تحلیل روایت‌شناختی زمان در داستان زکریا(ع) در قرآن کریم بر اساس نظریه ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

روایت زمان، یکی از مباحث مهم در علم روایت ­شناسی است. ژرار ژنت بزرگترین نظریه­پرداز مبحث زمان در روایت، جامع­ترین بحث را در این خصوص مطرح کرده است. وی مسیر گردش داستان از زمان تقویمی به زمان روایی را در سه مقوله «نظم»، «تداوم» و «بسامد» بررسی کرده است. پژوهش حاضر درصدد است تا به شیوه توصیفی ـ تحلیلی مؤلفه­های زمان روایی را در داستان زکریا (ع) در قرآن بررسی کند و چگونگی کاربرد عنصر زمان در این داستان را تبیین نماید. نتایج پژوهش نشان می­دهد که در مؤلفه نظم، پیشواززمانی و بازگشت­زمانی در داستان زکریا (ع) بسیار به ­کار رفته­اند؛ اما پیشواززمانی نسبت به بازگشت­زمانی، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است و در درجه اول قرار دارد. در مؤلفه تداوم نیز، گفتگو، خلاصه و حذف در داستان نمود بیشتری دارد و بسامد غالب در داستان، از نوع مکرّر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Naratology Analysis of time in the story of Zakaria in the Holy Quran based on Gerard Cenettes theory

نویسنده [English]

  • Rezvan Baghbani
Assistant Professor, Department of Ararbic Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Narration of time is one of the important topics in the science of narratology. Gerard Genette is the greatest theorist of the time in the narrative and has given the most comprehensive discussion in this regard. He distinguishes between the time of the story and the time of the text and examines the path of the story from the calendar time to the narrative time in three categories: "order, duration and frequency". The present study tries to examine the various components of narrative time in the story of Zakaria in the Holy Quran in a descriptive-analytical manner and using Gerard Genett's theory about narration time and explain how the element of time is used in this story. The results of the research show that in the component of order, prolepsis and analepsis have been used a lot in the story of Zakaria; But prolepsis has the highest rate compared to analepsis and is in the first place. In the duration component, dialogue, summary and omission are evident in the story. And the dominant frequency in the story is repetitive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Zakaria
  • time
  • Order
  • Duration
  • Frequency
  • Narration
  • ـ قرآن کریم.

    • ابن عاشور، محمد الطاهر؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تونس: الدار التونسیة، 1984م.
    • احمدی، بابک؛ ساختار و تأویل متن؛ تهران: مرکز، 1378ش.
    • اخوت، احمد؛ دستور زبان داستان؛ اصفهان: فردا، 1392ش.
    • ایگلتون، تری؛ پیش­درآمدی بر نظریه ادبی؛ ترجمه: عباس مخبر، تهران: مرکز، 1368ش.
    • برنس، جیرالد؛ المصطلح السردی؛ ترجمه: عابد خزندار، قاهره: المجلس الأعلی للثقافة، 2003م.
    • بن یوسف، ریاض؛ «أدبیة السرد القرآنی: مقاربة من منظور علم السرد»؛ رساله دکتری، رشته زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه منتوری در قسنطینة، 2010م.
    • تودورف، تزوتان؛ بوطیقای ساختارگرا؛ ترجمه: محمد نبوی، تهران: آگاه، 1379ش.
    • تولان، مایکل؛ روایت­شناسی (درآمدی زبانشناختی انتقادی)؛ ترجمه: فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت، 1386ش.
    • حرّی، ابوالفضل؛ «درآمدی بر رویکرد روایت ­شناختی به داستان روایی با نگاهی به رمان آیینه­های دردار هوشنگ گلشیری»؛ نشریه دانشگاه تبریز، شماره 208، 1388ش (الف)، صص 78-53.
    • ـــــــــــــــ؛ «مؤلفه­های زمان و مکان روایی در قصص قرآنی»؛ ادب­پژوهی، شماره­های 7 و 8، 1388ش (ب)، صص 141-126.
    • حسن لی، کاووس؛ دهقانی، ناهید؛ «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ»؛ فصلنامه متن­پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 45، 1389ش، صص 63-37.
    • ریمون کنان، شلومیت؛ روایت داستانی: بوطیقای معاصر؛ ترجمه: ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر، 1387ش.
    • زکریا القاضی، عبدالمنعم؛ البنیة السردیة فی الروایة؛ کویت: عین الدراسات والبحوث الانسانیة و الاجتماعیة، 2009م.
    • سیدی، سیدحسین؛ صابری، زهرا؛ «عنصر زمان در قصه­های قرآن: داستان موردی قصه حضرت موسی علیه السلام»؛ دوفصلنامه تخصصی اندیشه­های قرآنی، شماره 13، 1399ش، صص 106-93.
    • طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1972م.
    • قاسم، سیزا؛ بناء الروایة؛ قاهرة: مکتبة الأسرة، 2004م.
    • قاسمی­پور، قدرت؛ «زمان و روایت»؛ فصلنامه نقد ادبی، شماره 2، 1387ش، صص 144-123.
    • قصراوی، مها حسن؛ الزمن فی الروایة؛ بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، 2004م.
    • لوته، یاکوب؛ مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما؛ ترجمه: امید نیک فرجام، تهران: مینوی خرد، 1388ش.
    • لوید، ژنویو؛ هستی در زمان؛ ترجمه: منوچهر حقیقی راد، تهران: دشتستان، 1380ش.
    • مارتین، والاس؛ نظریه­های روایت؛ ترجمه: محمد شهبا، تهران: هرمس، 1382ش.
    • مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    • مرتاض، عبدالملک؛ فی نظریة الروایة: بحث فی تقنیات السرد؛ کویت: عالم المعرفة، 1998م.
    • مکاریک، ایرناریما؛ دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر؛ ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی، چ2، تهران: آگه، 1385ش.
    • میرزایی، فرامرز؛ مرادی، مریم؛ «شگردهای روایت زمان در ادبیات پایداری فلسطین»؛ فصلنامه نقد و ادبیات تطبیقی (پژوهش­های زبان و ادبیات عربی)، شماره 2، 1390ش، صص 206-175.
    • میرصادقی، جمال؛ عناصر داستان؛ چ5، تهران: سخن، 1385ش.
    • نقره، التهامی؛ سیکولوجیة القصة فی القرآن؛ تونس: الشرکة التونسیة، 1974م.
    • یونسی، ابراهیم؛ هنر داستان­نویسی؛ چ8، تهران: نگاه، 1384ش.
    • Genette, Gerard, Narrative Discourse, Trans. Jane E. Lewin. Ithaca: Cornell University Press, 1980.