نگرش فمینیستی عزیزه الحبری به آیات قرآن با تأکید بر مسأله‏ ضرب زنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.5.8
ارتباط و تعامل روبه‏رشد جهان اسلام و دنیای غرب به شکل‏گیری نحله‏های گوناگونی انجامیده که هریک به تنهایی منادی تفسیر اصیل و برداشت صحیح از آیات قرآن هستند. یکی از این جریان‏های نوظهور، «فمینیسم اسلامی» است که طی چند دهه اخیر، خواهان اصلاح فهم قرآن کریم با هدف ارائه‏ الگوی جنسیتی برابر و در نتیجه، ارتقای جایگاه زنان در اسلام است. یکی از برجسته‏ترین نواندیشان این جریان، عزیزة الحبری است که این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی در صدد استخراج نگرش قرآنی اوست. وی در تفسیر قرآن از اصولی لازم در فهم همچون توحید، اصل تنوع و اصل سازگاری نام می‏برد. الحبری نتیجه‏ مبنا قرار دادن این اصول را رعایت اعتدال و اجتناب از دیدگاه‏های پدرسالارنه می‌داند که زیربنای دستیابی به نظام روابط عادلانه است. به نظر او، هر برداشتی خلاف این اصول همچون پنداشت‏های پدرسالارانه از آیات الهی، مردود بوده و باید کنار گذاشته شود. همچنین دو مؤلفه‏ روشی مهم وی که در روند نظرات تفسیری هویداست، «اصلاح تدریجی» و «بسترمندسازی فهم آیات» است. یکی از مهم‌ترین نظرات الحبری پرداختن به «ضرب زنان» در آیات قرآنی است که از رهگذر مؤیدات قرآنی و روایی، منظور از نشوز را زنا دانسته و سپس تفسیر متفاوتی از آن در راستای سنت اصلاح تدریجی قرآن ارائه داده و قائل به لزوم محو کلی این سنت ناصحیح در دوره‏ معاصر شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Azizeh al-Hibri’s feministic point of view of the Quranic verses with a focus on the issue of beating women

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadeqh Hedayatzadeh 1
  • Soheila Pirouzfar 2
  • Gholamreza Raeisian 3
1 PhD student of Quran and Hadith sciences, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate prof., Theology Department, Ferdowsi University of Mashhad
3 Associate prof., Theology Department, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.5.8
The growing communications in the Muslim world have led to various outlooks and attitudes each of which claims genuine and truthful understanding of the Quran. A recent school of thought in this case is the “Islamic feminism”. Over the past few decades, the followers of this thought have called for a modified understanding of the Quran on the basis of their proposed gender parity pattern, thus to promote the status of women in Islam. One of the prominent thinkers in this movement is Azizeh al-Hibri whose opinions are examined in this paper through a descriptive-analytic method. She considers certain concepts such as monotheism, variety and compatibility as essential principles for the interpretation of the Quran. According to her, the implementation of these principles results in moderation and avoidance of patriarchal attitudes which would underlie just and fair relations. She also believes that any implication of the verses not based on these principles is wrong and, therefore, should be banned. She proposes two methodic parameters for understanding the Book, gradual modification and cognitive predisposition. A major issue that Al-Hibri deals with regards the beating of women. In this case, she uses evidence from the Quran and Hadiths to say that the disobedience deserving such a punishment is adultery indeed. Sticking to her “gradual modification”, she comes up with a particular interpretation of the issue and suggests the complete abolition of this wrong tradition in modern times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic feminism
  • The Quran
  • Interpretation
  • Azizeh al-Hibri
  • Gradual modification
  • The verse on beating women

