1. راهبردهای جهانی‌سازی اسلام با تأکید بر آیه 123 سورة برائت

محسن فریادرس؛ علی حاجی خانی؛ محمدصادق یوسفی مقدم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 تیر 1400

http://dx.doi.org/10.30512/kq.2021.14822.2815

چکیده

  در نصوص اسلامی سنت‌های بیشماری برای برپایی و دوام نظام‌های اجتماعی ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها، اسلامی‌شدن جهان و پیروزی اندیشه و ارزش‌های ناب الهی بر هر نوع تفکر التقاطی، انحرافی و مادی است. آیه‌ی ...  بیشتر در نصوص اسلامی سنت‌های بیشماری برای برپایی و دوام نظام‌های اجتماعی ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها، اسلامی‌شدن جهان و پیروزی اندیشه و ارزش‌های ناب الهی بر هر نوع تفکر التقاطی، انحرافی و مادی است. آیه‌ی 123 سوره‌ی برائت، ایده‌ی بسیار عمیق و ارزشمندی را برای پیشروی مسلمانان به‌سوی جامعه‌ی جهانیِ اسلامی و دستیابی به آن بیان کرده که غالباً قرآن‌پژوهان نسبت به جوانب مختلف آن بی‌توجه بوده‌ و یا در اکثر مواقع، تفاسیر نادرستی از آن ارائه داده‌اند و در این میان، برخی نیز با دقت‌نظر، جوانب مختلف آن را بررسی و تحلیل نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه‌ها و روش تحلیل کیفی و توصیفیِ محتوا در ارزیابی داده‌ها، در صدد تبیین و واکاوی راهبردهای مختلف این آیه برای جهانی‌کردن اسلام برآمده است. برآیند این مقاله آن شد که ایدة آیه 123 سورة برائت برای انتشار حداکثریِ اسلام این است که جامعة اسلامی بایستی ابتدا در عرصه‌ی فرهنگی خود را تقویت نموده، سپس در موقعیت مناسب و با رعایت مصالح امت اسلامی، با حکومت‌های کافرِ معاندِ‌ِ هم‌مرز مبارزه کرده و سپس با «انعطاف‌ناپذیری»، هرگونه اثرپذیری فرهنگی از فرهنگ کفر را از خود دفع کند.

---

• مشاهده مقاله

2. بررسی ادله قرآنی سریان ادراک در هستی با تمرکز بر آیات تسبیح و شهادت

محمد علی محیطی اردکان

دوره 11، شماره 24 ، بهار و تابستان 1400، ، صفحه 63-83

http://dx.doi.org/10.30512/kq.2021.13255.2582

چکیده

  یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است، موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم گواه آن است. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که آیات تسبیح و شهادت چگونه بر سریان ادراک ...  بیشتر یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است، موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم گواه آن است. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که آیات تسبیح و شهادت چگونه بر سریان ادراک در هستی دلالت می­کنند؟ نگارنده در این مقاله می­کوشد با به کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی، نخست، ادله قرآنی شعور همگانی موجودات را طبقه­بندی کرده و در گام دوم، سریان ادراک در هستی را با تمرکز بر آیات تسبیح و شهادت بررسی و ارزیابی کند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که شعور به معنای مطلق علم و آگاهی بر اساس دلالت التزامی و ظهور آیات تسبیح و شهادت برای موجودات به نحو عمومی و حقیقی ثابت است. البته، پذیرش دلالت مطابقی آیه 43 سوره نور بر شعور همگانی موجودات نیز بعید نیست. در مجموع، می­توان به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهره­ای از علم دارد، هرچند تمام حقیقت چنین علمی برای انسان ناشناخته و دست نیافتنی باشد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 519.31 K

3. تحلیل انتقادی دیدگاه قرآنیون اهل سنت در تبیین تفاوت واژگان «رسول» و «نبی» مبنی بر عدم حجیت حدیث

طیبه اورنگی؛ مهدی مهریزی؛ سید محمد باقر حجتی

دوره 11، شماره 24 ، بهار و تابستان 1400، ، صفحه 201-225

http://dx.doi.org/10.30512/kq.2021.12921.2531

چکیده

  واژگان «رسول» و «نبی» گرچه به صورت گسترده­ای در قرآن کریم و فرهنگ اسلامی مورد استفاده بوده، اما به نظر می­رسد، عدم بررسی­های دقیق و عینی از معنا، مصداق و ویژگی­های این دو واژه در متن ...  بیشتر واژگان «رسول» و «نبی» گرچه به صورت گسترده­ای در قرآن کریم و فرهنگ اسلامی مورد استفاده بوده، اما به نظر می­رسد، عدم بررسی­های دقیق و عینی از معنا، مصداق و ویژگی­های این دو واژه در متن قرآن کریم موجبات عدم توافق بر مفهوم دقیق این واژگان را فراهم آورده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و ارزیابی دیدگاه­های جدید قرآنیون مبنی بر تفاوت این واژگان و تبیین معنای ارائه ­شده از سوی ایشان که به ­انکار حجیت و لزوم بقای حدیث منجر شده است، نگارش یافته است. از آن­ جایی که مبنای دیدگاه قرآنیون در نظریه عدم ضرورت و حجیت احادیث رسول­ الله­ (ص)، بر اساس تعریفی جدید از این ­دو واژه است، با تتبع جامع این واژگان در متن قرآن کریم و تحلیل و بررسی آن و با تحلیل و بررسی نظرات قرآنیون، دیدگاه آنان نقض گردیده وبه این نتیجه رسیده است که بر اساس نتایج مستخرج از آیات قرآن کریم، رسول و نبی در مفهوم لغوی، متفاوت؛ اما در مصداق و وظایف، مساوی هستند. بنابراین، به دلیل عدم همخوانی معنی ارائه شده از سوی قرآنیون با معنای برخاسته از قرآن، ادله­ ایشان مردود و حجیت و ضرورت احادیث نبوی اثبات می­گردد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 949.79 K

4. تحلیل و نقد کاربست قرآن در نقد حدیث در تفسیر «الفرقان»

