نقد و تحلیل توثیقات رجالی شیخ عباس قمی (ره) در «سفینة البحار»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

3 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران

چکیده

از آثار ارزشمند شیخ عباس قمی (ره) کتاب «سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار مع تطبیق النصوص الواردة فیها علی بحار الانوار» است که در هشت جلد به صورت الفبایی نگاشته شده است. ایشان این کتاب را به عنوان فهرست و معجمی برای کتاب «بحار الانوار» علامه مجلسی در بیست سال نوشته است. نوشته حاضر متکفّل استخراج و تحلیل توثیقات رجالی شیخ عباس قمی (ره) در «سفینة البحار» است. این مقاله براساس منابع کتابخانه­ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده است. با توجه به علاقه و تخصص بالای شیخ عباس در زمینه تراجم و اعلام، مشاهده می­شود که بیشتر حجم کتاب به شرح حال بزرگان و دانشمندان اختصاص یافته و در این میان، به ملاک­های مختلف توثیق راویان در اثنای مطالب خود نیز پرداخته است، مانند: تصریح معصومین (ع)، اصحاب اجماع، ترحّم و همنشینی و وکالت معصوم (ع) و... . محدث قمی در توثیق راویان، از کتب رجال و تراجم استمداد کرده، هرچند در بیشتر موارد به آن کتب ارجاع نمی­دهد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A critical analysis of narrator authentication by Sheikh Abbas Qomi in Safineh al-Bahar

نویسندگان [English]

  • abbas hoveydar 1
  • kamal sahraei ardekani 2
  • hamid hamidiyan 2
  • ali mohammad mirjalili 3
1 PhD graduate in the science of Qur’an and Hadith, Faculty of Theology, Meybod University, Meybod
2 Assistant professor, Dept. of the Science of Qur’an and Hadith, Faculty of Theology, Meybod University, Meybod
3 Professor, Dept. of the Science of Qur’an and Hadith, Faculty of Theology, Meybod University, Meybod
چکیده [English]

One of the valuable works of Sheikh Abbas Qomi is the book Safineh al-Baharin eight volumes with quotations and narratives alphabetically ordered in them. This book, written within twenty years, was originally intended as a summarized list of the materials in Allameh Majlesi’s voluminous book Bahar ol-Anwar. The present study seeks to extract and analyze the authentications that Sheikh Abbas Qomi has conducted of Hadith narrators in Safineh al-Bahar. The study is done through library work and a descriptive-analytical method. Considering Sheikh Abbas’s expertise and interest in translation and referential inquiries, the materials in his book mostly consist of biographical notes about scholars and eminent figures. The author has also evaluated the credibility of Hadiths and their narrators based on certain criteria such as Imams’ statements, collective opinions, and companionship with Imams as well as being their representative or agent. Sheikh Abbas Qomi has derived his notes on narrators’ authenticity from biographies and memoirs, though he often does not make references to those works.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Abbas Qomi
  • Safineh al-Bahar
  • Authentication of narrators
ـ قرآن کریم.
1. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏؛ مناقب آل أبی طالب (ع)؛ قم: انتشارات علامه،1379ق.
2. ابن غضائرى، احمد بن حسین؛ رجال ابن الغضائری؛ قم: انتشارات اسماعیلیان، 1364ق.
3.اعرجی کاظمی، سید محسن،؛ عدة الرجال؛ قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
4. بهبهانی، وحید؛ الفوائد الرجالیة؛، بی­جا، بی­تا (ب).
5. ــــــــــــــــ؛ تعلیقة علی منهج المقال؛ بی­جا، بی­تا (الف).
6.جدیدی­نژاد، محمد رضا؛ معجم مصطلحات الرجال و الدرایة؛ چ2، قم: انتشارات دار الحدیث، 1382ش.
7.حلى، ابن داود؛ رجال ابن داود؛ تهران: انتشارات‏ دانشگاه تهران‏، 1383ق.
8. خویی، سید ابوالقاسم؛ درآمدی بر علم رجال؛ ترجمه عبدالهادی فقهی زاده، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1376ش.
9. ـــــــــــــــــــــــ؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: ‏انتشارات مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
10. داوری، مسلم؛ اصول علم الرجال بین نظریة و تطبیق؛ تحقیق محمد علی علی صالح المعلم، بی­جا: انتشارات نمونه، 1416ق.
11. رحمان ستایش، محمد کاظم؛ توثیقات عام و خاص؛ قم: انتشارات دانشگاه قرآن و حدیث، 1387ش.
12.سبحانی، جعفر؛ کلیات فی علم الرجال؛چ8، قم: انتشارات موسسه نشر اسلامی، 1428ق.
13.کمیته علمی کنگره شیخ عباس قمی؛ شناخت نامه محدث قمى؛ قم: کنگره شیخ عباس قمی، 1389ش.
14. شوشترى، محمد تقى، قاموس الرجال، قم: موسسة النشر الاسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم، 1419ق.
15.صبحی صالح؛ علوم حدیث و اصطلاحات آن؛ ترجمه و تحقیق عادل نادر علی، چ2، تهران: انتشارات اسوه، 1383ش.
16. صدر، سید حسن؛ نهایة الدرایة؛تحقیق ماجد الغرباوی، تهران: انتشارات مشعر، 1354ش.
17. طبرسى، فضل بن حسن‏؛ إعلام الورى بأعلام الهدى؛ چ3، تهران: انتشارات اسلامیه، 1390ق.
18. طریحی، فخرالدین؛ جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال؛ تحقیق محمدکاظم طریحی، بیروت: موسسة التاریخ العربی، 1432ق.
19. طوسى، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ نجف اشرف: المکتبة المرتضویة، بی­تا.
20. ـــــــــــــــــــــــــ؛ رجال الشیخ الطوسی؛ نجف اشرف: حیدریة، 1381ق.
21.علامه حلى، حسن بن یوسف؛ رجال العلامة الحلی؛ قم: دار الذخائر، 1411ق.
22. فتال نیشابورى، محمد بن احمد؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین؛ قم: انتشارات رضى‏، 1375ش.
23. قمی، شیخ عباس؛ الفوائد الرضویة فى احوال علماء المذهب الجعفریة؛ قم: بوستان کتاب، 1385ش.
24. ــــــــــــــــــ؛ سفینة البحار و مدینة الحکم و الاثار مع تطبیق النصوص الواردة فیها علی بحار الانوار؛ چ5، تهران: اسوه، 1428ق.
25. کاظمی جزایری، عبدالنبی؛ حاوی الأقوال فی معرفة الرجال؛ قم: ریاض الناصری، 1418ق.
26. کجوری شیرازی، مهدی؛ الفوائد الرجالیة؛ تحقیق محمد کاظم رحمان ستایش، قم: دارالحدیث، 1382ش.
27. کشّى، محمد بن عمر؛ رجال الکشّی؛مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
28. مامقانی، عبدالله؛ الفوائد الرجالیة من تنقیح المقال فی علم الرجال؛ تحقیق محیی‌الدین مامقانی، قم: موسسه آل البیت (ع)، 1431ق.
29. ـــــــــــــــــ؛ مقباس الهدایة؛ تحقیق محمدرضا مامقانی، قم: موسسه آل البیت (ع)، 1411ق.
30. محقق حلی، نجم الدین؛ المعتبر؛ تحقیق ناصر مکارم شیرازی با همکاران، قم: موسسه سیدالشهدا، 1364ش.
31. مدیر شانه­چی، کاظم؛ درایة الحدیث؛ چ12، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1393ش.
32. مفید، محمد بن محمد؛ الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
33. نجاشى، احمد بن على؛ رجال النجاشی؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏ التابعة لجماعة المدرسین بقم، 1407ق.
34. نفیسی، شادی؛ درایة الحدیث (بازپژوهی مصطلحات حدیثی در نگاه فریقین) ؛ چ10، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، 1394ش.