بازخوانی مفهوم عبارت «فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ» در آیه 54 سوره بقره و نقد ترجمه‌های آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم قرآنی خمین، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.

10.30512/kq.2024.21319.3844

چکیده

هدف: تلاش برای دستیابی به معنا و ترجمه صحیح واژگان قرآنی، یکی از مهم‌ترین مراحل فهم صحیح قرآن کریم است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این امر در مواردی، با کوتاهی مترجمان و مفسران، باعث ایجاد ابهام و برداشت‌های ناصحیح از قرآن شده است. یکی از این موارد فرازی از قصه حضرت موسی(ع) در آیه 54 سوره بقره در عبارت «فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ» است، بدین معنا که چگونه دستور خودکشی گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل توسط حضرت موسی(ع) صادر شده است. هدف پژوهش حاضر بازخوانی مفهوم آیه 54 سوره بقره و نقد ترجمه‌های آن است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، معنا و ترجمه صحیح این عبارت را واکاوی خواهد نمود، همچنان‌که فرآیند برطرف نمودن ابهامات و شبهات مربوط به آن، از رهگذر دستیابی به ترجمه و معنای صحیح این عبارت را نمایان می‌سازد.
یافته‌های پژوهش: در کاربرد قرآنی و لغوی برخی معانی دیگری برای واژه «قتل» و «نفس» بیان شده که می‌توانند مفسر را به فهم بهتری از آیه مساعدت نمایند. این پژوهش نشان می‌دهد که مفسران  و مترجمان در تفسیر و ترجمه این آیه، به کارکردهای زبانی مانند استعمال مجازی، کنایی و دعایی واژگان مربوطه توجه کافی نداشته‌اند. از دیگر یافته‌های پژوهش، بیان نقش بکارگیری مبانی صحیح تفسیر و ترجمه آیات قرآن کریم مانند مبنای عصمت انبیاء و نیز  قراین زبانی متصل و منفصل در تفسیر و ترجمه است.
نتیجه‌گیری: دیدگاه و عملکرد مفسرا ن و مترجمان قرآن کریم در ارایه معنا و مفهوم صحیح از آیه 54 سوره بقره قابل بررسی و نقد بوده و تعبیر به خودکشی یا دیگرکشی در تفسیر و ترجمه عبارت قرآنی «فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ» صحیح نیست. اراده معنای خودکشی از این عبارت به دلیل حرمت شرعی و منافات آن با اصل عصمت انبیاء(ع) مردود است. بنابراین، معنای صحیح قتل نفس عبارت از: پیروی از پیشوای جامعه و توبه حقیقی و تحقیر و مبارزه با نفس اماره است یا اینکه جمله «دعایی» و «کنایی» است که خودتان را لعن و نفرین و توبیخ کنید که این معنای اخیر معنایی جدید بوده و با سیاق نیز همخوانی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Revisiting the concept of the phrase "فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ" in verse 54 of surah Al-Baqarah and a critique of Its translations

نویسندگان [English]

  • Majid chehri 1
  • ahmad omidvar 2
1 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Quranic Sciences, Kermanshah, University of Quranic Sciences and Knowledge, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Quranic Sciences, Khomein, University of Quranic Sciences and Knowledge, Qom, Iran.
چکیده [English]

Understanding and translating Quranic words correctly is among the most crucial steps in understanding the Holy Quran. Shortcomings in translation and exegesis have at times led to ambiguity, misinterpretations, and unresolved doubts—even raising questions about the rationale behind certain divine commands or the actions of the prophets. A notable example is the phrase ‘So kill yourselves’ in Verse 54 of Surah Al-Baqarah, where Prophet Moses (PBUH) appears to command the calf-worshipping Israelites to commit suicide. This study employs a descriptive-analytical approach to examine the accurate translation of this phrase, addressing its ambiguities through linguistic and contextual evidence.Existing scholarship often overlooks the semantic nuances of ‘kill’ (Arabic: qatl) and ‘yourselves’ (Arabic: anfusakum), relying instead on superficial interpretations derived from Biblical or exegetical sources. However, contextual evidence—such as divine forgiveness (v. 52), the acceptance of repentance (v. 54), and Surah An-Nisa (4:66)—suggests that a literal reading of suicide is implausible. Alternative interpretations may include:Submission to communal authority,Genuine repentance and self-abasement,Inner struggle against the ego (spiritual jihad), or A metaphorical rebuke (e.g., ‘Perish in your guilt!’).The study advocates for a nuanced reading aligned with the Quran’s broader theological framework.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran‚ Verse 54 of Surah Al-Baqarah
  • Moses (PBUH)‚ Kill Yourselves‚ Calf-worship

مراجع

- قرآن کریم.
- کتاب مقدس(2002)، ترجمه قدیم، ایلام.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1378). عیون اخبار الرضا(ع). مهدی لاجوردی (محقق)، جهان.
ابن عاشور، محمد بن طاهر. (بی‌تا). التحریر و التنویر. الدار التونسیة للنشر.
ابن فارس، احمد. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغة. منشورات مکتب التبلیغ الإسلامی التابع للحوزة العلمیة.
ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (1407). عدة الداعی و نجاح الساعی. احمد محمدی قمی (محقق)، دار الکتب الاسلامی.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو. (1419). تفسیر القرآن العظیم. محمد حسین شمس الدین (محقق)، دار الکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. دار صادر.
بحرانی، سید‌هاشم. (1416). البرهان فی تفسیر القرآن. بنیاد بعثت.
بلخی، مقاتل بن سلیمان. (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. عبدالله محمود شحاته (محقق)، دار احیاء التراث.
التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری(ع)‏. حسن بن على عسکرى(ع). (1409). مدرسة الإمام المهدی(عج).
ثعالبی، عبدالملک. (1404). فقه اللغة و سر العربیة. سلیمان سلیم (محقق)، بواب.
جزایری، نعمت الله بن عبد الله. (1388). عقود المرجان فی تفسیر القرآن. بی‌نا.
جوادی آملی، عبدالله. (1387). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. إسراء.
خویی، سید أبوالقاسم. (بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن. دار الزهراء.
دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت­نامه. دانشگاه تهران.
رادی میبدی، زهرا، اعظم پرچم.(1399). تحلیل ابهام صبر موسی(ع) در آیات قرآن بر مبنای اصل تشابک معنائی، کتاب قیم، 22(10)، 47-66. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.3.6
رازى، فخرالدین. (1420). مفاتیح الغیب. دار احیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی. (1412). المفردات فی غریب القرآن. صفوان عدنان داودی (محقق)، دار القلم.
حویزی، عبد علی بن جمعه. (1415). تفسیر نور الثقلین. اسماعیلیان.
زارع زدینی، احمد؛ لسانی فشارکی، محمدعلی و خلیلی، میثم. (1398). گونه‌شناسی ساختار چینش آیات در رکوعات قرآنی (مطالعه موردی سوره بقره). پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، 8(2)، 73-94. https://doi.org/10.22108/nrgs.2019.112167.1303
زوزنی، ابو عبدالله. (2002). شرح المعلقات السبع. دار إحیاء التراث العربی.
سیاوشی، کرم و بیگدلی، رمضانعلی. (1396). بازکاوی مقصود از قتل نفس در آیه «فَاقْتُلُوا أنْفُسَکُمْ» (بقره: 54). معرفت، 26(2)، پیاپی: 235، 93-102.
سیوطی، جلال الدین. (1404). الدر المنثور فی تفسیر الماثور. کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی(ره).
صابونی، محمد علی. (1997). صفوة التفاسیر. دار الصابونی.
طالقانی، سید محمود. (1362). پرتوی از قرآن. شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایى، سیدمحمد حسین. (1374)‌. ترجمه تفسیر المیزان‌. محمدباقر موسوی همدانی (مترجم)، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. ناصر خسرو.
طبری، محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. دار المعرفة.
طوسی، محمد بن الحسن. (1411) کتاب الغیبة للحجة، تصحیح عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، دار المعارف الاسلامیه.
علاماتی، صادق. (1390). قرینه در آیات قرآن. رشد (آموزش قرآن)، 10(1)، پیاپی: 32، 50 ـ52.
علم الهدی، سید مرتضی: علی بن الحسین. (1998). امالی. محمد ابوالفضل ابراهیم (محقق)، دار الفکر.
 عونی، حامد. (بی‌تا). المنهاج الواضح للبلاغة. المکتبة الأزهریة للتراث.
عیاشی، محمد بن مسعود. (1380). تفسیر عیاشی. سید‌هاشم رسولی محلاتی (محقق)، چاپخانه علمیه.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410). العین. هجرت.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1415). تفسیر الصافی. حسین اعلمی (محقق)، الصدر.
فیض کاشانی، ملا محسن. (1406). الوافی. مکتبة الامام امیرالمومنین(ع).
قمی، علی بن ابراهیم(1404). تفسیر القمی. طیب موسوی جزائری (مصحح)، دار الکتاب.
کفوی، ایوب بن موسی. (بی‌تا)، الکلیات معجم فی المصطلحات و الفروق اللغویة، عدنان درویش و محمد المصری (محققان)، مؤسسة الرسالة.
 کلینی، محمد بن یعقوب. (1407). الکافی. دار الکتب الإسلامیة.
لاهیجی، شمس الدین. (1371). مفاتیح الإعجاز فی شرح گلشن راز. محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی (محققان)، زوار.
مجلسی، محمد باقر. (1403). بحار الانوار. دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد تقی.(1406). روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. تصحیح: موسوى کرمانى، حسین و اشتهاردى على پناه‏، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مرادی زنجانی، حسین و لسانی فشارکی، محمدعلی. (1385). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. قلم مهر.
مرصفی، حسین. (1982). الوسیلة الأدبیة إلی العلوم العربیة، عبد العزیز دسوقی (محقق)، بی­نا.
مستفید، حمیدرضا و دولتی، کریم. (1384). تقسیمات قرآنی و سور مکی و مدنی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مشکینی، علی. (1381). ترجمه قرآن کریم. الهادی.
مصطفوی، حسن. (1393). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. علامه مصطفوی.
معتمدی، مسعود و فرحزاد، ملک محمد. (1397). مرگ ارادی (تسلط بر نفس). پژوهشنامه عرفان، 9(2)، پیاپی: 18، 185-203.
معرفت، محمدهادی. (1387). التفسیر الأثری الجامع. تمهید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413). أوائل المقالات. کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. دار الکتب الاسلامیة.
مولوی، جلال الدین. (1366). مثنوی معنوی. نیکلسون (مصحح)، مولی.
میربلوکی، سید محمد، ابویی، حسین، برومند، محمدحسین و پورروستایی اردکانی، جواد. (1399). ارتباط خلیفة اللهی انسان با عصمت انبیاء و اولیاء از منظر مفسران فریقین، کتاب قیم، 10(2)، پیاپی: 23، 78-69. https://doi.org/10.30512/kq.2021.12340.2468
ولایی، عیسی. (1387). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول. نی.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 15، شماره 32
فروردین 1404
صفحه 63-83

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 18 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 19 آذر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار