نقد سندی و متنی حکایت «خدو انداختن خصم بر امیر المؤمنین(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه امام صادق(ع)

2 استاد گروه علوم قرآن وحدیث دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران

10.30512/kq.2023.19677.3614

چکیده

حکایت خدو انداختن خصم و کشته شدنش به دست امیر المؤمنین(ع)، یکی از حکایات مشهور در میان عموم مردم است که از آن به عنوان نمونه‌ای از فتوّت و مردانگی حضرت در برخورد با دشمنان یاد می‌شود. این حکایت که در مثنوی مولوی نیز از آن یاد شده، اگرچه در ظاهر امر یک منقبت و فضیلت برای امام محسوب شده است؛ اما از حیث سندی و محتوایی در برخی جزئیات و به ویژه، اوج آن که مربوط به انداختن آب دهان بر روی امیر المؤمنین(ع) است، دچار ایرادات و اشکالات مهمی است. ایراداتی از جمله: نقص سند ومشخص نبودن مأخذ اصلی این واقعه، اختلاف در نقل‌ها و مبهم بودن آنها، گرایش صوفیانه و اعتقادات غیرشیعی مولوی و نمود آن در نقل این واقعه، عدم اشاره به این واقعه در کتب معتبر روایی، شاعرانه و ادیبانه بودن متن، و همچنین، تعارض با برخی صفات امامان معصوم(ع) مطابق با احادیث شیعه که ایشان را از هرگونه غلبه هوای نفس مبرّا می‌داند، تردیدهای جدی در صحت وقوع این بخش از حکایت ایجاد می‌کند. در این نوشتار با بهره‌گیری از منابع سیره، تاریخ و جوامع روایی، ضمن بررسی سند حکایت مشخص شد، اگر چه کلیت این حکایت ساختگی نیست؛ اما پاره‌ای از جزئیات آن باطل و فاقد مبنایی اعتقادی و معرفتی است و نمی‌توان بدان التفات نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Documentary and textual analysis of the story "the enemy spitting saliva on the Amir al-Mo'menin (as)"

نویسندگان [English]

  • Amin Abbaspour 1
  • Mahdi Izadi 2
  • Seyed Mehran Mousavi 1
1 Doctoral student of Imam Sadiq University (AS)
2 Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Imam Sadiq University (AS), Tehran
چکیده [English]

The story of the enmity of the enemy and his killing by the Commander of the Faithful (pbuh) is one of the well-known anecdotes among the general public, which is mentioned as an example of the Prophet's beauty and masculinity in dealing with enemies. Although this anecdote is considered as a blessing for the Imam on the surface, but in some details, and especially its peak, which is related to the salivation of the Commander of the Faithful (pbuh), it has many objections in terms of document and content. The uncertainty of the main source of this event, the difference in the narrations, the Sufi tendency of Rumi and its manifestation in the narration of this event, as well as the conflict with some attributes of the infallible Imams according to Shiite hadiths that make them free from any lust, seriously doubt The occurrence of this part of the anecdote creates. In this article, using the sources of Sira, history and narrative societies, while examining the document of the anecdote, it was determined that although the above anecdote is not entirely fabricated; But some of its details are false and can not be considered a doctrinal and epistemological basis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali PBUH
  • Battle Of Khandaq
  • Mulavi
  • Masnavi
  • document analysis
  • text analysis
  1. ـ قرآن کریم.

    ـ نهج البلاغة.

    1. ابن راهویه، اسحاق بن ابراهیم (1412). مسند اسحاق بن راهویه. مدینه: مکتبة الایمان.
    2. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على (1379). مناقب آل أبی طالب علیهم السلام. قم: علامه.
    3. ابن طقطقی، محمد بن علی(1418). تاریخ الفخری فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة. تحقیق: عبدالقادر محمد، بیروت: دار القلم العربى.
    4. ابن عربی، محی الدین محمد بن علی (1977). الفتوحات المکیة. قاهره: المکتبة العربیة.
    5. امین، سید محسن (1403). اعیان الشیعة. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    6. بلخی (مولوی)، جلال الدین محمد (1373). مثنوی معنوی. تحقیق: توفیق سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
    7. حکیمی، محمدرضا (1376). الحیاة. ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    8. ری شهری، محمد (1416). میزان الحکمة. قم: دار الحدیث.
    9. صفار قمی، محمد بن حسن فروخ (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص). قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی‏.
    10. طبرسی، فضل بن حسن (1415). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    11. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    12. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1967). تاریخ الأمم و الملوک‏. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
    13. غزالی، ابوحامد محمد (بی تا). احیاء علوم الدین. تصحیح: عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، بیروت: دار الکتاب العربی.
    14. ـــــــــــــــــــــــ (1383). کیمیای سعادت. تحقیق: حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    15. فروزانفر، بدیع الزمان (1366). زندگانی مولانا جلال الدین محمد. تهران: زوار.
    16. فیض کاشانی، ملامحسن (1383). المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء. تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    17. قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی. تصحیح: طیب موسی جزائری، قم: دار الکتاب.
    18. کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    19. متقی هندی، علاء بن حسام الدین (1409). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
    20. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
    21. محقق ترمذی، سید برهان الدین (1377). معارف ترمذی (ترمدی). تحقیق: بدیع الزمان فروزانفر، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    22. مدنی شیرازی، سیدعلی خان (1397). الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة. قم: مکتبه بصیرتی.
    23. مرتضی عاملی، سیدجعفر (1430). الصحیح من سیرة الامام علی(ع). قم: ولاء المنتظر.
    24. مسعودی، علی بن حسین (1383). مروج الذهب و معادن الجواهر. ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
    25. مفید، محمد بن محمد (1413). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
    26. نوری، حسن بن محمد (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط الوسائل. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
    27. نیسابوری، مسلم بن حجاج (بی تا). الجامع الصحیح (صحیح مسلم). بیروت: دار الفکر.
    28. هلالی، سلیم بن قیس (1405). کتاب سلیم بن قیس الهلالی‏. تحقیق: محمد انصارى زنجانى خوئینى، قم: الهادی.