بررسی تفاوت کاربرد «مُلک» برای خدا و انسان براساس روابط همنشینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

موضوع مالکیت و حکمرانی در قرآن برای خداوند و انسان به ‌کار رفته و ممکن است این تصور پدید آید که «مالکیت الهی و انسانی از قدرت و تسلط یکسانی برخوردار هستند». این مهم، موجب شد تا مقاله حاضر به ‌روش توصیفی ـ تحلیلی به‌ معناشناسی واژه «مُلک» بر اساس روابط همنشینی در آیات قرآن کریم بپردازد. بررسی تمام آیات مُلک الهی و مُلک انسانی (48 مورد) نشانگر امور ذیل است: الف) مُلک الهی در نقش مبتدای مؤخر بیشتر با ریشه‌های «س/ ‌ب/ ‌ح»، (ح/ ‌م/ ‌د)، (ب/‌ر/ک)، (خ/ ‌ل/ ‌ق) و... و در نقش مبتدا با موضوع‌ای قیامت، برپایی حکومت‌الهی در آن و إعطای جزای مؤمنان و کافران با ریشه‌های (ب/ ‌غ/ ‌ت)، (ع/ ‌ق/ ‌م) و... روابط همنشینی دارد، ب) مُلک انسانی در غالب موارد با نقش مفعول‌به با ریشه‌های (أ/ ت‌/ ی)، (ش/ ‌ی/ أ)، (ن/ ‌ز/ ع)، (ش/ د/ د) و (ص/ ‌ف/ ‌و) همنشین است، ج) خداوند مالک حقیقی جهان است و مُلک را به هر کسی که بخواهد، می‌دهد و از هر کسی که بخواهد، می‌گیرد و إیتاء مُلک به هر دو انسان مؤمن یا کافر بستگی به مشیت الهی دارد، د) تمام آیات مُلک الهی به بیان ویژگی‌های یک مالک مطلق از جمله دارا بودن قدرت بی‌نهایت، آفرینش موجودات، ربوبیت الهی، فرمان پذیری مطلق موجودات، اجرای شفاعت، عدالت و برپایی روز جزا در جهانی دیگر می‌پردازد؛ اما در آیات مُلک انسانی به این موضوع که فرمانروای زمینی چه ویژگی‌ها و اختیاراتی دارد، اشاره‌ای نمی‌کند بلکه مهم ترین موضوع، دادن و پس گرفتن قدرت فرمانروایی از انسان، انتخاب فرمانروا براساس شایستگی ها (انسان مومن) و تفویض اختیاراتی همچون علم، قدرت و حکمت می‌باشد. بنابراین مهمترین مساله در آیات ملک انسانی این است که ملک انسانی نیز در طول ملک الهی قرار دارد و فرمانروایی انسان و تفویض اختیار فرمانروایی به انسان، جزئی از مدیریت جهان توسط خداوند است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the difference between the use of property for God and man based on companionship

نویسندگان [English]

  • zohre akhavanmoghaddam 1
  • robabe azizi 2
1 Associate Professor of the Holy Quran University of Sciences and Education
2 Doctoral student of Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The issue of ownership and governance in the Qur'an is used for God and man, and it may be assumed that "divine and human ownership have the same power and control". This importance made the present article deal with the semantics of the word "property" based on the relationship of cohabitation in the verses of the Qur'an in a descriptive-analytical way. The examination of all the verses of divine property and human property (48 cases) showed; A) God's property in the role of a late beginner with the roots of "SABH", "HAMD", "Barak", "Khalaq" and... and in the role of a beginner with the topics of the resurrection, the establishment of the divine government in it and the giving of punishment to believers and unbelievers with the roots "Baghat", "Aqm" and... have cohabitation relationships. b) In most cases, the human property is accompanied by the passive voice with the roots "at-y", "shiy", "naza", "shadd" and "saf" and c) according to the reviewed verses, the human property is located along with the divine property and In all cases (the ruler of a believer and the ruler of a polytheist), the surrender of property is dependent on God's will and providence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Governance in the Qur'
  • an
  • divine property
  • human property
  • semantics
  • providence
  • ـ قرآن کریم.

    • آلوسى، سید محمود؛ روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏؛ محقق: على عبدالبارى عطیة، بیروت‏: دارالکتب العلمیه‏، 1415ق.
    • ابن‌عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بیروت: ‏مؤسسة التاریخ، بی‌تا.
    • ابن‌عطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب؛ المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز؛ محقق: عبدالسلام عبدالشافى محمد، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1422ق.
    • ابن‌فارس، أحمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغة؛ تحقیق: عبد السلام محمد هارون، قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    • ابن‌منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ تحقیق: جمال‌الدین میردامادى، بیروت: دار الفکرـ دار صادر، 1414ق.
    • حمیری، نشوان بن سعید؛ شمس‌العلوم و دواء کلام‌العرب من الکلوم؛ تحقیق: مطهر بن علی اریانی و همکاران دمشق: دار الفکر، 1420ق.
    • ایزوتسو، توشی هیکو؛ ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن؛ ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: قلم، 1360ش.
    • بخاری، محمد بن اسماعیل؛ ‌صحیح البخاری؛ قاهره: لجنة إحیاء کتب السنة، ۱۴۱۰ق.
    • بستانى، فؤاد افرام؛ فرهنگ ابجدى؛ ترجمه: رضا مهیار، تهران: اسلامی، 1375ش.
    • بیضاوى، عبد الله بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل؛ تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلى‏، بیروت: ‏دار إحیاء التراث العربى، 1418ق.
    • بی‌یرویش، مانفرد؛ زبان­شناسی؛ مترجم: محمدرضا باطنی، تهران: آگاه، 1374ش.
    • ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ‌ابراهیم‏؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن؛ تحقیق: ابومحمد بن عاشور، بیروت‏: دارإحیاء التراث العربی، 1422ق.
    • حسینی زبیدی، محمدمرتضى؛ تاج‌العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق: على‌هلالى و على‏سیرى، بیروت: ‏دار الفکر، 1414ق.
    • دعاس، احمد عبید؛ حمیدان، احمد محمد؛ قاسم، اسماعیل محمود؛ اعراب القرآن الکریم؛ سوریه: دار المعارف للمعارف، 1425ق.
    • راغب‌ اصفهانى، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ قرآن کریم؛ تحقیق: داوودى، صفوان عدنان، ‏بیروت: دار القلم ـ الدار الشامیة، 1412ق.
    • سلمان‌نژاد، مرتضی؛ معناشناسی تدبر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه­شناسی و تاریخ­انگاره؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(ع)، 1391ش.
    • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر؛ الدر المنثور فی تفسیر الماثور؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
    • شعیری، حمید رضا؛ مبانی معناشناسی نوین؛ تهران: سمت، 1381ش.
    • صافى، محمود بن عبد الرحیم؛ الجدول فى اعراب القرآن؛ ‏دمشق: دار الرشید و بیروت: مؤسسة الإیمان، 1418ق.
    • صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معناشناسی؛ تهران: سوره مهر، 1387ش.
    • طباطبایى، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن‏؛ قم‏: دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
    • طبرسى، فضل بن حسن؛‏ مجمع البیان؛ محقق: محمد جواد بلاغى، تهران: ‏ناصر خسرو، 1372ش.
    • فخررازى، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق ‏.
    • فراهیدى، خلیل بن أحمد؛ العین؛ قم: ‏نشر هجرت، 1409ق.
    • فضل‌الله، سید محمد حسین؛ تفسیر من وحى القرآن؛‏‏ بیروت: ‏دار الملاک، 1419ق.
    • قرشى، سید على اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371ش.
    • قرائتى، محسن‏؛ تفسیر نور؛ تهران‏: مرکز فرهنگى درس­هایى از قرآن‏، 1383ش.
    • قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏؛ تحقیق: حسین درگاهى‏، تهران: وزارت ارشاد، 1368ش.
    • عروسى حویزى، عبد على بن جمعه؛ تفسیر نورالثقلین؛ ‏تحقیق: سیدهاشم رسولى محلاتى، ‏قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    • عسکرى، حسن بن عبدالله‏؛ الفروق فی اللغة؛ بیروت: ‏دار الآفاق الجدیدة، 1400ق.
    • علوان، عبدالله بن ناصح؛ اعراب القرآن الکریم؛ مصر: دار الصحابة للتراث، 1427ق.
    • محی‌الدین، درویش؛ إعراب القرآن الکریم و بیانه؛ سوریه: دار الیمامة، 1415ق.
    • مصطفوى، حسن‏؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1430ق.
    • مطهری، مرتضی؛ آشنایی با قرآن؛ تهران: صدرا، بی‌تا.
    • مفید، محمد بن محمد؛ الافصاح فی الامامة؛ تصحیح: کنگره شیخ مفید، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
    • مکارم شیرازى، ناصر؛ تفسیر نمونه‏؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
    • مکارم شیرازى، ناصر؛ ترجمه قرآن‏؛ قم‏: دار القرآن الکریم، 1373ش.

    39.Crystal, David, An Encyclopedic Dictionary of  language and languages,UK: Oxford, 1992.