بازیابی منابع کتاب الکافی در پرتو تحلیل کارکرد حلقه مشترک در پرتکرارترین دسته از روایات محمد بن یحیی عطار قمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.30512/kq.2023.20197.3689

چکیده

هدف: حلقه مشترک راوی تکرارشونده در سندهای مجموعه­ روایات یک اثر روایی است که دارای مشایخ متعدد بوده و ازاین‌رو، پس از نام وی در سوی متقدم اسانید پراکندگی و انشعاب وجود دارد. در این نوشتار، با الهام از الگویی روش­مند در بازیابی منابع آثار روایی براساس تحلیل کارکرد حلقه مشترک، واکاوی دسته­ای از پرتکرارترین سندهای کتاب الکافی یعنی محمد بن یحیی از احمدبن محمدبن عیسی از حسن­بن محبوب از علی­بن رئاب از زیاد ابوعبیده الحذاء در دستور کار قرار گرفت تا علاوه بر شناسایی برخی از منابع کلینی در تدوین الکافی، ضرورت افزودن دو گام دیگر به الگوی یادشده تبیین شود.
روش پژوهش: الگوی استفاده‌شده در این پژوهش شامل نُه گام ذیل است: 1. استخراج و دسته‌بندی اسانید؛ 2. تعیین حلقه‌های مشترک؛ 3. شناسایی حلقه‌های مشترک صاحب تألیف؛ 4. بررسی کارکرد حلقه‌های مشترک صاحب تألیف؛ 5. اطمینان از انتساب و عنوان کتاب؛ 6. مقابلۀ متون؛ 7. تطبیق طرق با سند روایات؛ 8. بررسی موضوعی‌ـ آماری؛ 9. بررسی شواهد فرعی.
یافته‌ها: در راستای تصحیح و تعمیق الگوی یادشده توجه به دو گام دیگر حائز اهمیت است. نخست، توجه به نسبت آثار هر طبقه از روایان با آثار مشایخ ایشان است. امری که موجب می­شود چگونگی ارتباط آثار مشایخ آن راوی با اثر وی و نیز، احتمال منبع‌بودن آثار مشایخ ایشان مدنظر واقع گردد. گام دوم آنکه علاوه بر توجه به انشعابات قسمت متقدم سند و مشایخ راوی، عنایت به انشعابات قسمت متأخر سند و شاگردان و راویان برجسته­ وی، در دستور کار قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: بر اساس تحلیل­های انجام گرفته، می­توان این احتمال جدی را مطرح کرد که کلینی از آثار حسن بن محبوب بهره برده باشد با این توضیح که در مواردی که از طریق محمد بن یحیی از احمد بن محمد بن عیسی از آثار حسن بن محبوب به اخذ روایت اقدام نموده است، بیشتر از روایات محمد بن یحیی و احمد بن محمد بهره جسته و نه از تألیفات آنان؛ اما در مواردی که طریق علی بن ابراهیم از ابراهیم بن هاشم را ذکر می­کند، بیشتر به ­واسطه­ آثار علی بن ابراهیم از تألیفات حسن بن محبوب بهره جسته است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Retrieving Al-Kafi sources through analyzing the function of the common link in the most frequent group of hadiths quoted by Mohammad bin Yahya al-Attar Qomi

نویسندگان [English]

  • mahdi pichan 1
  • Nosrat Nilsaz 2
1 PhD Student in Quran and Ḥadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate professor, Department of Quran and Ḥadith Sciences, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The common link in the documents of the collection of hadiths is a circle of many scholars, and therefore there is fragmentation and branching after his name in the earlier part of references. In this article, a methodical model is used to retrieve the sources of hadiths based on the function of the common link in the references. Some points are also presented to deepen the discussions, and a group of the most frequent Al-Kafi references is analyzed, from Mohammad bin Yahya, Ahmad bin Mohammad bin Isa Ash'ari, Hassan bin Mahboob, Ali bin Riab, to Ziyad Abu Ubaidah al-Huza. The aim of this research is to retrieve and identify some clinical sources in Al-Kafi and to show the necessity of paying attention to the later part of the references and prominent narrators of hadiths. Also, the categories in the earlier part of the references and narration elders are examined, and the need is emphasized to pay attention to the ratio of the works of each class of the narrators as well as the works of their elders in line with the recovery of sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resource retrieval
  • common link
  • al-Kafi
  • Muḥammad ibn Yaḥya Attar Qomi
  • Ḥasan ibn Mahboob