اعتبارسنجی روایت موسوم به آیه رجم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)

2 عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نوشتار حاضر می‌کوشد اعتبار روایات موسوم به «آیة رجم» را بررسی نماید. این روایات مدّعی‌اند آیه‌ای در قرآن مبنی بر حکم سنگسار پیرمرد و پیرزن وجود داشته است: «إذَا زَنَی الشَیخُ والشَیخَةُ فَارجِمُوهُما...». امّا بعدها این آیه از قرآن حذف شد. وجود این روایات، باعث طرح نظریة «نسخ تلاوت» در قرآن گردیده است که از سوی اکثر قریب به اتفاق علمای اهل سنّت و بخشی از علمای امامیه پذیرفته شده است. در مقابل، گروهی از علمای امامیه پذیرش این روایات را مستلزم عقیده به تحریف قرآن دانسته، و با این تحلیل، آن را مردود اعلام کرده‌اند. بررسی و نقد روایت مذکور و دیدگاه‌های پیرامونی‌اش، موضوع این مقاله است و در پایان به این نتیجه دست یافتیم که پذیرش آیه مدّعایی و نظریه نسخ تلاوت با اشکالات جدی رو به روست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation of the Hadiths on Rajm (stonning) Verse of Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasan shateri Ahmad Abadi 1
  • Mohammad Hasan Rostami 2
1 PhD student of Quran and Hadith Studies of Ferdowsi University of Mashad, Iran.
2 Assiastant professor at Ferdowsi University of Mashad, Iran.
چکیده [English]

This article studies the validation of the narratives received for the verse of Rajm in Quran. The narratives predicate a verse in holy Quran in which it has been explained the laws of old man and old woman that should be stoned and later the verse has been omitted from Quran. Due to these narratives there has been proposed a suggestion named as "the theory of abrogation of recitation" that was accepted as true by most Sunni scholars and some of Shiite ones as well. In contrast some of Imamate scholars have identified the acceptance of this theory as the belief in distortion of Quran and therefore have rejected it as false.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the verse of Rajm
  • abrogation
  • the abrogation of recitation
  • old man
  • old woman
  • adultery
  • the laws for adultery
- قرآن کریم.
1. ابن بابویه، محمّد بن علی؛ من لایحضره الفقیه؛ تصحیح: علی اکبر غفاری، چ2، قم: انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزه علمیه قم، 1404 ق.
2. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمّد بن علی؛ متشابه القرآن و مختلفه؛ تهران: انتشارات بیدار، 1367 ق.
3. ابن ماجه قزوینی، محمّد بن یزید؛ سنن ابن ماجه؛ تحقیق: یوسف احمد، دمشق: مکتبة ابن حجر، 1424 ق.
4. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمّد؛ جامع الاصول فی احادیث الرسول؛ بیروت: دار الکتب، 1418 ق.
5. ابن‌حبان، محمّد؛ الاحسان فی تقریب صحیح ابن حبّان؛ تحقیق: ‌خلیل بن مأمون، بیروت: دار المرّفة، 1425 ق.
6. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلامیه، 1382 ق.
7. احمد بن حنبل؛ المسند؛ تحقیق: صدقی محمّد جمیل العطار، چ2، بیروت: دار الفکر، 1414 ق.
8. امین، حسن؛ دائرةالمعارف الإسلامیة الشیعیة؛ چ6، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1422 ق.
9. بخاری، محمّد بن اسماعیل؛ صحیح البخاری؛ تحقیق: شیخ قاسم الشّماعی الرفاعی، بیروت: دار القلم، 1407 ق.
10. بلاغی نجفی، محمّد جواد؛ آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار الاحیاء التّراث العربی، بی‌تا.
11. ترمذی، محمّد بن عیسی؛ سنن؛ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1421 ق.
12. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ تنظیم: حسن واعظی محمّدی، قم: مرکز نشر أسراء، 1383 ش.
13. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمّد بن عبدالله؛ المستدرک علی الصحیحین؛ بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
14. حر عاملی، محمّد بن حسن؛ وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة؛ تهران: مکتبة الاسّلامیه، 1397 ق.
15. حکیم، محمّدباقر؛ علوم القرآن؛ چ8، قم: مجمع الفکر الاسّلامی (ظهور)، 1428 ق.
16. حلّی، حسن بن یوسف؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس، 1413 ق.
17. ـــ؛ تذکرة الفقهاء؛ نجف: منشورات المکتبة المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا.
18. حلّی، محمّد بن حسن؛ ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد؛ قم: بنیاد کوشان‌پور، 1387 ق.
19. خویی، سیّد‌ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انوار الهدی، 1401 ق.
20. ـــ؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة؛ چ5، بی‌جا: 1413 ق.
21. دارمی، ابومحمّد عبدالله بن عبدالرحمان؛ سنن الدارمی؛ دمشق: باب البرید، بی‌تا.
22. سجستانی، سلیمان بن اشعث؛ سنن ابی‌داود؛ تحقیق: محمّد عبدالحمید، بیروت، المکتبة العصریة، 1416 ق.
23. سیّد‌مرتضی، علی بن حسین؛ الذریعة الی اصول الشریعة؛ تهران: دانشگاه تهران، بی‌تا.
24. سیوطی، جلال‌الدّین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ بیروت: دار الفکر، 1423 ق.
25. شیخ مفید، محمّد بن محمّد؛ اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات؛ چ2، قم: مکتبة الداوری، بی‌تا.
26. طباطبایی، محمّد‌حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، تهران: دار الکتب الإسّلامیه، 1392 ق.
27. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
28. طوسی، محمّد بن حسن؛ الاستبصار فیما اختلف من الاخبار؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1390 ق.
29. ــــ؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ تصحیح: محمّد‌باقر بهبودی، قم: المکتبة المرتضویه، 1351 ش.
30. ــــ؛ الفهرست؛ تحقیق: شیخ جواد القیومی، چ2، بی‌جا: مؤسسه نشر الفقاهة، 1422 ق.
31. ــــ؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار الإحیاء التّراث العربی، بی‌تا.
32. ــــ؛ العدّة فی اصول الفقه؛ تحقیق: محمّدرضا انصاری قمی، قم: مؤسسةالبعثة، 1417 ق.
33. ــــ؛ تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید؛ بیروت: دار صعب ودار التعارف للمطبوعات، 1401 ق.
34. طیالسی، سلیمان بن داوود؛ مسند طیالسی؛ بیروت: دار المعرفه، 1372 ق.
35. عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی)؛ روض الجنان فی شرح إرشاد الاذهان؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1422 ق.
36. عسکری، مرتضی؛ القرآن الکریم و روایات المدرستین؛ تهران: دانشکده اصول دین، 1378 ش.
37. فضل الله، محمّد حسین؛ تفسیر من وحی القرآن؛ چ2، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر والتوزیع، 1419 ق.
38. قفاری، ناصر بن عبدالله، مسأله التقریب بین اهل السنه و الشیعه، ریاض: دار طیبة، طبعة السادسة، 1420ق.
39. کاشانی، فتح الله؛ منهج الصادقین فی الزام المخالفین؛ تصحیح: ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه، 1378 ش.
40. کاشف الغطاء، جعفر؛ کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء؛ قم: المکتب الإعلام الإسلامی، 1422 ق.
41. کلینی، محمّد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ3، بیروت: دار التعارف للمطبوعات و دارصعب، 1401 ق.
42. کورانی عاملی، علی؛ تدوین القرآن؛ قم: دار القرآن الکریم، 1418 ق.
43. مالک بن انس؛ موطأ؛ با شرح جلال الدین سیوطی (تنویر الحوالک)، بیروت: شرکة مصطفی الحلبی، 1370 ق.
44. مجلسی، محمّد باقر؛ مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول؛ تهران: دار الکتب الاسّلامیه، 1408 ق.
45. ــــ؛ ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار؛ تحقیق: سیّد‌مهدی رجایی، قم: مطبعة الخیام، 1407 ق.
46. مجلسی، محمّد‌تقی؛ روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه؛ قم: بنیاد فرهنگ اسلامی، 1398 ق.
47. محقق کرکی، علی بن الحسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث،1408 ق.
48. محمود بن جعفر؛ قوامع الفضول عن وجوه حقایق اصول؛ بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
49. مرتضی عاملی، جعفر؛ حقائق هامة حول القرآن الکریم؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا.
50. مسلم بن حجاج نبشابوری؛ صحیح مسلم؛ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1424ق.
51. مشهدی قمی، محمّد بن محمّدرضا؛ کنزالدقائق وبحر الغرائب؛ تحقیق: حسین درگاهی، قم: دار الغدیر، 1424ق.
52. مظفّر، محمّدرضا؛ اصول الفقه؛ چ10، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1421 ق.
53. معرفت، محمّد‌هادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ چ2، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیّه، 1408ق.
54. مغنیة، محمّدجواد؛ التفسیر الکاشف؛ بی‌جا: موسسه دار الکتاب الإسلامی (مطبعه اسوه)، 1424 ق.
55. ـــــ؛ علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید؛ بیروت: دار العلم للملایین، 1975 م.
56. مکارم شیرازی، ناصر؛ أنوار الاصول (تقریرات بحث)؛ گردآوری: احمد مقدسی، قم: نسل جوان، 1406 ق.
57. مکّی عاملی، محمّد (شهید اول)؛ الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه؛ قم: مؤسسه انتشارات اسلامی، بی‌تا «الف».
58. ـــــ؛ البیان؛ قم: مجمع الذخائر الإسلامیه، بی‌تا «ب».
59. نجاشی، احمد؛ رجال نجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعه)؛ قم: مؤسسه انتشارات اسلامی، 1424 ق.
60. نجفی، محمّدحسن؛ جواهر الکلام؛ تصحیح: علی آخوندی، چ7، تهران: دار الکتب الاسّلامیه، بی‌تا.
61. نسایی، احمد بن شعیب؛ سنن النسائی؛ بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1415 ق.