دو فصلنامه کتاب قیم

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

نظریه معنویت در قرآن بر پایه روش نظریه زمینه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

DOR:https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.9.2
برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره معنویت، ناچار بایست تعریفی جامع از آن داشته باشیم؛ بویژه اگر بخواهیم این معنویت را با سایر دیدگاه‌ها بویژه با معنویت‌های نوپدید مقایسه کنیم. اگر چنین تعریفی را «فرایند جستجوی نسبتاً پایدار امر قدسی در زندگی» فرض کنیم، می‌توانیم دیدگاه قرآن را درباره خصوصیات این مفهوم بیابیم. در چنین دیدگاهی، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های معنویت، ملازمات، بسترها و شرایط تکوین و رشد معنویت، فرایندها و عملکردهای معنوی، موانع معنویت و بالاخره پیامدهای معنویت از نگاه قرآن بیان می‌شود. مجموعه این اطلاعات را می‌توان توسعاً، نظریه قرآن درباره معنویت نامید. در این مقاله، برای رسیدن به این مجموعه اطلاعات از روش نظریه‌پردازی داده‌محور - نظریه زمینه‌ای در مطالعات اجتماعی - و تحلیل کیفی متن استفاده شده است. تمام آیات قرآن برای کدگذاری مرور شده‌اند و با کشف مقوله‌های فرعی و نسبت آن‌ها با مقوله اصلیِ معنویت، این مدل به تدریج شکل گرفته و اصلاح شده است. اگر چه اجزای این مدل به‌طور مجزا نوپدید نیستند ولی خود مدل، روش تحصیل و هدف مترتب بر آن، قابل توجه و بدیع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The theory of spirituality in the Quran based on the grounded theory

نویسنده [English]

  • Mohammd Masoud Saeedi

Lecturer in the Research Center for the Islamic Sciences and Culture

چکیده [English]

