و کاستی‌های آن را جبران کنند. در این میان، تفسیر «الفرقان» به سبب رویکردهای خاص تفسیری و روایی که حاصل آن به طور عملی، اصالت دادن به قرآن و البته نفی نکردن حجیت سنت است، می‌تواند نمونه خوبی برای معرفی ارتباط قرآن و سنت باشد. در این پژوهش، با مطالعه و استخراج روایات موجود در تفسیر «الفرقان» و ارزیابی آنها از زاویه نقد حدیث با محوریت قرآن، به تبیین و نقد آراء مؤلف این تفسیر پرداخته شده است. مفسر در نقد احادیث و در روایات غیر معارض با قرآن، ابتدا کسب موافقت و وجود شبیه، شاهد و مصداق از قرآن و در مرحله بعد، مخالفت نداشتن با قرآن را کافی دانسته است. از دیدگاه وی، برخلاف روایات معارض که ضرورتاً موافقت در یکی از روایات متعارضین باید لحاظ گردد، ظاهر قرآن بر نص حدیث صحیح، ترجیح دارد و هنگام تعارض باید ظاهر قرآن را اخذ نمود. وی تخصیص یا تقیید نص و ظاهر قرآن را با سنّت قطعیّه نپذیرفته است. در مقاله به تفصیل، نقدهای وارد بر این دیدگاه ارائه شده است.

حرف «کاف» خطاب در اسماء اشاره و مطابقت آن با مخاطب در قرآن

خدیجه مسرور؛ عباس مصلایی پور

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 105-122

https://doi.org/10.30512/kq.2021.13373.2606

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.6.1 یکی از مباحث قرآنی که از دیرباز مورد توجه ادیبان و مفسران بوده، بحث خطاب است. قرآن به عنوان کلام باری تعالی برای هدایت بشر در جهت اثرگذاری بیشتر، از خطاب به ‌صورت گسترده ... بیشتر

معناشناسی توصیفی واژه تکامد «مذبذب» و آسیب‌شناسی ترجمه آن

صدیقه افتاده؛ عباس همامی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 123-143

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12826.2524

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.7.2 شناخت و فهم معنای قرآن کریم در گرو فهم واژهها و مفاهیمی است که همچون دانههای زنجیر به هم پیوستهاند. واژههایی در قرآن وجود دارند که تنها یکبار استعمال ... بیشتر

واکاوی مبانی قرآنی و روایی قاعده « لاتقیه فی الدماء»

عباس کلانتری خلیل آباد؛ نفیسه متولی زاده؛ علی غلامی؛ علی اکبر کریمی زارچی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 145-164

https://doi.org/10.30512/kq.2021.11762.2395

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.8.3 در فقه امامیه، اهتمام فراوانی نسبت به حفظ جان و حرمت دماء مشاهده می‌شود؛ تا بدانجا که حتی در تقیه که فرد مکلف است برای حفظ جان، مال و آبرو به حسب شرایط، به کتمان یا حتی ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.8.3 در فقه امامیه، اهتمام فراوانی نسبت به حفظ جان و حرمت دماء مشاهده می‌شود؛ تا بدانجا که حتی در تقیه که فرد مکلف است برای حفظ جان، مال و آبرو به حسب شرایط، به کتمان یا حتی عملی خلاف موازین شرعی روی آورد، اما این اختیار بدو داده نشده که مرتکب قتل عمد شود. ازاین‌رو، شرایط اضطرار و تقیه نمی‌تواند به ریختن خون مسلمانی بیانجامد؛ امری که از آن به قاعده «لا تقیة فی الدماء» یاد میشود. این پژوهش با روشی توصیفی‌ـ‌تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤالات است که اولاً دلالت آیات شریفه قرآن کریم بر حرمت قتل انسان در شرایط تقیه چگونه است؟ ثانیاً اعتبار روایاتی که به عدم جواز قتل انسانها در هنگام تقیه و شرایط اضطرار میپردازد، به لحاظ سندی و کیفیت دلالت چگونه است؟ ثالثاً آیا اطلاق این دسته از روایات شامل افراد غیرمسلمان همچون معاهد و ذمی میشود؟ رابعاً استثناء قاعده فقهی مزبور در نظرات فقهای امامیه، چه مواردی را دربرمیگیرد؟ یکی از دستاوردهای مقاله آن است که نصوص قرآنی و روایی و همچنین گستره قاعده فقهی پیش‌گفته، ریختن خون مطلق انسان ـ اعم از مسلمان و کافر ـ را در شرایط تقیه و اضطرار، جایز نمی‌داند مگر در موارد اندکی که حفظ جان افراد بیشتری اقتضا کند یا مصالح مهم‌تری در میان باشد.

تصویرسازی استعاره در دعاهای قرآنی

حسین مهتدی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 165-184

https://doi.org/10.30512/kq.2021.11128.2306

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.9.4 استعاره، هنری بیانی است که در آن دو امر متفاوت کنار هم می‌نشیند و موجب وحدت میان اضداد می‌شود. این شیوه بیانی از دو چیز، تعبیری تازه ارائه می‌دهد که شنونده یا خواننده ... بیشتر

بررسی و نقد تبیین معانی تضمین نحوی توسط ابن‌ عاشور و مشهدی قمی

محمد علی حاجعلی پور؛ سید محمد میرحسینی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 185-202

https://doi.org/10.30512/kq.2020.1836

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.10.5 تضمین نحوی یکی از صنایع مهم ادبی است که شناخت و تمیز آن از صنایع بلاغی دیگر و همچنین کاربست دقیق آن، می‌تواند در انتقال بهتر معانی آیات کمک کند. علمای تفسیر معتقدند که ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.10.5 تضمین نحوی یکی از صنایع مهم ادبی است که شناخت و تمیز آن از صنایع بلاغی دیگر و همچنین کاربست دقیق آن، می‌تواند در انتقال بهتر معانی آیات کمک کند. علمای تفسیر معتقدند که در تضمین، نوعی توسعه معنایی وجود دارد؛ بدین معنی که هرچند در تضمین، یک فعل محذوف و فعل دیگر مذکور است، اما معنای هر دو فعل در تفسیر آیه ملاک قرار می‌گیرد. بنابراین بی‌توجهی به این نکات، به انتقال نیافتن درست بلاغت و معانی نهفته در تضمین می‌انجامد. ازاین‌رو، نگارنده در تحقیق حاضر درصدد است با انتخاب نمونه‌هایی، جایگاه تضمین و همچنین نحوه انتقال بلاغت و معانی نهفته در تضمین را نزد ابن عاشور و مشهدی ‌قمی در دو تفسیر «التحریر و التنویر» و «کنز الدقائق و بحر الغرائب» واکاوی نماید. این دو مفسر دارای سبک متفاوتی هستند. سبک ابن‎ عاشور بیشتر ادبی و بلاغی، اما سبک مشهدی قمی در کنار توجه به مسائل ادبی، بیشتر مبتنی بر روایت است. در نهایت روشن گردید با اینکه تضمین نحوی نزد ابن عاشور در مقایسه با مشهدی قمی جایگاه والاتری داشته و بیشتر بدان پرداخته است، اما گاهی تضمین را با مباحث نحوی و بلاغی دیگر آمیخته است. افزون بر این، هر دو مفسر به ندرت در انتقال بلاغت و معانی تضمین موفق بوده‌اند.

«آدم و انسان»، خلیفة بشر یا خلیفة خدا ؛ نقد دیدگاه انتقادیِ «سلیمانی» به خلافت آدم علیه‌السلام و انسان

محمدرضا امین

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 203-219

https://doi.org/10.30512/kq.2021.13009.2540

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.11.6 یکی از نکات اختلافی در مورد موضوع خلافت در آیه 30 از سوره بقره، شناسایی موجودی است که آدم علیه‌السلام (و انسان) جانشین‌اش می‌شود. در معرفی این موجود به «خدا، جن، فرشتگان، ... بیشتر

بازتاب آموزه های نهج البلاغه در جرم شناسی علت شناختی

فاطمه نوری

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 221-240

https://doi.org/10.30512/kq.2021.13182.2569

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.12.7 نگاه‌‌ علتشناسانه به رفتار مجرمانه، به دنبال شناسایی عوامل جرمزا مورد توجه جرمشناسان قرار گرفته است؛ برخی با رویکردی افراطی و به تبعیت از زیستشناسیجنایی، ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.12.7 نگاه‌‌ علتشناسانه به رفتار مجرمانه، به دنبال شناسایی عوامل جرمزا مورد توجه جرمشناسان قرار گرفته است؛ برخی با رویکردی افراطی و به تبعیت از زیستشناسیجنایی، قائل به جبرگرایی زیستی در رفتار مجرمانه بوده و برخی با رویکردی تعادلگرا با الهام از زیستشناسیِاجتماعی، بزهکار را موجودی مختار اما با گرایشهای منحرفانه قلمداد کرده‌اند که تحت تأثیر شرایط محیطی، مرتکب جرم میشود. بررسی مضامین مندرج در نهج‌البلاغه نشان می‌دهد قرنها پیش از شکلگیری جرمشناسیِ علمی، سبب‌شناسی رفتار مجرمانه به صورت همهجانبه مورد توجه امیرالمؤمنین(ع) قرار داشته ‌است؛ به گونهای که مجموعهای از عوامل جرمزا را شناسایی و مفیدترین و کاربردیترین راهکارهای ریشهیابی رفتارهای مجرمانه را ارائهکردهاست. در این مقاله، با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا، عوامل جرمزا از دیدگاه حضرت علی(ع) مورد بررسی قرار‌ گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که جرم، معلول عوامل مختلفی است؛ چنانچه علت یا علل آن پدید آید، جرم ناخواسته رخ میدهد. همچنین آموزههای نهجالبلاغه هر چند بر نقش عوامل زیستی، روانی و اجتماعی به عنوان عوامل زمینهساز جرم تأکید میکند؛ اما همواره انسان را در بینابین وادی جبر و اختیار تفسیر کرده و به هیچ روی از بزهکار به عنوان موجود اسیر سرنوشت محتوم خویش، یاد نکرده است. تحلیل این نگرشها میتواند در ارائه نظریات جدید جرمشناسی و راهکارهای نوین کاربردی پیشگیری از جرایم، مفید و مؤثر باشد.

بررسی روایات اهل بیت (ع) در تفسیر ثعلبی

سیده وحیده رحیمی؛ کبری باقری

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 241-260

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12601.2500

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.13.8 مفسران اهل سنت در تفاسیر خود گونه‌های مختلفی از روایات اهل‌بیت (ع) را به شکل‌های گوناگون نقل کرده و عملکرد متفاوتی در نقل و نقد چنین روایاتی داشته‌اند. برخی به شکل گسترده ... بیشتر

تحریر دیدگاه شیخ صدوق در وحدت «مُعاذ بن مسلم» و «مُعاذ بن کثیر»

معصومه طاهریان قادی؛ سید محسن موسوی؛ سید علی اکبر ربیع نتاج؛ مهدی تقی زاده طبری

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 261-279

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12788.2518

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.14.9 یکی از موانع شناسایی هویت راویان در بررسیهای سندی، عناوین متعدد راوی در قالب کنیه، لقب و اسم و نیز اشتراک یک اسم بر مصادیق مختلف است. در همین رابطه شیخ صدوق مدعی است ... بیشتر

نقش شیخ مفید و سید مرتضی در تنقیح مبانی فکری تشیّع

حامد مصطفوی فرد؛ احمد شه گلی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 281-299

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12961.2533

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.15.0 مبانی فقهی و کلامی تشیع تا آغاز غیبت کبری، هنوز به صورت کامل ساخت نیافته بود. ازاینرو، در عرصه فقه، شاهد فقاهتی مبتنی بر افکار اهل سنت و متمایل به رأی و قیاس هستیم. ... بیشتر

ارزیابی دیدگاه آیت اللّه صدر کاظمینی در شناخت مؤلّف «فقه الرضا» و اعتبار اثر در استنباط فقهی

محمدرضا منوچهری نایینی؛ محمد حکیم

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 301-318

https://doi.org/10.30512/kq.2021.11707.2388

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.16.1 شناخت مؤلّف و میزان اعتبار روایات کتاب «فقه الرضا» در اجتهاد شیعی، از دیرباز دیدگاههای گوناگون و متفاوتی را در دانشهای فقه و حدیث امامیه پدید آورده است. در ... بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.16.1 شناخت مؤلّف و میزان اعتبار روایات کتاب «فقه الرضا» در اجتهاد شیعی، از دیرباز دیدگاههای گوناگون و متفاوتی را در دانشهای فقه و حدیث امامیه پدید آورده است. در میان این نظریات، دیدگاه مطرح شده توسط آیت‌الله سیدحسن صدر کاظمینی(م. 1354 ق)، از اثرگذاری و اهمیتی ویژه درباره این کتاب برخوردار است. در این نظریه کوشش شده است تا یگانگی «فقه الرضا» و کتاب «التکلیفِ» شلمغانی، با استناد به حضور متفرّدات و روایات منحصر به فردِ محمد بن علی شلمغانی در کتابِ منسوب به حضرت رضا (ع) اثبات شود. همچنین، نظریهپرداز به اثبات عدم اعتبار استنباط احکام فقهی بر اساس احادیث کتاب، به دلیل ذکر نشدن اَسناد متصل برای روایات این اثر اهتمام ورزیده است. در جستار پیشرو که با روش تحلیلی‌ـ‌‌توصیفی سامان یافته، از یک سو، شواهد و ادلّه یگانگی کتاب «فقه الرضا» و کتاب «التکلیف» مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و از سوی دیگر، تأثیرِ عدم درج اَسناد متصل در اعتبار اجتهاد فقهی با استناد به احادیث کتاب، واکاوی شده است. نتایج این پژوهش از این شمار است: نخست اینکه استناد به روایات اختصاصی شلمغانی، تنها مجموعهای بودن اثر را اثبات میکند و نشان میدهد که این کتاب، از به هم پیوستن اوراقی پراکنده از چند مؤلّف پدید آمده است، نه یکتایی محضِ دو اثر؛ دوم اینکه به دلیل حصول وثوق به صدور روایات از جانب اهل بیت (ع) بر اساس شواهد و قرائن گوناگون و اطمینان به صحّت عمل مطابق با احادیثی از این کتاب که با ضوابط مذهب فقهی امامیه هماهنگ‌ هستند، استنباط احکام بر پایه روایات «فقه الرضا»، مطابق با اسلوبهای پذیرفتهشده در اجتهاد خواهد بود و فقیهان مُجازند با استناد به این کتاب، به استنباط فقهی بپردازند.

وجود یا عدم وجود متواتر لفظی در میراث حدیثی

مصطفی عباسی مقدم؛ قاسم بستانی؛ پرویز رستگار جزی؛ نصره باجی

دوره 10، شماره 23 ، مهر 1399، صفحه 319-335

https://doi.org/10.30512/kq.2021.12869.2526

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.17.2 حدیث «متواتر» یکی از انواع معتبر حدیث است که از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و به دو قسم لفظی و معنوی تقسیم میشود. درباره وجود متواتر معنوی هیچ تردیدی وجود ندارد ... بیشتر

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

دوره و شماره: دوره 10، شماره 23، مهر 1399، صفحه 1-335

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده