چرایی تقدم جهاد مالی بر جهاد نظامی در وصایای امیرالمؤمنین علی(ع)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

10.30512/kq.2025.22921.4037

چکیده

هدف: جهاد در تمامی مراتب خود وظیفه‌ای مقدس است، با این حال، در وصایای حضرت علی(ع)، به تأسی از قرآن کریم، جهاد مالی مقدم بر جهاد نظامی ذکر شده است. پژوهش پیش رو در صدد است نشان دهد که این تقدم امری اتفاقی نیست و متکی بر دلایلی است که شناخت و کاربست آن سبب اقتدار و پیشرفت بیشتر جامعه اسلامی می‌شود.

روش پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و گردآوری داده‌ای به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است. اعتبار محتوایی مقاله نیز مستند به منابع معتبر اسلامی و شیعی، با محوریت سخنان حضرت علی(ع) است.

یافته‌ها: پاسخ به چرایی تقدم جهاد مالی بر جهاد نظامی، نیازمند مفهوم شناسی جهاد، و شناخت ارکان مهم جهاد مالی مثل زهد، عدالت و توانمندی اقتصادی است. هر گونه جهاد نظامی متکی به توان مالی است. علاوه بر اینکه گاهی خود عرصه اقتصادی به میدان رویارویی مستقیم با دشمنان تبدیل می‌شود. میدانی فراگیر که رسالتی مهم را به دوش حاکمیت، اغنیا و فقرا می‌نهد تا با کار و تولید و همچنین قناعت و مصرف صحیح، بر مشکلات غلبه کنند و سعادتی پایدار را برای جامعه ایجاد نمایند.

نتیجه‌گیری: با اینکه روح و هدف جهاد نظامی جدای از جهاد مالی نیست، اما اقتضای شبکه‌ای به هم پیوسته‌ از دلایل سیاسی اجتماعی، تقدم ذاتی جهاد مالی بر جهاد نظامی در زمان جنگ و صلح است. همین موضوع جهاد مالی را چنان اصالت و موضوعیتی می‌بخشد که آن را در جایگاهی مقدم بر جهاد نظامی به عنوان امری اضطراری، عرضی و مشروط به شرایط خاص می‌نشاند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The reason for the precedence of financial jihad over military jihad in the will of the Commander of the Faithful, Ali (pbuh)

نویسندگان [English]

  • mahdi saadatmand
  • mohammadtaqi golmohammadi
Assistant Professor, Islamic Studies Department, Yazd University, Yazd, Iran.
چکیده [English]

Jihad, at all its levels is a sacred duty. However, in the will of Imam Ali (pbuh), based on the Holy Quran, financial jihad is mentioned to be prior to military jihad. The present research seeks to show that this precedence is not accidental and is based on reasons whose recognition and application will lead to greater authority and progress of the Islamic society. The research was conducted using a descriptive-analytical method, and the data collection was done through library sources. The content validity of the study is based on reliable Islamic and Shiite sources, focusing on the words of Imam Ali (pbuh). The answer to ‘why financial jihad takes precedence over military jihad’ requires a conceptual understanding of jihad and an understanding of the important pillars of financial jihad, such as asceticism, justice, and economic empowerment. Any military jihad relies on financial power. Moreover, sometimes the economic sphere becomes a field of direct confrontation with enemies, a vast field that creates an important mission for the rich and the poor to overcome problems through work and production, as well as contentment and correct consumption, and create lasting happiness for the society. Although the spirit and purpose of military jihad are not separate from those of financial jihad, the need for an interconnected network of socio-political reasons dictates the inherent priority of financial jihad over military jihad in times of war and peace. This matter gives financial jihad such authenticity and relevance that it takes precedence over military jihad as an emergency contingent matter, which is subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial jihad
  • Military jihad
  • Nahj al-Balagha
  • Imam Ali (pbuh)
ـ قرآن کریم.
ـ نهج­البلاغه (1379). گردآورنده: سید رضی، ترجمه: محمد دشتی، مشهور.
­آمدی، عبد الواحد بن محمد. (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. مکتب الاعلام الاسلامی‌.
ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله‏. (1363). شرح نهج ­البلاغة. مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
­ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1363). تحف العقول عن آل رسول. تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری. مؤسسة النشر الاسلامی.
ابن میثم ­بحرانی، میثم بن علی بن میثم. (1379). شرح نهج­البلاغة. دفتر نشر الکتاب.
اربلی، علی بن عیسی. (1381). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی. بنی هاشمی.
امیری، ابوالفضل. (1390). جنگ نرم. شوریده.
بیهقی کیدری، محمد بن حسین. (1375). حدائق الحقائق فی شرح نهج­البلاغه. عطارد.
جهان‌بین، فرزاد و نعمتی، محمد. (1394). معیار و راهبردهای عدالت اقتصادی در نهج البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه. 3(2)، پیاپی: 10، 103-122.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1414). وسائل الشیعة. آل البیت(ع).
خمینی، سید روح الله. (1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
دلشاد تهرانی، مصطفی و جعفری، رضا. (1394). واکاوی راهبرد نظامی در نهج ‎البلاغه. سیاست دفاعی، 23(1)، پیاپی: 90، 109-140.
دیلمی، حسن بن محمد. (1412). ارشاد القلوب الی الصواب. الشریف الرضی.
سیف، الله‌مراد و خجسته، محمد. (1392). ظرفیت‌ها و محدودیت‌های مدیریت بحران در صحنه جنگ نرم اقتصادی دشمن علیه ج.ا.ایران. مطالعات راهبردی بسیج، 16(3)، پیاپی: 60، 5-48.
طباطبایی، سیدمحمد حسین. (1352). المیزان فی تفسیر القرآن. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
قرشی بنابی، سیدعلی اکبر. (1377). مفردات نهج­البلاغه. تصحیح: محمد حسین بکایی. قبله.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407). الکافی. تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر. (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. مؤسسة الوفاء.
مروتی، روح الله؛ علی کرمی، رضا و ضمیری، محمدرضا. (1401). بررسی انتقادی نظریه اخلاقی جنگ عادلانه با تأکید بر جنگ روانی رسانه‌ای از منظر نهج البلاغه. کتاب قیم. 12(1)، پیاپی: 26، 230-211. https://doi.org/10.30512/kq.2021.16127.3003
مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). پند جاوید. تدوین و نگارش: علی زینتی. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). پیام مولا از بستر شهادت. تدوین و نگارش: محمدمهدی نادری قمی. مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری، مرتضی. (1389). مجموعه آثار. صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. (1379). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. مدرسة الإمام علی بن ابی طالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر. (1385). اخلاق اسلامی در نهج البلاغه (خطبه متقین). نسل جوان.
مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پیام امام امیرالمومنین علیه السلام. دار الکتب الاسلامیة.
مولایی، محمد. (1392). آشنایی با اندیشه‌های اقتصادی امام علی(ع) در نهج ‌البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه، 1(4)، پیاپی: 4، 94-110.
مولایی، محمد. (1393). اصول اخلاق تجاری و کسب ‌و‌ کار از دیدگاه امام علی(ع) در نهج ‌البلاغه. پژوهشنامه نهج البلاغه. 2(3)، پیاپی: 7. 101-85.
میرجلیلی، علی محمد و یوسفی، سمیه. (1392). عوامل مؤثر در حمایت از کار، تولید و سرمایه مسلمین از دیدگاه قرآن و حدیث. کتاب قیم. 3(2)، پیاپی: 9، 64-33.
نجفی جواهری، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تحقیق: عباس قوچانی. دار إحیاء التراث العربی.
هاشمی خویی، میرزا حبیب­الله. (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. ترجمه: حسن حسن‌زاده آملی و محمدباقر کمره­ای. مکتبة الإسلامیة.