زهره نریمانی؛ جعفر فیروزمندی بندپی

دوره 10، شماره 23 ، پاییز و زمستان 1399، ، صفحه 89-104

http://dx.doi.org/10.30512/kq.2021.13097.2555

چکیده

  DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.5.0 شناخت و ارزیابی مبانی نقد حدیث به­ویژه در عرصه روایات تفسیری، خدمتی به علم تفسیر و حدیث بوده که در آن اصول سبکی نوین، معرفی و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است تا دیگران ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.5.0 شناخت و ارزیابی مبانی نقد حدیث به­ویژه در عرصه روایات تفسیری، خدمتی به علم تفسیر و حدیث بوده که در آن اصول سبکی نوین، معرفی و مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است تا دیگران در صورت الگوپذیری از این تفسیر، خطاها و کاستی‌های آن را جبران کنند. در این میان، تفسیر «الفرقان» به سبب رویکردهای خاص تفسیری و روایی که حاصل آن به ­طور عملی، اصالت دادن به قرآن و البته نفی نکردن حجیت سنت است، می‌تواند نمونه خوبی برای معرفی ارتباط قرآن و سنت باشد. در این پژوهش، با مطالعه و استخراج روایات موجود در تفسیر «الفرقان» و ارزیابی آنها از زاویه نقد حدیث با محوریت قرآن، به تبیین و نقد آراء مؤلف این تفسیر پرداخته شده است. مفسر در نقد احادیث و در روایات غیر معارض با قرآن، ابتدا کسب موافقت و وجود شبیه، شاهد و مصداق از قرآن و در مرحله بعد، مخالفت نداشتن با قرآن را کافی دانسته است. از دیدگاه وی، برخلاف روایات معارض که ضرورتاً موافقت در یکی از روایات متعارضین باید لحاظ گردد، ظاهر قرآن بر نص حدیث صحیح، ترجیح دارد و هنگام تعارض باید ظاهر قرآن را اخذ نمود. وی تخصیص یا تقیید نص و ظاهر قرآن را با سنّت قطعیّه نپذیرفته است. در مقاله به تفصیل، نقدهای وارد بر این دیدگاه ارائه شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 432.73 K

5. تصویرسازی استعاره در دعاهای قرآنی

حسین مهتدی

دوره 10، شماره 23 ، پاییز و زمستان 1399، ، صفحه 165-184

http://dx.doi.org/10.30512/kq.2021.11128.2306

چکیده

  DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.9.4 استعاره، هنری بیانی است که در آن دو امر متفاوت کنار هم می‌نشیند و موجب وحدت میان اضداد می‌شود. این شیوه بیانی از دو چیز، تعبیری تازه ارائه می‌دهد که شنونده یا خواننده ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.9.4 استعاره، هنری بیانی است که در آن دو امر متفاوت کنار هم می‌نشیند و موجب وحدت میان اضداد می‌شود. این شیوه بیانی از دو چیز، تعبیری تازه ارائه می‌دهد که شنونده یا خواننده با استعمال حقیقی آن را حس نمی‌کند. این هنر بیانی در قرآن به دو صورت استعاره مصرحه و مکنیه، فراوان یافت می­شود. در این پژوهش، استعاره‌هایی که در دعاهای قرآنی به کار رفته است، استخراج شده و به جلوه‌های زیباشناسی آن اشاره رفته است. مهم‌ترین جلوه‌های زیباشناسی استعاره در دعاهای قرآنی عبارتند از: 1. مبالغه، 2. رعایت نظم و تناسب در آیات و ایجاد نوعی موسیقی در کلام به‌طوری‌که سخن از یکنواختگی خارج می‌شود، 3. تشخیص و تجسیم، 4. تحسین ظاهر و معنای لغت. آنچه در همه استعاره‌های قرآنی حائز اهمیت است، موضوع سیاق و بافت آیات است به‌طوری‌که بدون در نظر گرفتن آن نمی‌توان به معنا و مفهوم استعاره پی‌ برد. نگارنده در این مقاله با استفاده از شیوه استقرائی و توصیفی تحلیلی، تنها استعاره­های موجود در دعاهای قرآن را از بین تمام استعاره‌های قرآنی، استخراج کرده تا به نتیجه‌گیری بهتر و ملموس‌تری دست یابد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 749.91 K

6. امکان‌سنجی درج نشانه های نگارشی در متن قرآن کریم

محسن توکلی؛ محمدرضا ستوده نیا؛ رضا شکرانی

دوره 10، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 25-46

چکیده

  DOR: https://dorl.net/20.1001.1.22516026.1399.10.22.2.5  امکان درج نشانه­های نگارشی کنونی در قرآن کریم با یک چالش روبروست. از یک طرف، اهداف و فواید نشانه­گذاری ما را به درج این نشانه­ها در قرآن کریم تشویق و ترغیب کرده ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/20.1001.1.22516026.1399.10.22.2.5  امکان درج نشانه­های نگارشی کنونی در قرآن کریم با یک چالش روبروست. از یک طرف، اهداف و فواید نشانه­گذاری ما را به درج این نشانه­ها در قرآن کریم تشویق و ترغیب کرده و از سوی دیگر، مقدّس بودن قرآن کریم یا شبهه­ کافی بودن علائم وقف و ابتدا، ما را از این کار باز می­دارد. تنافی داشتن این نشانه­ها با رسم المصحف، تحمیل یک تفسیر بر قرآن کریم و بدعت بودن این کار، از جمله شبهات مطرح شده در این زمینه است. این مقاله با یک شیوه­ تاریخی‌ـ‌تحلیلی در پی رفع شبهات مطرح و رفع این چالش است. به همین منظور ابتدا کم و کیف نشانه­های نگارشی، اهداف، فواید و ضرورت این نشانه­ها در متن را روشن و عدم همپوشانی علائم وقف و ابتدا و نشانه­های نگارشی را آشکار کرده و سپس با بررسی پیشینه این نشانه­ها در زبان عربی و همچنین پیشینه نگارش قرآن کریم و جداسازی مسأله رسم المصحف از ضبط المصحف، درج این نشانه­ها در قرآن کریم را از نظر مفهومی و مصداقی مسبوق به سابقه و بدون اشکال و به عبارتی ممکن، بلکه مستحسن دانسته است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.09 MB

7. بررسی زاویه دید در داستان حضرت مریم (س) بر اساس الگوی وجهی‌ ـ‌ روایی پاول سِیمْپْسُون

فاطمه سادات زیارتی؛ مینا جیگاره؛ سهیلا صلاحی مقدم

دوره 10، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 67-89

چکیده

  DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.4.7 در قرآن مجید از شخصیت‌های مختلفی سخن به میان آمده که یکی از آنها، حضرت مریم(س) است. هدف از این نوشتار، بررسی و تجزیه و تحلیل زبان‌شناختی زاویه دید در داستان مریم(س) بر ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.4.7 در قرآن مجید از شخصیت‌های مختلفی سخن به میان آمده که یکی از آنها، حضرت مریم(س) است. هدف از این نوشتار، بررسی و تجزیه و تحلیل زبان‌شناختی زاویه دید در داستان مریم(س) بر اساس مدل پیشنهادی پاول سیمپسون است؛ زبان‌شناسی که در سبک‌شناسی، مؤلفه‌های دقیقی برای بررسی داستان ذکر کرده است. نتائج نشان از آن دارد که راوی در 29 مورد، از نوع سوم شخص بازتاب‌گر است و افکار، عقائد و احساسات و افعال شخصیت‌های داستان را شرح می‌دهد و در چهار مورد، راوی اول شخص و دخیل در داستان می‌باشد و به یاری شخصیت‌های داستان می‌آید. براساس محور دوم تقسیم‌بندی سیمپسون، وجهیت غالب در متن، مثبت است که نشان از دیدگاه قاطع و مطمئن راوی در مورد واقعیت توحید و اخلاص و نتایج و دستاوردهای ناب آن دارد. ابزارهای زبان‌شناختی به کار رفته در این وجه عبارتند از: فعل‌ها و واژه‌های مبنی بر وجهیت مثبت مثل فعل‌های دعایی، امری، ادات تأکید، جملات بیان‌کننده عقیده و جملات تعمیم‌دهنده. تفکر غالب در زبان متن روایی، بریدن حضرت مریم (س) از دنیا و پیوستن به ملکوت الهی و زندگی در محیط‌هایی مثل محراب و سرزمینی دور است که نشان از وابستگی شدید به خداوند، دل‌بریدن از غیر او و نیز معجزاتی که در اثر این ارتباط خالصانه اتفاق می‌افتد، دارد؛ هرچند در مواردی، وجهیت منفی از جانب برخی از شخصیت‌ها مانند قوم یهود، در زبان متن روایی قابل مشاهده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 636.7 K

8. نگرش فمینیستی عزیزه الحبری به آیات قرآن با تأکید بر مسأله‏ ضرب زنان

محمد صادق هدایت زاده؛ سهیلا پیروزفر؛ غلامرضا ریسیان

دوره 10، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 91-113

چکیده

  DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.5.8 ارتباط و تعامل روبه‏رشد جهان اسلام و دنیای غرب به شکل‏گیری نحله‏های گوناگونی انجامیده که هریک به تنهایی منادی تفسیر اصیل و برداشت صحیح از آیات قرآن هستند. یکی از ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.5.8 ارتباط و تعامل روبه‏رشد جهان اسلام و دنیای غرب به شکل‏گیری نحله‏های گوناگونی انجامیده که هریک به تنهایی منادی تفسیر اصیل و برداشت صحیح از آیات قرآن هستند. یکی از این جریان‏های نوظهور، «فمینیسم اسلامی» است که طی چند دهه اخیر، خواهان اصلاح فهم قرآن کریم با هدف ارائه‏ الگوی جنسیتی برابر و در نتیجه، ارتقای جایگاه زنان در اسلام است. یکی از برجسته‏ترین نواندیشان این جریان، عزیزة الحبری است که این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی در صدد استخراج نگرش قرآنی اوست. وی در تفسیر قرآن از اصولی لازم در فهم همچون توحید، اصل تنوع و اصل سازگاری نام می‏برد. الحبری نتیجه‏ مبنا قرار دادن این اصول را رعایت اعتدال و اجتناب از دیدگاه‏های پدرسالارنه می‌داند که زیربنای دستیابی به نظام روابط عادلانه است. به نظر او، هر برداشتی خلاف این اصول همچون پنداشت‏های پدرسالارانه از آیات الهی، مردود بوده و باید کنار گذاشته شود. همچنین دو مؤلفه‏ روشی مهم وی که در روند نظرات تفسیری هویداست، «اصلاح تدریجی» و «بسترمندسازی فهم آیات» است. یکی از مهم‌ترین نظرات الحبری پرداختن به «ضرب زنان» در آیات قرآنی است که از رهگذر مؤیدات قرآنی و روایی، منظور از نشوز را زنا دانسته و سپس تفسیر متفاوتی از آن در راستای سنت اصلاح تدریجی قرآن ارائه داده و قائل به لزوم محو کلی این سنت ناصحیح در دوره‏ معاصر شده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.2 MB

9. نظریه معنویت در قرآن بر پایه روش نظریه زمینه‌ای

محمدمسعود سعیدی

دوره 10، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 185-212

چکیده

  DOR:https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.9.2 برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره معنویت، ناچار بایست تعریفی جامع از آن داشته باشیم؛ بویژه اگر بخواهیم این معنویت را با سایر دیدگاه‌ها بویژه با معنویت‌های نوپدید مقایسه ...  بیشتر DOR:https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.9.2 برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره معنویت، ناچار بایست تعریفی جامع از آن داشته باشیم؛ بویژه اگر بخواهیم این معنویت را با سایر دیدگاه‌ها بویژه با معنویت‌های نوپدید مقایسه کنیم. اگر چنین تعریفی را «فرایند جستجوی نسبتاً پایدار امر قدسی در زندگی» فرض کنیم، می‌توانیم دیدگاه قرآن را درباره خصوصیات این مفهوم بیابیم. در چنین دیدگاهی، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های معنویت، ملازمات، بسترها و شرایط تکوین و رشد معنویت، فرایندها و عملکردهای معنوی، موانع معنویت و بالاخره پیامدهای معنویت از نگاه قرآن بیان می‌شود. مجموعه این اطلاعات را می‌توان توسعاً، نظریه قرآن درباره معنویت نامید. در این مقاله، برای رسیدن به این مجموعه اطلاعات از روش نظریه‌پردازی داده‌محور - نظریه زمینه‌ای در مطالعات اجتماعی - و تحلیل کیفی متن استفاده شده است. تمام آیات قرآن برای کدگذاری مرور شده‌اند و با کشف مقوله‌های فرعی و نسبت آن‌ها با مقوله اصلیِ معنویت، این مدل به تدریج شکل گرفته و اصلاح شده است. اگر چه اجزای این مدل به‌طور مجزا نوپدید نیستند ولی خود مدل، روش تحصیل و هدف مترتب بر آن، قابل توجه و بدیع است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 980.82 K

10. کارکردهای تفسیری صحیفه سجادیه در تبیین جایگاه نبوت

فتحیه فتاحی زاده؛ مرضیه محصص؛ فاطمه ادایی خضری

دوره 10، شماره 22 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 335-358

چکیده

  DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.15.8 مراجعه و بهره­­مندی از سنت گفتاری و مکتوب معصومان (ع)، از جمله مهمترین قواعد تفسیر قرآن محسوب می­شود؛ زیرا از این رهگذر تفصیل معارف و رفع ابهام از مفاهیم مجمل قرآنی ...  بیشتر DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.15.8 مراجعه و بهره­­مندی از سنت گفتاری و مکتوب معصومان (ع)، از جمله مهمترین قواعد تفسیر قرآن محسوب می­شود؛ زیرا از این رهگذر تفصیل معارف و رفع ابهام از مفاهیم مجمل قرآنی حاصل می­شود. صحیفه سجادیه به مثابه یکی از مهمترین منابع روایی شیعه در قالب نیایش، مضامین قرآنی پیرامون مقام رسول اکرم (ص) را به شیوه­ای دقیق تفسیر و تبیین نموده است. در این جستار با روش توصیفی‌ـ‌‌تحلیلی و با استفاده از انسجام موضوعی و به‌کارگیری سیاق درون متنی، متن صحیفه و قرآن کریم پیرامون جایگاه نبوت مورد واکاوی قرار می­گیرد و به این پرسش پاسخ داده می‌شود که کارکردهای روایات صحیفه سجّادیّه در توضیح آیات قرآنی با موضوع جایگاه نبوت کدام است؟ در دسته‌بندی سه‌گانه کارکردهای تفسیری، برهان‌آوری و نیز جری و تطبیق، اهتمام امام سجاد(ع)به تفسیر آیات قرآنی مرتبط با جایگاه نبوت از بسامد بیشتری برخوردار بوده است.بازآفرینی آیات قرآنی و تصویرسازی‌های دقیق درباره جایگاه نبوت، افقی روشن از این مفهوم را برای مخاطبان در تمامی اعصار می­نمایاند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.03 MB

11. تحولات مفهومی اصطلاح «قرآن» نزد اصولیان سده هفتم و هشتم با تکیه بر مؤلفه «اعجاز»

ملیکا بایگانیان؛ محمد حسن رستمی

دوره 9، شماره 21 ، پاییز و زمستان 1398، ، صفحه 85-120

چکیده

  اصطلاح «قرآن» در علم اصول، مفهوم همواره ثابتی نداشته بلکه در طول تاریخ ­­این علم، تعاریفی متفاوت و مؤلفه‌هایی مختلف به خود دیده است. باآنکه در سده‌های پنجم و ششم هجری، مؤلفه‌های ­­«منقول ...  بیشتر اصطلاح «قرآن» در علم اصول، مفهوم همواره ثابتی نداشته بلکه در طول تاریخ ­­این علم، تعاریفی متفاوت و مؤلفه‌هایی مختلف به خود دیده است. باآنکه در سده‌های پنجم و ششم هجری، مؤلفه‌های ­­«منقول متواتر» و «مکتوب در مصاحف» برای معرفی قرآن بر هر مؤلفه دیگری ازجمله «اعجاز»، ترجیح داده می‌شد اما در سده هفتم، مفهومی جدید از قرآن در علم اصول، ارائه و مؤلفه اعجاز، جایگزین مؤلفه‌های پیشین در تعاریف شده است. تبیین چرایی جایگزینی مؤلفه اعجاز در تعاریف اصولی سده‌های هفتم و هشتم به‌جای مؤلفه‌های «منقول متواتر» و «مکتوب در مصاحف» با استفاده از روش تاریخ انگاره، مهم‌ترین مسأله پژوهش پیش رو بوده است. تحقیق دراین‌باره نشان‌گر آن است که گفتمان علمی سده‌های هفتم و هشتم پیرامون مبحث اعجاز، نیز وجود انتقادات متعدد پیرامون مؤلفه‌های منقول و مکتوب در این دوران، مهم‌ترین دلایل انتخاب‌ مؤلفه‌ اعجاز برای تعریف قرآن در این دو سده‌ بوده‌ است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 823.72 K

12. نقش مشترک معنوی در ترجمه صحیح قرآن کریم

قاسم فائز؛ مریم گوهری

دوره 9، شماره 20 ، بهار و تابستان 1398، ، صفحه 223-250

چکیده

  تدقیق در معانی واژگان، نقش مهمی در فهم قرآن کریم دارد. یکی از انواع روابط حاکم بر واژگان، مشترک معنوی است. عدم شناخت دقیق مشترک معنوی منجر به خلط آن با مشترک لفظی شده که این امر منجر به فهم نادرست قرآن شده ...  بیشتر تدقیق در معانی واژگان، نقش مهمی در فهم قرآن کریم دارد. یکی از انواع روابط حاکم بر واژگان، مشترک معنوی است. عدم شناخت دقیق مشترک معنوی منجر به خلط آن با مشترک لفظی شده که این امر منجر به فهم نادرست قرآن شده است. توجه به این مهم در فهم مراد خداوند بسیار مفید و مؤثر است، درحالی‌که نادیده گرفتن آن به هنگام پژوهش در واژگان، مفسر را به مجاز، استعاره و مواردی از این قبیل سوق می‌دهد؛ ازاین‌رو لغزش‌های فراوانی در معنا و مصداق مشترک معنوی در کتاب‌های وجوه و نظائر، ترجمه‌ها و تفاسیر رخ داده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی درصدد بیان چیستی اشتراک معنوی، تأثیر آن در فهم قرآن، شیوه ترجمه و لغزش‌های مترجمان بوده و به نتایج زیر رسیده است: مشترک معنوی، لفظی است که دارای یک معنا با مصادیق متعدد است که در هر جا از قرآن، یکی از مصادیق آن مراد است. ترجمه لغوی لفظ مشترک معنوی به‌جای تعیین مصداق، ذکر مصداق نادرست، عدم تعیین مصداق و ذکر مصداق به‌عنوان معنای اصلی، مهم‌ترین لغزش‌های ترجمه در ارتباط با این واژگان است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 MB

13. تحولات مفهومی اصطلاح «قرآن» نزد اصولیان سده پنجم و ششم

ملیکا بایگانیان؛ محمد حسن رستمی

دوره 8، شماره 19 ، پاییز و زمستان 1397، ، صفحه 7-40

چکیده

  اصولیان را می بایست مؤثرترین اندیشمندانی دانست که به تعریف قرآن، این واژه مهم در تاریخ فرهنگ اسلامی، دست زده‌اند. آنان افزون بر آنکه جزو نخستین عالمانی بوده‌اند که به این کار مبادرت ورزیدند، بارها دست ...  بیشتر اصولیان را می بایست مؤثرترین اندیشمندانی دانست که به تعریف قرآن، این واژه مهم در تاریخ فرهنگ اسلامی، دست زده‌اند. آنان افزون بر آنکه جزو نخستین عالمانی بوده‌اند که به این کار مبادرت ورزیدند، بارها دست به تغییر مؤلفه‌ها زده و معرفی جدیدی از آن ارائه کردند. ‌چنان­که در سده پنجم و ششم، مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» را بر هر مؤلفه دیگری در تعریف قرآن مقدم داشتند. با وجود مؤلفه‌های رقیب از جمله «اعجاز»، طبیعتاً هم‌سخن بودن اصولیان در این انتخاب، تصادفی نبوده بلکه برخاسته از گفتمان علمی و شرایط فرهنگی- اجتماعی حاکم بر دوران آنان بوده است. ارائه پاسخ‌هایی درخور به چرایی استفاده از مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» در تعاریف اصولیان سده‌های پنجم و ششم با روش تاریخ انگاره، مهم‌ترین بایسته این پژوهش است. تحقیق و تتبع دراین‌باره، نشان می‌دهد رواج مباحث پیرامونی قرائات و تواتر، توجه به نقش تاریخی نقل و کتابت در صیانت قرآن، نیز وجود انتقادات متعدد پیرامون مؤلفه اعجاز در این دوران، مهم‌ترین دلایل انتخاب‌ مؤلفه‌های «نقل» و «کتابت» از سوی اصولیان برای تعریف قرآن در سده‌های پنجم و ششم بوده‌ است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 980.24 K

14. نَفْس در قرآن از دیدگاه حکیم ترمذی

محمد سوری؛ طاهره فیضی

دوره 8، شماره 18 ، بهار و تابستان 1397، ، صفحه 227-246

چکیده

  هرچند از حکیم ترمذی اثری مستقل در تفسیر قرآن به جای نمانده است، اما آنچه در جای‌جایِ آثارش برجای مانده، نوعی تفسیر آیاتِ مربوط به نفس به شمار می‌آید. چنین به نظر می‌رسد که مستند حکیم ترمذی در نظراتش ...  بیشتر هرچند از حکیم ترمذی اثری مستقل در تفسیر قرآن به جای نمانده است، اما آنچه در جای‌جایِ آثارش برجای مانده، نوعی تفسیر آیاتِ مربوط به نفس به شمار می‌آید. چنین به نظر می‌رسد که مستند حکیم ترمذی در نظراتش فقط آیات قرآن کریم باشد، چرا که وی به هیچ منبع دیگری استناد نکرده است. با این حال، شواهدی وجود دارد که حکیم ترمذی، تفسیرِ خود از آیات مربوط به نَفْس را از برخی منابع تفسیری شیعه برگرفته است، اما به دلیل مخالفت شدیدش با تشیع، احتمالاً تلاش کرده این مطلب را پنهان نگاه دارد. به نظر می‌رسد تفسیر حکیم ترمذی از نَفْس نه‌تنها تا زمان خودش کاملاً تازه و منحصربه‌فرد بوده است، بلکه این تفسیر تا امروز نیز تازگی خود را حفظ کرده و کمتر مورد توجه دیگران واقع شده است. به نظر حکیم ترمذی، نفس بر دو قسم است: نفسِ باطن و نفسِ ظاهر. نفسِ باطن از خاک آلودة زمین که قدمگاه و محل رفت‌وآمد ابلیس بوده، بوجود آمده و تابعِ ابلیس است؛ لذا انسان برای رسیدن به رستگاری باید با نفسِ باطن مبارزه کند. نفسِ ظاهر برخلاف نفسِ باطن، به‌خودی‌خود گرایشی ندارد و تابع کسی است که بر او غلبه کند. اگر بر نفسِ ظاهر، «معرفت» یعنی همان نور و عقل، غلبه کند، تابع آن دو می‌شود و اگر نفس باطن بر آن پیروز آید، تابع نفس باطن می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 675 K

15. بررسی تحلیلی حدیث«إِنَّمَا یَعْرِفُ الْقُرْآنَ مَنْ خُوطِبَ بِه‌»

کمیل راجانی؛ سید رضا مودب

دوره 8، شماره 18 ، بهار و تابستان 1397، ، صفحه 339-365

چکیده

  برخی از اخباریان با استناد به حدیث «انما یعرف القرآن من خوطب به» قائل به عدم حجیت ظواهر قرآن و انحصار حق تفسیر قرآن برای ائمه علیهم السلام شده‌اند. این جمله ذیل روایتی وارد شده که امام باقر(ع) با ...  بیشتر برخی از اخباریان با استناد به حدیث «انما یعرف القرآن من خوطب به» قائل به عدم حجیت ظواهر قرآن و انحصار حق تفسیر قرآن برای ائمه علیهم السلام شده‌اند. این جمله ذیل روایتی وارد شده که امام باقر(ع) با محدث مشهور اهل سنت قتاده بن دعامه، پیرامون تفسیر برخی از آیات قرآنی گفتگوی می‌کنند. بنابراین برای فهم آن جمله، نیاز به بررسی آن گفتگوست. این پژوهش در بررسی تحلیلی آن گفتگو، قصد دارد لایه‌های فهم قرآن و گونه‌های روایات تفسیری را تبیین نموده و آسیب‌های این حدیث را بررسی نماید. در نوشتار حاضر، تلاش شده است بین ترجمه، تفسیر و تأویل تفاوت گذاشته شود و بیان امام(ع) مبنی بر حق انحصاری فهم قرآن برای اهل خطاب را به بیان تأویلی توجیه نماید. آسیب سقط در مورد حدیث هم مردود شمرده شده است.    

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 783.67 K

16. پژوهشی علمی و ادبی در واژه قرآنی «لجّه»

سید حیدر فرع شیرازی

دوره 7، شماره 17 ، پاییز و زمستان 1396، ، صفحه 7-28

چکیده

  از میان نام‌های مختلف دریا در قرآن کریم یعنی «بحر، لُجّه و یمّ»، نام «لُجّه» با وزنی سنگین‌تر، کم‌ترین بسامد را دارد. این واژه در دو مورد، آن ‌هم در نقش وصفی و مفعولی، به‌عنوان اسم و اسم منسوب ...  بیشتر از میان نام‌های مختلف دریا در قرآن کریم یعنی «بحر، لُجّه و یمّ»، نام «لُجّه» با وزنی سنگین‌تر، کم‌ترین بسامد را دارد. این واژه در دو مورد، آن ‌هم در نقش وصفی و مفعولی، به‌عنوان اسم و اسم منسوب درباره قصر سلیمان و تشبیه اعمال کفار به‌کاررفته است. لجّه در اصطلاح علمی به «Pelagic zone» شهرت یافته است و از چندین لایه به نام‌های برلجّه، میان‌لجّه، ژرف‌لجّه، مُغاک و زیرمغاک تشکیل‌شده‌ است. عمق و میانه بودن، دو مؤلفه اصلی مفهوم «لجّه» در علم لغت و دریاشناسی است. طبقه‌بندی علمی «لجّه» و بیان تفاوت آوائی آن با «لجی»، برخی شبهات موجود در اختلافات تفسیری و ترجمه‌ای را برطرف می‌نماید.  ترکیب‌های مختلف این واژه همچون ترکیب اضافی، وصفی و نسبی، پیوند مناسب و مستحکمی در امتداد و گستردگی لایه‌های مختلف تاریکی در سطوح مختلف دریا و لایه‌های زیرین، تا پهنه وسیعی از افق آسمان ایجاد کرده که در شکل چند نمودار به نمایش گذاشته ‌شده است. تصویرپردازی قرآن بر اساس نمادهای طبیعت ازجمله «لجّه دریا» جلوه‌ای زیبا از ترس، تاریکی و اضطراب و ناامیدی کفار و همچنین اعجاب و شگفتی ملکه سبأ را برای مخاطبین به نمایش می‌گذارد. نظام آوائی «لجّه» دلالت بر موضع میانی دهان و دلالت بر عمق و شدّت دارد و ناهمگونی نغمه آوائی را با احساسی نگران‌کننده و نفس‌گیر به مخاطب القاء می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 534.05 K

17. «السنــة قاضیــة علی کتاب الله ...» در ترازوی نقد علمای اهل‌سنت

رحیم خاکپور

دوره 7، شماره 17 ، پاییز و زمستان 1396، ، صفحه 201-220

چکیده

  سنت به مثابه یکی از مصادر اصیل اسلام، بعضی مبیّن قرآن و برخی دیگر مکمل آن می‌دانند. بر اساس دیدگاه مشهور و غالب، قرآن و سنت در کنار هم، مرجع و منبع امور دینی محسوب می‌شوند. با این ‌وجود، تعدادی از محدثان ...  بیشتر سنت به مثابه یکی از مصادر اصیل اسلام، بعضی مبیّن قرآن و برخی دیگر مکمل آن می‌دانند. بر اساس دیدگاه مشهور و غالب، قرآن و سنت در کنار هم، مرجع و منبع امور دینی محسوب می‌شوند. با این ‌وجود، تعدادی از محدثان اهل سنت با تمسک به منقولاتی، بر این باورند که سنت، حاکم بر قرآن بوده و بر آن سیطره دارد؛ یعنی تنها راه پی بردن به مراد و منظور قرآن را منحصر در احادیث می‌دانند. در حوزه تفسیر نیز این تفکر بر فهم معنای اصطلاحات قرآنی، بسیار اثرگذار است. تبلور ادعای لزوم فهم قرآن در پرتو سنت، به عهد تابعین و به‌طور مشخص به اوزاعی و اساتید وی باز‌می‌گردد که با وجود مخالفانی از معاصران، این دیدگاه در طول تاریخ از جانب محدثان و دیگر علما تلقی به قبول ‌شده و روش خاصی را در اندیشه‌ورزی دینی شکل داده است. ایرادات جدی وارد بر این رویکرد معرفت‌شناسانه عبارت‌اند از: وجود نصوص دینی متعارض با آن، وهن ارکان این اندیشه همچون باور به «ظنی الدلالة» بودن قرآن، تعارض این اندیشه با برخی از اصول کلی همچون «تقدم کتاب بر سنت»، «لزوم فهم سنت در پرتو قرآن» و «شرط عدم شذوذ برای صحت حدیث». روش پژوهش در این تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی ـ توصیفی بوده که با هدف معرفی و نقد دیدگاه حدیث‌سالاری در مطالعات قرآنی صورت گرفته است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 577.71 K

18. موسیقی قرآن در فرآیند ترکیب و آرایش معطوف به معنای واژگان

سلمان قاسم نیا؛ نسرین قاسم نیا؛ عبدالله حاجی علی لالانی

دوره 7، شماره 16 ، بهار و تابستان 1396، ، صفحه 51-68

چکیده

   یکی از ابعاد اعجاز بیانی قرآن، اعجاز در ساختار متن و موسیقی خاص واژگان و آیات قرآن است. این مهم در سیر شکل‌گیری الفاظ، با دو نگاه برون‌متنی و درون‌متنی انعکاس می‌یابد؛ موسیقی بیرونی قرآن، ره‌آورد ...  بیشتر  یکی از ابعاد اعجاز بیانی قرآن، اعجاز در ساختار متن و موسیقی خاص واژگان و آیات قرآن است. این مهم در سیر شکل‌گیری الفاظ، با دو نگاه برون‌متنی و درون‌متنی انعکاس می‌یابد؛ موسیقی بیرونی قرآن، ره‌آورد صفات و مخارج حروف، ترکیب زیبای حروف و اِعراب، مد حروف، زیادت و حذف حروف، نیز ترکیب حکیمانه واژگان، نقش فواصل و اسلوب خاص قرآن است. امّا موسیقی درونی قرآن، از پیوند تنگاتنگ لفظ با معنا محقق می‌شود؛ لذا همان‌گونه که ویژگی‌های ساختاری و تألیفی الفاظ قرآن بر شکل‌گیری موسیقی متن اثر می‌گذارند، موسیقی الفاظ و کلمات نیز بر معنای واژگان تأثیرگذار است. موسیقی قرآن در فرآیند اجرا نیز که جامع موسیقی درونی و بیرونی است، در بستر ویژگی‌های قاری و بسته به توانمندی و شناخت هرچه بیشتر او از قواعد، لحن، مقامات و نغمات قرآنی ظاهر می‌شود. از این‌رو، مبتنی بر ره‌آورد این تحقیق، می‌توان موسیقی بیرونی و درونی واژگان قرآن را موسیقی ذاتی و موسیقی برخاسته از ویژگی‌های قاری را موسیقی عارضی قرآن نامید.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 782.31 K

19. رویکردی تربیتی به کارکردهای پرسش از منظر قرآن کریم

نرگس سجادیه؛ نیکو دیالمه؛ سارا طوسیان خلیل آباد

دوره 7، شماره 16 ، بهار و تابستان 1396، ، صفحه 69-90

چکیده

  توجه به نقش تربیتی قرآن کریم در زندگی بشر و تأثیر شگرف آن در هدایت، نشانگر آن است که علاوه بر اثربخشی محتوا، روش‌های به‌کارگرفته‌شده در آن نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده و شایسته تأمل است. یکی ...  بیشتر توجه به نقش تربیتی قرآن کریم در زندگی بشر و تأثیر شگرف آن در هدایت، نشانگر آن است که علاوه بر اثربخشی محتوا، روش‌های به‌کارگرفته‌شده در آن نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده و شایسته تأمل است. یکی از روش­هایی که کاربست آن به‌وفور در قرآن مشاهده می‌شود، راهبرد پرسش است. پژوهش حاضر درصدد است تا با تأمل در پرسش‌های قرآنی با روش تحلیل زبان فنی-رسمی، ضمن تبیین جایگاه ویژه پرسش در فرآیند تربیت، کارکرد­های آن را استخراج نماید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد ادبیات پرسشی در قرآن کریم، راهبردی است که مشتمل بر کارکردهای متعدد در مسیر تربیت مخاطبان است: برقراری ارتباط با موضوع (حکایی و تمرکزی)، وارد ساختن تنشِ شناختی، بازبینی بینش­ها در ساحت تحول درونی، غفلت‌زدایی و یادآوری بدیهیات فطری و عقلی، بسط منظر فرد نسبت به واقعیت­ها، برانگیختگی عاطفی، طرح دلیل بر مدعا، تذکر نسبت به موقعیت ارتباطی فرد، نمایان‌سازی تناقضات فکری مخاطب، خطایابی و کمک به تغییر عملکرد و گشودن عرصه­های تفکر ازجمله کارکردهای تربیتی پرسش در قرآن کریم است که در مجموع، راهبرد ویژه‌ای را در مسیر تعلیم و تربیت رقم می‌زند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 905.57 K

20. حوزه معنایی واژه «عقل» در قرآن کریم

افلاطون صادقی

دوره 6، شماره 14 ، بهار و تابستان 1395، ، صفحه 7-26

چکیده

  در تاریخ تفکر، فلسفه و ادیان، «عقل» موضوع بحث‌های زیادی بوده است. در قرآن کریم واژه «عقل» بسیار به­کار رفته و از آن سخن گفته شده است. بنابراین یکی از سوال مهم آن است که «عقل» در جهان­بینی ...  بیشتر در تاریخ تفکر، فلسفه و ادیان، «عقل» موضوع بحث‌های زیادی بوده است. در قرآن کریم واژه «عقل» بسیار به­کار رفته و از آن سخن گفته شده است. بنابراین یکی از سوال مهم آن است که «عقل» در جهان­بینی قرآنی، چه معنایی دارد؟ حوزه معنایی عقل، در قرآن، شامل چه مؤلفه‌هایی است و چه رابطه‌ای بین عقل و سایر ‌مؤلفه‌ها وجود دارد؟ عقل در قرآن همراه با مفاهیم نزدیک به آن، حوزه معنایی خاصّی تشکیل داده که بخشی از جهان‌بینی قرآنی را به نمایش می‌گذارد. در این جهان­بینی برخلاف رویکرد اکثر فلاسفه، عقل به معنای موجودی مستقل وجود ندارد و این حوزه‌ معنایی، شامل مؤلفه‌هایی چون آیه، تفکر، تذکر، تفقه، هدایت، ایمان و... است. بین این مفاهیم و عقل، رابطه همنشینی و جانشینی ویژه­ای برقرار است؛ از جمله آنکه مهم­ترین ارتباط، میان عقل و ایمان برقرار شده است. این نوشتار می‌کوشد چگونگی کاربرد عقل در قرآن و نیز مؤلفه‌های حوزه معنایی آن در جهان‌بینی قرآنی را بر اساس اصول زبان‌شناسی استخراج نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 362.98 K

21. امکان تسمیه قرآن به «متن» بر اساس تعریف نوین در نظریه های ادبی معاصر

زهرا امیری؛ سید محمدباقر حسینی

دوره 6، شماره 14 ، بهار و تابستان 1395، ، صفحه 89-112

چکیده

  همزمان با تحولات اساسی در عرصه­های گوناگون زندگی بشری در قرون اخیر و پس از رنسانس در غرب، مفهوم «متن» نیز دچار تغییرات بنیادین گشتهو پس ‌از آنکه مختص آثار مکتوب بود، بر هر اثر قابل تفسیر و دارای ...  بیشتر همزمان با تحولات اساسی در عرصه­های گوناگون زندگی بشری در قرون اخیر و پس از رنسانس در غرب، مفهوم «متن» نیز دچار تغییرات بنیادین گشتهو پس ‌از آنکه مختص آثار مکتوب بود، بر هر اثر قابل تفسیر و دارای پیامی برای مخاطب، تلقی گردید. برای بررسی متون، ضمن اکتفا به ساختار زبانی متن، از رویکردهای نقدی نوین معاصر همچون ساختارگرایی و شالوده­شکنی استفاده شد. متن در تعریف امروزی با استقلال از نیت مؤلف خود، پذیرای خوانش­های متعددی است که معانی مختلفی بر آن تحمیل می­شود.این نوشتار می­کوشد نظریه متن بودن قرآن به مفهوم امروزی آنرا ردّ نماید؛ اندیشه­ای که توسط برخی از پیروان مکاتب غربی در جهان اسلام دنبال می­شود. در این راستا، ویژگی­های متن امروزی از منظر نظریه­پردازان ادبی غربی معاصرو امکان تسمیه­ قرآن به متن را بررسی خواهیم کرد و ثابت کرده­ایم نص قرآنی به دلیل صدور آن از جانب خداوند، معجزه استو همچنین هدف از نزولش که همانا هدایت است، در تعاریف جدید غربی از متن، نمی­گنجد و لذا نمی­توان با آن همچون سایر متون رفتار کرد و آراء غربی معاصر پیرامون متن را بر آن تطبیق داد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 404.41 K

22. مطالعه تطبیقی دستیابی به غیب در قرآن کریم و عهد عتیق

شیرین رجب زاده؛ بی بی سادات رضی بهابادی

دوره 5، شماره 13 ، پاییز و زمستان 1394، ، صفحه 25-48

چکیده

  مسأله غیب از آموزه‌های مشترک ادیان الهی است و خبر دادن از آن، یکی از شاخصه‌های شناخت پیامبران ارسال شده از سوی خداوند است. از آنجا که مقایسه ادیان ابراهیمی در موضوعات اساسی، زمینه وحدت و نزدیکی هرچه ...  بیشتر مسأله غیب از آموزه‌های مشترک ادیان الهی است و خبر دادن از آن، یکی از شاخصه‌های شناخت پیامبران ارسال شده از سوی خداوند است. از آنجا که مقایسه ادیان ابراهیمی در موضوعات اساسی، زمینه وحدت و نزدیکی هرچه بیشتر این ادیان را فراهم می‌آورد، این پژوهش در این راستا می‌کوشد، انواع غیب­گویی در قرآن و عهد عتیق را بکاود. در این دو کتاب مقدّس، خبر دادن از غیب به دو نوع کلّیِ پسندیده (ممدوح) و نکوهیده (ممنوع) تقسیم شده است. در هر دو کتاب، نبوّت ـ با نام «نووئا» (נְבוּאָה) در عهد عتیق ـ غیب‌گویی ممدوح است که در این نوع خبر دادن از غیب، نبیّ الهی از راه وحی به غیب دست می‌یابد. امّا در غیب‌گویی ممنوع که مشتمل بر کهانت، سحر و جادوست، مورد تأیید قرآن و عهد عتیق نیست. در فرهنگ دینی برآمده از عهد عتیق و قرآن، جادوگری که با استفاده از ابزارهای ناپسندی چون بت، مشورت با مردگان، اندام حیوانات و... از امور غیبی با خبر شود، نکوهیده است. با این حال، کاهن در عهد عتیق مقام والایی دارد امّا در قرآن تأیید نگشته است. غیب‌گویی در امور عادّی، آموزه خاصّ عهد عتیق است که غیبگو با بهره‌گیری از ابزاری چون خواب، قرعه، پیکان، آب و... از غیب مطّلع می‌گردد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 591.63 K

23. الگوی راهبردی قرآن در ایجاد گرایش روحی به اهل بیت (ع)

محمّدتقی دیاری بیدگلی؛ سجاد غفوری نیا

دوره 4، شماره 11 ، پاییز و زمستان 1393، ، صفحه 105-130

چکیده

  تمام گزاره­های قرآن کریم دارای مفهومی هدف­دار هستند. این گزاره­ها در موضوع­های مختلف، دارای نظم هستند و با یک­دیگر ارتباط دارند؛ به گونه­ای که می­توانند علاوه بر رسیدن به اهداف خود، طرحی ...  بیشتر تمام گزاره­های قرآن کریم دارای مفهومی هدف­دار هستند. این گزاره­ها در موضوع­های مختلف، دارای نظم هستند و با یک­دیگر ارتباط دارند؛ به گونه­ای که می­توانند علاوه بر رسیدن به اهداف خود، طرحی جامع را برای گرایش روحی به اهل بیت (ع) با هم‌پوشانی، پی­ریزی کنند. آشکار و بدیهی بودن آینده برای خداوند ارائۀ طرحی جامع در قرآن کریم با هدف گرایش به اهل بیت (ع) را تقویت می­کند. الگوی راهبردی طراحی‌شدة برخی آیات، منظومه‌وار، امّا به صورت تلویحی و غیر صریح، به چینش اعداد و ارقام اسم­ها و چینش مفهومی و لفظی گزارش‌ها و مقایسه کردن آنها می­پردازد. در قسمتی از این الگوی راهبردی هماهنگ و ضمنی آیات، هرمی را در چهار طبقه از صفات پیامبران و اسماء حسنای الهی می­بینیم. پیامبر اکرم (ص) و به تبع آن اهل بیت(ع) با اختصاص برخی صفات و اسمای حسنای الهی از جمله «رحمت» و «رحیمیت»، نسبت به سایر پیامبران الهی در جایگاهی ویژه در رأس این هرم قرار می‌گیرند. با توجه به این نکات، این پژوهش در مقام پاسخ به این سؤال است که: قرآن کریم به وسیلۀ الگوی منظم ساختاری خود، چگونه راهبردی را برای ایجاد گرایش به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) به‌کار می­گیرد؟  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 511.93 K

24. عوامل مؤثر در حمایت از کار، تولید و سرمایه مسلمین از دیدگاه قرآن و حدیث

علی محمد میرجلیلی؛ سمیه یوسفی

دوره 3، شماره 9 ، پاییز و زمستان 1392، ، صفحه 33-64

چکیده

  اسلام خواهان عزّت و اقتدار مسلمین در تمام عرصه­ها و از جمله عرصة اقتصادی است و این هدف در پرتو کار و تولید، حاصل می­شود. ازاین­رو، اسلام برای کار و تولید و سرمایه اهمیّت ویژه­ای قائل می­شود و مسلمانان ...  بیشتر اسلام خواهان عزّت و اقتدار مسلمین در تمام عرصه­ها و از جمله عرصة اقتصادی است و این هدف در پرتو کار و تولید، حاصل می­شود. ازاین­رو، اسلام برای کار و تولید و سرمایه اهمیّت ویژه­ای قائل می­شود و مسلمانان را به حمایت از آنها دعوت می­کند و به منظور رسیدن به عزّت و اقتدار اسلامی، نهادها و افراد مؤثّر در این زمینه را که شامل دولت، تولیدکننده­ها و عموم مردم می­شود به همکاری فرامی­خواند و پیروی از اموری را به آنان توصیه می­کند. از دیدگاه قرآن، شرط رسیدن به رشد و خودکفایی جامعة اسلامی در زمینة تولیدات داخلی آن است که همة طبقات جامعه ـ اعم از دولت، تولیدکنندگان و مردم ـ دست به دست هم بدهند و با انجام وظایف خود، همراه با رعایت موازین اخلاقی و وظایف دینی، راه رسیدن به هدف مورد نظر را هموار کنند؛ از جمله، دولت با تربیت افراد متخصّص و متعهّد، برنامه‌ریزی برای اشتغال، واگذاری کارهای تولیدی به بخش خصوصی (مردم)، نظارت بر تولید، نظارت بر بازار و مهار قیمت‌ها، کنترل و هدایت واردات کالا، در این جهت، حرکت کند؛ تولیدکننده­ها با پرهیز از تخلّف و غش در تولید کالا و معاملات و گران‌فروشی، نقش‌آفرین باشند و مردم با ترجیح مصرف کالاهای داخلی بر کالاهای خارجی، در راستای تولید داخلی به جامعه و دولت یاری رسانند. در این تحقیق سعی بر آن است تا با تکیه بر آیات شریف قرآن و سخنان پربار پیامبر و ائمّه معصومین (ع)، به معرّفی عوامل مؤثر در حمایت از کار، تولید و سرمایه مسلمین و وظیفه هریک از ارکان دخیل در اقتصاد جامعه برای ایفای نقش در این زمینه پرداخته شود. واژگان کلیدی: قرآن، روایات، مسلمین، کار، تولید، سرمایه.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 548.64 K

25. جنود السموات والارض از منظر آیات و روایات

بمانعلی دهقان منگابادی؛ محمدرضا بابایی دره

دوره 3، شماره 9 ، پاییز و زمستان 1392، ، صفحه 139-162

چکیده

  تعبیر «جنود السموات و الارض» یکی از عبارات ظریف قرآنی است که از قدرت لایزال حضرت حق، حکایت می­کند ـ عبارتی که در عین اجمال، سرشار از مفاهیم گسترده­ای است که کمتر کسی به بررسی و طبقه‌بندی آن پرداخته ...  بیشتر تعبیر «جنود السموات و الارض» یکی از عبارات ظریف قرآنی است که از قدرت لایزال حضرت حق، حکایت می­کند ـ عبارتی که در عین اجمال، سرشار از مفاهیم گسترده­ای است که کمتر کسی به بررسی و طبقه‌بندی آن پرداخته است. می­توان گفت که تعبیر «جنود السموات و الارض» یا همان «جنود الله» برای تمام آیات و مخلوقات خداوند صدق می­کند و هیچ مخلوقی خارج از این حیطه نمی­تواند باشد و هر آنچه در کائنات یافت می­شود آن را می­توان «سرباز لشکر خدا» نامید. مؤیّد این مطلب، آیاتی است که به تسبیح کائنات از جمله زمین، آسمانها و مخلوقاتی که در آن قرار دارند، کوه­ها، درختان و نباتات اشاره می‌کنند. هرچند همة عالم مظهر قدرت لایزال الهی و تابع ارادة قاطع اوست، لکن، سنّت الهی بدین منوال است که همة امور در مجرای تعریف شدة علّت و معلولی خود، محقّق گردد. در این راستا جنود آسمان و زمین در مقاطعی، مأمور به ایفای نقش محوّلة خود در عالم می­شوند تا خداوند هم حقّانیت خود و صحّت تعالیم انبیاء را گوشزد نماید و آدمی را نیز از خواب غفلت به درآورد تا دریابد که اراده او فوق همه اراده­ها و قدرت او مافوق تمامی قدرت‌هاست. این پژوهش می­کوشد تا با دسته‌‌بندی مخلوقات براساس رؤیت‌پذیری و عدم رؤیت‌پذیری از سویی و جاندار و بی‌جان بودن از سوی دیگر، نوعی طبقه‌بندی از جنود الله در آسمان‌ها و زمین به دست دهد و علاوه بر این، مصادیقی را برای هر یک از این دسته­ها بر شمرد و به مأموریت آنها نیز اشاره‌ای داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 478.89 K