نقد و بررسی روایات تفسیری ناظر به سبب ابتلاء حضرت یعقوب (ع) به فراق یوسف (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

قرآن مجید در بیان قصص خود اهداف مقدسی داشته است، لذا در نقل آنها بر بخش‌های مرتبط با اهداف تربیتی اکتفا نموده است، اما متأسفانه گاه مفسران با استناد به برخی روایات نقل شده در کتب پیشینیان، به شرح ابعاد پنهان داستان‌های قرآن پرداخته‌اند، بدون اینکه پیرامون صحت این روایات تفحصی کرده و یا توجه داشته باشند آنچه در قرآن درباره قصص نیامده، خارج از اهداف گزارش این داستان‌هاست. این رویکرد در تبیین چرایی ابتلاء یعقوب (ع) به فراق یوسف (ع) نیز انعکاس یافته و برخی مفسران امتناع یعقوب (ع) از اطعام فقیر و شکایت آن شخص به پیشگاه خداوند را سبب این فراق برشمرده‌اند. پژوهش حاضر با تتبع در منابع متقدم شیعه منشأ این برداشت را، تنها دو روایت یافته و با ارزیابی آنها بر این نکته متفطن شده که یکی از این دو روایت از لحاظ سندی ضعیف است و روایت دیگر هرچند از سند صحیح برخوردار است، اما بخش‌های مختلف آن با قرائن گوناگون نقض می‌گردد و در نتیجه نمی‌توان بر هیچ‌کدام از آنها تکیه کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critique and review of interpretive narrations due to the affliction of Prophet Yaqub (AS) with the separation of Yusuf (AS)

نویسندگان [English]

  • Davod Esmaeili 1
  • Vajiheh Mohammadi 2
1 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Isfahan
2 Master of Quranic and Hadith Sciences, University of Isfahan
چکیده [English]

The Holy Qur'an has had sacred purposes in telling its stories, so in quoting them, it has limited itself to the sections related to educational purposes, but unfortunately, sometimes the commentators, citing some narrations quoted in the books of the ancients, have explained the hidden dimensions of the Qur'anic stories, without investigating the authenticity of these narrations or note that what is not mentioned in the Qur'an about stories is beyond the scope of these stories. This approach is also reflected in explaining why Ya'qub (AS) suffered from the separation of Yusuf (AS) and some commentators have considered the refusal of Ya'qub (AS) to feed the poor and his complaint to God as the reason for this separation. The present study, studying the early Shiite sources, found the origin of this interpretation in only two narrations, and by evaluating them, it became clear that one of these two narrations is weak in terms of document and the other narration in spite of having a correct document, its different sections are violated by various evidences. As a result, none of them can be relied on.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • interpretation
  • Ya'qub (AS)
  • Yusuf (AS)
  • Shiite narrations
  • critique of narrations
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم، 1382ش.
  2. ـ     تورات(سفر پیدایش)، ترجمه و تعلیق: سید ابوالفضل ساقی،تهران: پژوهشهای حقوق و ادیان، 1398ش.

    1. ابن بابویه، محمدبن علی؛ علل الشرایع و الاحکام؛ قم: مکتبه الحیدریه، 1383 ش.
    2. ابن غضائری، احمدبن حسین؛ رجال ابن غضائری؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1364 ق.
    3. ابوریه، محمود؛ اضواء علی الستة المحمدیه؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
    4. اردبیلى، محمد بن على؛ جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد؛ بیروت: دارالأضواء؛ 1403ق.
    5. اکبرنژاد، مهدی و ذوالفقاری، امین، «اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت یوسف»؛ فصلنامه تحقیقات علوم قران و حدیث، شماره 34، تابستان 96.
    6. بحرانی، سید هاشم؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تهران: بنیاد بعثت، 1416ق.
    7. برقى، احمد بن محمد؛ کتاب الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، ‏1342ش.
    8. بهبودی، محمدباقر؛ معرفة الحدیث؛ تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1389ش.
    9. حلی؛حسن‌بن یوسف؛ رجال العلامه الحلی؛ قم: دارالذخائر، 1411ق.
    10. ـــــــــــــــــــــ؛ ترتیب خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال؛ ‏مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، 1381ش.
    11. حلی، ابن داود؛ رجال ابن داود؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
    12. تقى‌الدین حلى، حسن بن على؛‏ الرجال‏؛ تهران‏: دانشگاه تهران‏، 1342ش.
    13. خویی، ابوالقاسم؛ معجم الرجال الحدیث؛ قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
    14. شوشترى، محمد تقى‏؛ قاموس الرجال‏؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏، 1410ق.
    15. شهید ثانی؛ الدرایه؛ قم: انتشارات فیروز آبادی، 1409ق.
    16. صالحی نجف‌آبادی، نعمت الله؛ جمال انسانیت یا تفسیر سورة یوسف (ع)؛ تهران: انتشارات امید فردا، 1378ش.
    17. طباطبایی، سیدمحمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
    18. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
    19. طوسی، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ نجف: المکتبة المرتضویه، بی‌تا.
    20. ــــــــــــــــــــــــ؛ رجال الشیخ الطوسی؛ نجف: انتشارات حیدریه، 1381ق.
    21. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
    22. عیاشی، محمدبن مسعود؛ کتاب التفسیر؛ تهران: چاپخانه علمیه، 1380ق.
    23. غفاری صفت، علی‌اکبر و محمدحسن صانعی‌پور؛ دراسات فی علم‌الدرایه، دانشگاه امام صادق و سمت؛ 1384ش.
    24. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی؛ تفسیر الصافی؛ تهران: مکتبه الصدر؛ 1415ق.
    25. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر قمی؛ قم: دارالکتب، 1404ق.
    26. قهپایى، عنایةالله؛‏ مجمع الرجال‏؛ قم: اسماعیلیان، 1364.‏
    27. کشی، محمدبن عمر؛ رجال الکشی؛ مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
    28. مازندرانى حائرى، محمد بن اسماعیل‏؛ منتهى‌المقال فی‌أحوال‌الرجال‏؛ قم: موسسة آل‌البیت(ع)، 1416ق.
    29. مامقانى، عبدالله؛ تنقیح‌المقال فی علم‌الرجال؛ قم: موسسة آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1431ق.
    30. مسعودی، عبدالهادی؛ روش فهم حدیث؛ تهران: انتشارات سازمان سمت، 1384ش.
    31. مظاهرى، حسین؛ الثقات الأخیار من رواة الأخبار؛ قم: موسسة الزهراء (س) الثقافیة الدراسیة، 1428ق‏.
    32. معارف، مجید و شفیعی، سعید؛ درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر؛ تهران: سازمان سمت و مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 1394ش.
    33. معرفت، محمد هادی؛ علوم قرآنی؛ قم: دار الکتب الاسماعیلیه، 1389ش.
    34. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
    35. نجاشی، احمدبن علی؛ رجال نجاشی؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.