DOR:https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.9.2 
To understand the concept of spirituality from the viewpoint of the Quran, one should have a complete definition of that at hand. It is also of great importance to compare the Quranic spirituality to that from other points of view especially the modern one. Getting to the heart of the concept as approached by the Quran is possible if the task of searching for it is viewed as “a rather permanent sacred process in life”. A comprehensive view of spirituality is composed of such factors as requisites, grounds and conditions for the birth and growth of spirituality, spiritual processes and functions, obstacles and outcomes. All these factors get together to make a whole picture of spirituality in the Quran. This study is an attempt to arrive at the totality of these data through data-oriented theorization, the grounded theory in social studies and qualitative analysis. To do the study, all the verses were coded and a model of spirituality was formed by detecting the peripheral concepts and associating them with the central concept. The model was then modified. The individual constituents of this model are of no novelty, but the model as a whole, the way it was formed and its objectives are novel and, thus, noticeable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • Spirituality
  • Sacred entity
  • Grounded theory method
مراجع
ـ قرآن کریم.
1. ابن ‌منظور، محمد بن ‌مکرم؛ لسان‌ العرب؛ بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
2. ارونسون، الیوت؛ روانشناسی اجتماعی؛ ترجمه: حسین شکرکن؛ تهران: انتشارات رشد، 1366 ش.
3. الازهری، محمد ‌بن ‌احمد‌؛ تهذیب اللغة، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1425 ق.
4. استراوس، انسلم؛ کربین، جولیت؛ مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای؛ ترجمه: ابراهیم افشار، چ3، تهران: نشرنی، 1392 ش.
5. استگ، لیندا؛ پی. بونک، آبراهام؛ روتنگاتر، تالیب؛ روانشناسی اجتماعی کاربردی؛ ترجمه: عزیزالله تاجیک اسمعیلی و پرستو­ حسن­زاده؛ تهران: نشر ارسباران، 1396 ش.
6. انیس، ابراهیم؛ منتصر، عبدالحلیم؛ الصوالحی، عطیه؛ خلف‌الله احمد، محمد ؛ المعجم الوسیط؛ چ 5، تهران: مکتب نشر الثقافة الاسلامیة، 1416 ق.
7. بابایی، رضا؛ «قرآن و معنویت»؛ پیام، شماره 90، رمضان 1387 ش.
8. تانگ، کریس؛ «نقدی بر معنویت‌گرایی عصر جدید»؛ ترجمه: احمد شاکرنژاد؛ سیاحت غرب، شماره114، بهمن 1391 ش.
9. الجوهری، اسماعیل‌بن‌حمّاد؛ الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة؛ چ 4، بیروت: دارالعلم للملایین، 1407 ق.
10. راغب اصفهانی، حسین ‌بن‌ محمد؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن؛ ترجمه: غلامرضا خسروی‌حسینی؛ تهران: 1369 ش.
11. ـــــــــــــــــــــــــــ؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دارالشامیة، 1412 ق.
12. رودگر، محمدجواد؛ «معنویت‌گرایی در قرآن: مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای معنویت قرآنی»؛ پژوهش‌های اعتقادی کلامی، شماره 14، تابستان 1388 ش.
13. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ 2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390 ق.
14. فضلی‌نژاد، صغری؛ کامکار، علی؛ کامکار، زهرا؛ ملاشفیع، اعظم؛ «معنویت و سلامت روانی از دیدگاه آیات قرآن کریم»؛ کنفرانس منطقه‌ای سلامت‌پژوهی در قرآن کریم، دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، اسفند 1389 ش.
15. فلیک، اووه؛ درآمدی بر تحقیق کیفی؛ ترجمه: هادی جلیلی؛ تهران: نشرنی، 1387 ش.
16. فنایی، ابوالقاسم؛ «معنویت از نگاه قرآن»؛ اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 2، اردیبهشت 1393 ش.
17. فنایی، ابوالقاسم؛ معنویت قدسی (1) و (2)، در: www.neeloofar.org، 20/9/95.
18. قاسم‌پور، محسن؛ «مبانی و شاخص‌های رشد معنوی انسان در قرآن»؛ پژوهش دینی، شماره 15، پاییز 1386 ش.
19. قربانی، نیما؛ «معنویت روی‌آوردی تجربی، گوهرشناختی و مدرن به دین یا یک سازه روانشناختی؟»؛ مقالات و بررسی‌ها، شماره 76، پاییز و زمستان 1383 ش.
20. قرشی بنابى، علی‏اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ 6، تهران: دار الکتب الإسلامیة ، 1371 ش.
21. کینگ، اورسولا؛ «معنویت‌گرایی در عصری پسامدرن: ایمان و عمل در بسترهایی جدید»؛ ترجمه: وحید سهرابی‌فر؛ کتاب ماه دین، شماره 193، آبان1392 ش.
22. محمدی، محمدعلی؛ «رابطه تمدن و معنویت از نگاه قرآن»؛ هفت آسمان، شماره 58، تابستان 1392 ش.
23. مرزبند، رحمت‌اله؛ زکوی، علی‌اصغر؛ «شاخص‌های سلامت معنوی از منظر آموزه‌های وحیانی»؛اخلاق پزشکی، شماره20، تابستان 1391 ش.
24. مصباح یزدی، محمدتقی؛ «اصول و مبانی معنویت از دیدگاه قرآن و سنت»؛ حصون، شماره 20، تابستان 1388 ش.
25. معلوف، لویس؛ المنجد فی اللغة؛ چ 2، قم: نشر بلاغت، 1374 ش.
26. مگی، گلین ای؛ «معنوی، اما نه دینی: نقدی بر جنبش معنویت‌گرایی مدرن»؛ ترجمه: احمد شاکرنژاد؛ سیاحت غرب، شماره 111، آبان 1391 ش.
27. نوبری، علیرضا؛ رستگار، عباسعلی؛ «مدل مفهومی معنویت قدسی مبتنی بر قرآن در سازمان»؛ مطالعات تفسیری، شماره 23، پاییز 1394 ش.
28. نورمحمدی، محمدرضا؛ مردان‌پور شهرکردی، الهام؛ راستی، مریم؛ «قرآن و راهکارهای معنوی جهت تأمین بهداشت روانی انسان‌ها»؛ کتاب قیم، شماره 2، تابستان 1390 ش.
29. Ashar, Hanna & Maureen Lane-Maher; "Success and Spirituality in the New Business Paradigm"; Journal of Management Inquiry; Vol. 13, No. 3, Sep 2004.
30. George, Linda K. et al; "Spirituality and Health: What We Know, What We Need to Know"; Journal of Social and Clinical Psychology, Vol. 19, No 1, 2000.
31. McCormick, Donald W.; "Spirituality and Management"; Journal of Managerial Psychology, Vol. 9, No. 6, 1994.
32. Miller, William R. & Carl E. Thoresen; "Spirituality, Religion, and Health: An Emerging Research Field"; American Psychologist, Vol. 58, No. 1, January 2003.
33. Mohamed, A. Amin et al; "Towards a Theory of Spirituality in the Workplace"; Competitiveness Review; Vol. 14, No. 1&2, 2004.
34. Nasr, Seyyed Hossein; "Introduuction"; in Seyyed Hossein Nasr (ed.), Islamic Spirituality Foundations, New York: The Crossroad Publishing Company, 1991.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 10، شماره 22 - شماره پیاپی 22
بهار و تابستان 1399
صفحه 185-212
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 01 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری: 30 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 30 آذر 1398
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار