معناشناسی «وجوه و نظائر» و چگونگی معادل یابی آن در فرایند ترجمه حداد عادل از قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت ایرانشهر

2 استاد دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.3.8
دانش «وجوه و نظائر» به بررسی دلالت­های متعدد واژگان در بافت کلام وحیانی قرآن کریم می­پردازد و نشان­ می­دهد که این کتاب عظیم، دارای لایه­های مختلف معنایی است. ازاین­رو، فهم دقیق و معناشناسی واژگان قرآن، منوط به فهم وجوه و نظائر است. واژگان چند معنا در مصحف شریف، بیش از یک معنا را در نهاد خود جای داده که در ترجمه، غالباً بیش از یک معادل را پذیرا نیستند. ناظر به ­همین تنگنا، گاهی مترجمان در ترجمه واژگان دچار لغزش شده و واژه­ای را که در موارد گوناگون معانی متفاوتی دارد، همه­جا یکسان ترجمه کرده یا وجه معنایی واژه را متناسب با معانی موجود در کتب وجوه و نظائر و علوم قرآنی برگردان نکرده‌اند. نگارندگان این جستار با بررسی و استقصاء وجوه قرآنی در ترجمه حداد عادل، به ­تناسب حجم اندک این پژوهش، شماری از این وجوه قرآنی را به­ صورت کاملاً تصادفی، ارزیابی توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و نقدی نموده­اند. دستاورد این پژوهش که اساس آن بر وجوه معنایی و نه نظائر متمرکز است، نشان داد که این ترجمه از منظر دانش وجوه و نظائر، غالباً معادل و مطابق است؛ اما در بسیاری موارد نیز دچار لغزش و اشتباه شده و معانی­ای مغایر با معانی موجود در کتب وجوه و نظائر، علوم قرآنی و تفاسیر ارائه کرده ­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of contextual clues in the selection of appropriate equivalents: A case study of the Quran translated by Haddad Adel

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hassan Amraei 1
  • Yahya Ma’rouf 2
1 Assistant prof. Dept. of Arabic Language and Literature, Velayat University of Iranshahr
2 Professor Razi University of Kermanshah
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.3.8
Semantic considerations in the translation of the Quran are partly related to the use of context clues to deal with the lexical items. In this regard, the Book is found amazingly stratified. Generally, understanding and translating the Quranic words strongly depends on the scrutiny of their contexts. Words with several meanings encoded in them usually impart only one meaning in a certain context. As some translated copies of the Quran show, mistakes have slipped through due to the ignoring of the position of words in sentences and the words that are collocated to them. Some translators, indeed, have rendered certain multi-meaning words the same way everywhere in the Book. The present research is conducted through a descriptive-analytical method to evaluate the contextual truth value of Haddad Adel’s translation of the Quran by a random selection of his renderings. As the results of the study show, considering the semantic principles of how to handle polysemous words in linguistic contexts, Haddad Adel has rendered many of such words appropriately although there are many incongruent cases as well in which the selected target language equivalents do not match the corresponding contexts in the original text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantic considerations in the Quran
  • Translation of the Quran
  • Haddad Adel
  1. ـ قرآن کریم؛ترجمه: بهاء الدین خرمشاهی، تهران: نیلوفر، 1374 ش.

    ـ قرآن کریم؛ ترجمه: سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: نشر حکمت، 1372 ش.

    ـ قرآن کریم؛ ترجمه: علی مشکینی، قم: مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، 1380 ش.

    ـ قرآن کریم؛ترجمه: غلامعلی حداد عادل، چ3، مشهد: آستان قدس رضوی، 1390 ش.

    ـ قرآن کریم؛ترجمه: محمد صادقی تهرانی، تهران: کلیدر، 1382 ش.

    ـ قرآن کریم؛ ترجمه: مهدی الهی قمشه­ای، تهران: کتاب فروشی اسلامی، 1351 ش.

    1. ابن ابی جمهور، محمد بن علی؛ عوالی اللّئالی العزیزیة فی الأحادیث الدّینیة؛ قم: انتشارات سید الشهداء، 1403 ق.

    2. ابن الجوزی، جمال الدین أبوالفرج؛ نزهة الأعین النواظر فی علم الوجوه و النظائر؛ تحقیق: کاظم الراضی، بیروت :مؤسسة الرسالة، 1404 ق.

    3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار صادر، 1414 ق.

    4. ابو حیان اندلسی، محمد بن یوسف؛ البحر المحیط؛ تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2001 م.

    5. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ؛ تحفة الأریب بما فی القرآن من الغریب؛ تحقیق: سمیر المجذوب، بیروت: المکتب الإسلامی، 1983 م.

    6. ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله؛ الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم؛ تحقیق: محمد عثمان، قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة، 2007 م،

    7. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تهران: بنیاد بعثت، 1416 ق.

    8. تفلیسی، ابوالفضل حُبیش بن ابراهیم؛ وجوه قرآن؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1371 ش.

    9. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبد الله؛ کـشف الظنـون؛ تـصحیح: محمـد شرف الدین یالتقایا، رفعت بیلگه الکلیسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 2001 م.

    10. دامغانی، حسین بن محمد؛ قاموس القرآن؛ به کوشش عبدالعزیز سید اهل، بیروت: دار‌العلم للملایین، 1970 م.

    11. راغب اصفهانى، حسین بن محمّد؛ المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت: دار القلم، 1412 ق.

    12. رستمی، محمدحسن و علیرضا حاجی­آبادی؛ «تأثیر وجوه و نظائر در ترجمه­های معاصر فارسی (با تکیه بر واژه فتنه)»؛ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش1، 1389 ش.

    1. 13.  زرکشی، بدرالدین محمد بن بهادر؛ البرهان فی علوم القرآن؛ بیروت: دار الفکر، 1421 ق.

    14. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407 ق.

    15. ــــــــــــــــــــــــــــ؛ ربیع الأبرار و نصوص الأخبار؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1412 ق.

    16. سیوطی، عبدالرحمن بن کمال؛ الإتقان فی علوم القرآن؛ تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث، 1974 م.

    17. ــــــــــــــــــــــ؛ معترک الأقران فی إعجاز القرآن (إعجاز القرآن و معترک الأقران)، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1988 م.

    18. صدر الدین قونوی، محمد بن اسحاق؛ إعجاز البیان فى تفسیر اُمّ القرآن؛ تصحیح: جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب، 1381 ش.

    19. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1374 ش.

    20. طبرسی، فضل بن حسن ؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار المرتضی، 1317 ق.

    21. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ العین؛ چ2، قم: نشر هجرت، 1410 ق.

    22. مقاتل بن سلیمان؛ الأشباه و النظائر فی القرآن الکریم؛ تحقیق: عبدالله شحاته، قاهرة: لانا، 1975 م.

    23. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1421 ق.

    24. هارون بن موسی؛ الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم؛ تحقیق: حاتم ضامن، بغداد: وزارة الثقافة و الإعلام، 1988 م.