مراجع

ـ قرآن کریم.
1. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول؛ چ2، قم:  دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1404ق.
2. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار صادر، 1414 ق.
3. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419 ق.
4. بدره، محسن؛ میرخانی، عزت‌السادات؛ شاکری گلپایگانی، طوبی؛ «چشم انداز جریان موسوم به فمینیسم اسلامی به بازنگری فقه سنی: کاوش تطبیقی دیدگاه‏های عزیزة الحبری و کشیا علی»، زن در فرهنگ و هنر، شماره3، 1394ش.
5. بدره، محسن، «تحلیل و نقد مبانی معرفتی فمینیسم اسلامی»؛ رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1395 ش.
6. پارسا، فروغ؛ «قرائت زن‏گرایانه از قرآن»؛ پژوهش‏نامه زنان؛ شماره 4، 1394 ش.
7. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ به کوشش صفوان عدنان داودی، دمشق و بیروت: دار العلم و الدار الشامیة، 1412 ق.
8. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چ3، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407 ق.
9. شیرزاد، محمدحسن؛ شیرزاد، محمدحسین؛ هدایت‌زاده، محمد صادق؛ «رهیافتی زبان­شناختی به برابری جنسیتی در قرآن کریم؛ نقدی بر فمینیسم اسلامی»، مطالعات علوم قرآن و حدیث، شماره‏ 18، 1395 ش.
10. صدوق، محمد بن علی؛ من لایحضره الفقیه؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1413 ق.
11. طباطبائی، سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه‏ علمیه‏ قم، 1417 ق.
12. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ به کوشش احمد حسینی اشکوری، چ3، تهران: انتشارات مرتضوی، 1375 ش.
13. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى، بی‏تا.
14. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: انتشارات هجرت، 1410 ق.
15. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ چ3، قم: دار الکتاب، 1404 ق.
16. مشیرزاده، حمیرا؛ مقدمه­ای بر مطالعات زنان؛ تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دفتر برنامه ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی، 1383 ش.
17. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374 ش.
18. میرخانی، عزت السادات؛ شاکری گلپایگانی، طوبی؛ بدره، محسن؛ «تطور روش‏شناختی در جریان موسوم به فمینیسم اسلامی»؛ مطالعات جنسیت و خانواده، شماره‏ 2، 1393 ش.
19. هدایت زاده، محمد صادق؛ «نویسندگان برجسته‏ی فمینیسم اسلامی»؛ گلستان قرآن، شماره 9، 1395 ش.
20. Al-Hibri, Azizah; “Islam Law and Custom- Redefining Muslim Women’s Rights”; American University Journal of International Law and Policy, 12, 1, 1-44, 1997.
21. Al-Hibri, Azizah; “An Introduction to Muslim women’s rights”; In Webb, G, Windows of faith; Muslim women scholar- activists in North America, NY: Syracuse University Press, 2000.
22. Al-Hibri, Azizah; “Quranic Foundation of the Rights of Muslim”; Women in the Twenty First Century, Women in Indonesian Society: Access, Empowerment and Opportunity (Sunan Kalijaga Press, Yogiyakarta 2002), 3-26, 2002.
23. Al-Hibri, Azizah; “An Islamic Perspective on Domestic Violence”, Fordham International Law Journal, 27, 1, 195-224, 2003.
24. Al-Hibri, Azizah; “the nature of Islamic marriage; sacramental, covenantal, or contractual?”; In Convenant marriage in comparative perspective, UK, Cambridge: William B. Erdmans Publishing Company, 2005.
25. Al-Hibri, Azizah; “Developing Islamic Jurisprudence in the Diaspora: Balancing Authenticity, Diversity, and Modernity”; Journal of Social Philosophy, 45, 1, 7-24, 2014.
26. Ali, Kecia; “Progressive muslims and Islamic jurisprudence: The necessity for critical engagement with marriage and divorce law”, In Safi, Progressive Muslims: On justice, gender and pluralism. Oxford: Oneworld, 2003.
27. Badran, Margot; “Engaging Islamic Feminism”; In: Islamic feminism: current perspectives, University of Tempare, Juvenes print, 2008.
28. Badran, Margot; “Feminism and the Quran”; in: Encyclopedia of Quran, edited by Jane Damen McAuliffe, Leiden: Brill, 2002.
29. Badran, Margot; Feminism in Islam: Secular and Religious Convergences; Oneworld Publication, 2009.
30. Barlas, Asma; Believing Women in Islam: Unreading Patriarchal Interpretations of the Quran; Austin: University of Texas Press, 2002.
31. Giddens, Anthony; Sociology; 6th Edition, Cambridge: Polity Press, 2009.
32. Hooks, Bell; Feminism is for everybody: Passionate Politics; Canada: Cambridge, South End Press, 2000.
33. Rahman, Fazlur; Islamic Methodology in History, University of Chicago Press, 1980.
34. Rahman, Fazlur; Islam and Modernity; Transformation of an Intellectual Tradition; University of Chicago Press, 1982.
35. Shaikh, Sa‘diyya; Sufi Narratives of Intimacy: Ibn ‘Arabi, Gender, and Sexuality; Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2012.
36. Shaikh, Sa’diyya; “Exegetical Violence: Nushuz in Quranic Gender Ideology”; Journal for Islamic Studies, 17: 49-73, 1997.
37. Wadud, Amina; Quran and woman; New York: Oxford university press, 1999.
38. www.karamah.org/author2/dr-azizah-al-hibri-esq, 8/4/2019.
39. www.law.richmond.edu/faculty/aalhibri, 8/4/2019.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1398
  • تاریخ بازنگری: 19 خرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 13 مرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار