نقش اسناد روایات در تمییز مشترکات و توحید مختلفات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 نویسنده مسئول

3 استادیار دانشگاه علوم حدیث

4 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

اسناد روایات معرّف عناوین راویان و رابطه‌های بین آنان در نقل روایات هستند. شناخت راویان و ویژگیهای مؤثّر در پذیرش یا ردّ اقوال آنان ضرورتی است که برعهدة علم رجال قرار دارد. بر پایه چنین رویکردی، اسناد، موضوع و محور علم رجال هستند. این مقاله درصدد تبیین نگرشی است که اسناد را منبعی از منابع این دانش معرفی می کند. محمّد بن ­علی اردبیلی در جامع الرّواة نخستین کسی است که چنین نگرشی به اسناد داشته است. از آمار حاصل از اسناد کتاب‌های متقدّم و سندهایی که به صورت یکسان، تکرار شده‌اند اطّلاعات مفیدی به دست می‌آید. از نتایج مهمّ این دیدگاه، تمییز مشترکات و توحید مختلفات است. با چنین نگرشی به اسناد، شناسایی راویانی که به سبب برخی محدودیت‌های کتاب‌های رجال میسّر نبوده و به تبع آن، اعتبار اقوالشان با چالش مواجه شده است امکان‌پذیر می شود. بدین ترتیب، شیوه مرسوم ارزیابی حدیث که متّکی بر تصحیح سندی است، منحصر در اقوال رجالیان نمی­ ماند و اطّلاعات اسناد نیز می‌توانند برخی کاستی ها را جبران کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Transmission’s Chains of Traditions in Distinguishing between Resemblance and Unifying Diversities

نویسندگان [English]

  • Tahereh Faegh 1 2
  • Seyyed Alireza Hosseini 3
  • Seyyed Mohammadhossein Sadeghi 4
1 PhD student in Quran and Ḥadith Studies, Tehran university.
2 PhD student in Quran and Ḥadith Studies, Tehran university.
3 Assistant Professor in Quran and Ḥadith Studies, ulom al-Ḥadith university.
4 Assistant Professor in Quran and Ḥadith Studies, Tehran university.
چکیده [English]

Transmission’s chains of traditions (Asnād al-Rewāyāt) define the names of transmitters and their relationship in transmission of traditions. Recognizing transmitters and their effective features in approving or disapproving of their views is a requirement that is undertaken by Rejāl science. According to this approach, transmission’s chains are the subject and theme of this science. The aim of this essay is to declare a view that presents transmission’s chains as a source in Rejāl. Mohammad bin Alī Ardabīlī is the first person who has such a viewpoint to transmission’s chains in his book, Jāmeᶜ al-Rowāt. By the statistical study on the early books and transmission’s chains which are repeated in the same way, useful information could be obtained. Distinguishing between resemblance and unifying (Moshtarakāt wa Mokhtalafāt) diversities is one of the important results of this viewpoint .By this viewpoint to transmission’s chains, some transmitters whose recognizing has not been possible, because of some limitations in Rejāl books, and therefore the validity of their traditions has been challenged, maybe able to be recognized. Thus, the common method of evaluating tradition that is based on correction of transmission’s chain, does not restricted to the views of Rejāl scholars and the information in transmission’s chains also could retrieve some shortcomings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rejāl Science
  • Transmission’s Chains of Traditions
  • Tradition science
  • Distinguishing between resemblance and Unifying Diversities
1. ابن بابویه، محمّد بن علی؛ الفقیه من لا یحضره الفقیه؛ به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
2. ابن داود حلّی، حسن بن علی؛ رجال؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.
3. اردبیلی، محمّد بن علی؛ جامع الرواه و ازاحه الاشتباهات عن الطرق و الاسناد؛ بی‌جا: انتشارات محمّدیه، بی‌تا.
4. انصاری، مرتضی بن محمّد؛ فرائد الاصول (الرسائل)؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
5. بحرالعلوم، محمّد مهدی؛ الفوائد الرجالیه؛ به کوشش محمّد صادق و حسین بحرالعلوم، تهران: مکتبة الصادق، 1363ش.
6. بحرانی، یوسف؛ الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
7. برقی، احمد بن محمّد بن خالد؛ رجال؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.
8. بروجردی، سید حسین؛ نهایه الافکار (تقریر درس آقا ضیاءالدین عراقی)؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
9. تستری، محمد تقی؛ قاموس الرجال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1425 ق.
10. جزایری، سید عبدالله؛ التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة؛ نسخه خطی، میکرو فیلم کتابخانه آستان قدس رضوی.
11. جلالی، سیّد محمّدرضا؛ المنهج الرجالی و العمل الرائد فی الموسوعة الرجالیة للسیّد البروجردی؛ قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1378 ش.
12. حکیم، سیّد محسن؛ مستمسک العروة الوثقی؛ قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1404 ق.
13. حلّی، حسن بن یوسف؛ مختلف الشیعة فی احکام الشریعة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
14. خویی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1410 ق.
15. ـــــ؛ مستند العروه الوثقی (کتاب الحج)؛ قم: انتشارات مدرسه العلمیه، 1364 ش.
16. ـــــ؛ اجود التقریرات (تقریر درس اصول فقه آیه الله محمد حسین غروی نائینی)؛ قم: مصطفوی، 1368 ش.
17. داوری، مسلم؛ اصول علم الرجال بین النظریه و التطبیق (تقریر درس رجال توسط محمد علی صالح معلم)؛ به کوشش حسن عبودی، قم: مؤسسه المحبین، 1426 ق.
18. سبزواری، محمّد باقر؛ ذخیره المعاد فی شرح الارشاد؛ قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، بی‌تا.
19. سند، محمّد؛ بحوث فی مبانی علم الرجال؛ بی‌جا: بی‌نا، 1420 ق.
20. سید مرتضی، علی بن حسین؛ تنزیه الانبیاء؛ قم: انتشارات شریف رضی، 1409 ق.
21. شبیری، سیّد محمّد جواد؛ «تصحیف و تحریف»، دانشنامه جهان اسلام؛ ج7، زیر نظر حداد عادل، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1385 ش.
22. شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ الدرایة؛ تهران: المجمع العلمی الاسلامی، 1404 ق.
23. ـــــ؛ مسالک الافهام؛ قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1415 ق.
24. صاحب جواهر، محمّد حسن؛ جواهر الکلام؛ به کوشش عباس قوچانی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365 ش.
25. صاحب معالم، حسن؛ منتقی الجمان؛ به کوشش علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1362 ش.
26. طوسی، محمد بن حسن؛ الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1390 ق.
27. ــــ؛ الامالی؛ تهران: انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362 ش.
28. ـــــ؛ التهذیب الاحکام؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
29. ـــــ؛ الرجال؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1415ق.
30. ـــــ؛ الفهرست؛ نجف: المکتبه المرتضویه، بی­تا.
31. عاملی، محمد بن علی؛ مدارک الاحکام فی شرح شرایع؛ قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء­التراث، 1410 ق.
32. ـــــ؛ نهایة المرام فی شرح مختصر شرایع الاسلام؛ به کوشش مجتبی عراقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
33. غفاری،علی اکبر؛ شرح و تعلیقه بر الفقیه من لا یحضره الفقیه؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق
34. فیض کاشانی، محمّد محسن؛ الوافی؛ به کوشش ضیاءالدین حسینی، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین، 1406 ق.
35. کرکی، علی بن الحسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1411 ق.
36. کشّی، محمّد بن عمر؛ رجال؛ به کوشش میرداماد استرآبادی و مهدی رجایی، قم: مؤسسه آل البیت، 1405 ق.
37. کلینی، محمّد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1365 ش.
38. مامقانی، عبدالله؛ مقباس الهدایة؛ تلخیص: علی اکبر غفاری، تهران: جامعه الامام الصادق، 1369 ش.
39. مفید، محّمد بن محّمد بن نعمان؛ خلاصة الایجاز؛ قم: کنگره شیخ مفید، 1413 ق.
40. موسوی خوانساری، مهدی بن حسن؛ رسالة عدیمة النظیر فی احوال ابی بصیر؛ معرف مهدی هوشمند، میراث حدیث شیعه، دفتر13، 1384 ش.
41. نجاشی، احمد بن علی؛ فهرست اسماء مصنفی­الشیعة­ (رجال)؛ قم: انتشارات جامعه مدرّسین، 1407ق.
42. نرم‌افزار درایة النور، نسخه2/1، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.