بررسی و نقد تفسیر مشهور خشم حضرت موسی بر هارون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه، ایران. رایانامه: narimani@quran.ac.ir

چکیده

هدف: داستان پرفراز و نشیب حضرت موسی(ع) و بنی‌اسرائیل از وجوه گوناگون مورد تأمل است. بخشی از داستان در ارتباط با گلاویز شدن موسی(ع) با هارون(ع) است که به تعبیر مشهور مفسران، موسی(ع) هارون را سخت مورد عتاب قرار داد. مفسران معتقدند، این پرسش خشم‌آلود موسی از هارون، با خشونت و گرفتن ریش و سر هارون(ع) همراه شده است. پژوهش حاضر این دیدگاه را نقد می کند و تفسیر دقیق‌تری ارائه می‌دهد.
روش پژوهش: روش پژوهش حاضر توصیفی‌ـ تحلیلی و استفاده از تفسیر قرآن به قرآن است. بدیهی است، جهت تضعیف یا تحکیم هر  تفسیری از قرآن، وثیق‌ترین سند و مرجع، کتاب خداست. این نوشتار پیرامون برخورد حضرت موسی(ع) با هارون(ع) تفسیری متفاوت از تفسیر مشهور تقدیم کرده است.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش عبارتند از:   

بررسی آیات مربوط به برخورد موسی(ع) با هارون(ع)، ما را مصّر می­سازد تا پیوسته و به ­عنوان یک سیره و رفتار همیشگی در هنگام تفسیر آیات مربوط به انبیاء الهی به ­ویژه، انبیای بنی­اسرائیل از تورات غافل نباشیم؛ زیرا نفوذ و رهیافت فرهنگ توراتی در روایات اسلامی و ذهنیت مسلمانان غیر قابل انکار است. این ذهنیت و سلطه توراتی سبب شده تا مفسران از تدقیق در فهم برخی از آیات جامع بازمانده و با اتکاء بدان پیش­فرض­ها، به توجیهات و برشمردن دلایل و چرایی­ها برآیند.
باید به سنت­شکنی­های قرآن توجه و اهتمام جدی داشت. یعنی اگر در آیه­ای ما شاهد آن بودیم که خداوند از روشی ویژه در تبیین موضوعی استفاده نموده، آن موضع برایمان مهم جلوه کند. در داستان موسی(ع) و سامری، برخلاف سنت دیرینه‌ی قرآن که در قصص از بیان جزئیات دوری می­کند، یکباره با شرح جزئیات و پرداختن به جوانب متعدد، قصه را دنبال می­نماید و هدف آن است که اتهامات وارده بر موسی(ع) و هارون(ع) از سوی بنی­اسرائیل را ردّ نماید.

نتیجه‌گیری: از بررسی آیات پیرامون برخورد حضرت موسی(ع) با حضرت هارون(ع) نتایج زیر حاصل شد:

حضرت موسی(ع) در هنگام برخورد با هارون(ع) هرگز متعرض جسم ایشان نشد و با این کار زمینه توهین و تحقیر خود و هارون(ع) را فراهم نکرد؛ بلکه سر هارون(ع) را به نزدیک خود کشاند و با احترام و به آهستگی از او درباره ماجرای گوساله­پرستی بنی­اسرائیل پرسش کرد و حضرت هارون(ع) نیز، پاسخ داد.

2.‌ در تمام داستان­های انبیای بنی­­اسرائیل، ردپای اسرائیلیات مبنی بر وهن انبیاء بزرگ مشاهده می­شود، در این داستان نیز، روایات اسرائیلیات وجود دارد و این امر ما را بر دقت بیشتر در ارائه برداشت­ها و تفاسیر آیات قرآن وا می­دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Conventional Interpretation of Moses' Anger at Aaron

نویسنده [English]

  • Zohreh Narimani
Assistant Professor, University of Sciences and Teachings of the Holy Qur'an, Faculty of Qur'anic Sciences, Kermanshah, Iran. E-mail: narimani@Qur'an.ac.ir
چکیده [English]

The multifaceted narrative of Prophet Moses and the Israelites (Banī Isrāʾīl) has been a subject of contemplation from various perspectives. A significant part of this narrative involves the confrontation of Moses and Aaron, where, as interpreted by exegetes, Moses reproached Aaron harshly. This event occurred following Moses' departure for his divine appointment and the Israelites' subsequent worship of the Golden Calf. During Moses’ ten-day delay, the Israelites insisted on adopting a tangible deity until his return. In response, Sāmirī crafted a golden calf that emitted sounds like a cow (Qur’an, 20:87-88). Aaron’s extensive efforts to dissuade the people from this sedition were futile (ibid, 7:150). Informed by God of the deviation of his people before his return, Moses returned in anger and confronted his brother Aaron, questioning him about this deviation. Interpreters suggest that this confrontation involved Moses physically seizing Aaron’s beard and head in anger.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moses
  • Aaron
  • Calf-WorshipAnger
  • Critique and Analysis
قرآن کریم.
کتاب مقدس.
ابن بابویه قمی، محمد بن على. (1413). من لا یحضره الفقیه. چ2. دفتر انتشارات اسلامى.
ابن بابویه قمی، محمد بن على. (1988). علل الشرایع. مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. چ3. دار صادر.
ابن­درید، محمدبن حسن. (1407). جمهرة اللغة. دار العلم للملائین.
ابن ‏عاشور، محمدطاهر. (1420). تفسیر التحریر و التنویر. مؤسسة التاریخ العربی.
ازهری، محمد بن احمد. (1421). تهذیب اللغة. چ2. دار إحیاء التراث العربی.
برقى، احمد بن محمد. (1371). المحاسن‏. چ2. قم‏: دار الکتب الإسلامیة.
حیدرزاده، ناصر، و علی­محمدی، مرضیه. (1398). ارزیابی دیدگاه­ها درباره چرائی برخورد غضب­آلود حضرت موسی(ع) با هارون(ع) در قرآن. تفسیر پژوهی، 6(2)، پیاپی: 12، 45-76.
رازی، فخرالدین محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب. چ4. دار احیاء التراث العربی.
زمخشری، محمود. (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چ3. دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر. (1390). منشور جاوید. چ5. مؤسسة امام صادق (ع).
 سید مرتضی، ابوالقاسم علی بن حسین. (1403). تنزیه الانبیاء. الشریف الرضی.
شوکانی، محمد بن علی. (1414). فتح القدیر. دار ابن کثیر و دار الکلم الطیب.
صادقى تهرانى، محمد. (1406). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. چ2. فرهنگ اسلامى.
طباطبایی، محمد حسین. (1973). المیزان فی تفسیر القرآن. چ3. موسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). ‏مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏. چ3. ناصر خسرو.
 طبرى، محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن. دار المعرفة.
طریحی، فخرالدین بن محمد. (1376). مجمع البحرین. چ3. مرتضوی.
طوسى، محمد بن حسن. (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن. دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدى، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین. چ2. دار و مکتبة الهلال.
قطب، سید .(1425). فى ظلال القرآن. چ35. دار الشروق.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407). الکافی. چ4. دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1374). تفسیر نمونه. چ32. دار الکتب الاسلامیة.
نادری قهفرخی، حمید. (1393). بررسی دیدگاه آیت­الله معرفت در تحلیل برخورد موسی(ع) با هارون بعد از واقعه گوساله‌پرست شدن بنی‌اسرائیل. دین و دنیای معاصر، 1(1)، 117-143.
نادری قهفرخی، حمید و بهجت­پور، عبدالکریم. (1392). بررسی تحلیل علامه طباطبائی از بازخواست هارون(ع) توسط موسی(ع). اندیشه نوین دینی، 9(2)، پیاپی: 34، 27-46.
نریمانی، زهره؛ اقبالی، مسعود و چهری،مجید. (1400). بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»، «غضب» و «سَخَط» در قرآن کریم با رویکرد تفسیری.  پژوهش‌های قرآن و حدیث، 54(1)، 219-239.  https://doi.org/10.22059/jqst.2021.322181.669740