اعتبارسنجی و تحلیل پزشکی روایت «اصل خراب البدن ترک العشاء»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث‌‌، دانشگاه علوم اسلامی رضوی‌‌، مشهد‌‌، ایران. رایانامه: delbari@razavi.ac.ir

2 دانشیار گروه طب ایرانی‌‌، دانشگاه علوم پزشکی مشهد‌‌، مشهد‌‌، ایران. رایانامه: yousefim@mums.ac.ir

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث‌‌، دانشگاه علوم اسلامی رضوی‌‌، مشهد‌‌، ایران. رایانامه: S.m.mosavi9794@gmail.com

4 کارشناس ارشد علوم قرآن وحدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی‌‌، مشهد‌‌، ایران. رایانامه: Mohaghegh.gr@gmail.com

چکیده

هدف: به رغم تاکید روایات طبی بر شام خوردن و نهی از ترک آن‌‌، برخی پزشکان بر این باور بودند که خوردن شام پیامدهای ناگواری چون ایجاد بیماری‌های چشمی‌‌، دردهای گوش‌‌، خارش بدن‌‌، قولنج و مشکلات عصبی را در پی دارد. اعتبارسنجی روایت منقول از امام صادق (ع) با مضمون «أَصْلُ خَرَابِ الْبَدَنِ تَرْکُ الْعَشَاءِ» (ریشه خرابی بدن، ترک شام خوردن است) از منظر سند، محتوا و تطبیق آن با یافته‌های علمی و پزشکی روز، هدف از این پژوهش است، به این امید که ضمن تبیین اهمیت شام خوردن، باورهای نادرست در این زمینه اصلاح شده و راهکارهایی مبتنی بر آموزه‌های دینی و دانش پزشکی برای تغذیه سالم ارائه گردد.
روش پژوهش: این تحقیق، به روش تطبیقی-تحلیلی بوده و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است؛ بدین ترتیب که ابتدا سند روایت مورد بررسی دقیق قرار گرفته و اعتبار راویان آن سنجیده شده است، سپس محتوای حدیث با معیارهای قرآنی، احادیث معتبر و یافته‌های پزشکی در حوزه تغذیه مقایسه شده و میزان انطباق یا تعارض آن با هر یک از این منابع ارزیابی گردیده است.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سند حدیث مذکور معتبر بوده و راویان آن همگی از وثاقت برخوردارند؛ همچنین، محتوای این روایت با آموزه‌های قرآنی و سایر احادیث معتبر که بر اهمیت تغذیه و لزوم پرهیز از گرسنگی به ویژه در وعده شام تأکید دارند، همخوانی دارد. افزون بر این، یافته‌های پزشکی نیز نشان می‌دهند که ترک شام می‌تواند منجر به بروز اختلالات متابولیک، ضعف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های گوناگون شود. و نیز اصلاح باورهای نادرست در مورد شام‌نخوردن و تأکید بر اینکه همان‌طور که زیاده‌روی در شام‌خوردن مضر است، پرهیز از آن نیز می‌تواند زیان‌آور باشد.
نتیجه‌گیری: روایت امام صادق(ع) دارای سندی صحیح و محتوایی هم‌خوان با آموزه‌های دینی و یافته‌های پزشکی است. خوردن شام به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل، می‌تواند به حفظ سلامت بدن کمک کند. توصیه می‌شود از پرخوری و دیرخوری شبانه پرهیز و به اصول تغذیه سالم توجه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Validation and medical analysis of the hadith "The root of body ruin is the abandonment of dinner"

نویسندگان [English]

  • sayyed ali delbari 1
  • mahdi yousefi 2
  • sayyed mahdi moosavi 3
  • alborz mohaghegh garfami 4
1 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Science University of Razavi, Mashhad, Iran. E-mail: delbari@razavi.ac.ir
2 Associate Professor, Department of Iranian Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran. E-mail: yousefim@mums.ac.ir
3 Doctoral Student in Quran and Hadith Sciences, Islamic Science University of Razavi, Mashhad, Iran. E-mail: S.m.mosavi9794@gmail.com
4 Master of Science in Quran and Hadith, Islamic Science University of Razavi, Mashhad, Iran. E-mail: Mohaghegh.gr@gmail.com
چکیده [English]

Despite the emphasis of traditional medical narratives on the importance of eating dinner and the prohibitions against skipping it, some physicians have believed that consuming dinner leads to adverse outcomes, such as eye diseases, earaches, body itching, colic, and neurological problems. This study aims to validate the narration attributed to Imam Sadiq (AS) stating, "The root of bodily ruin is avoiding dinner" (Asl Kharab Al-Badan Tark Al-Ashaa) in terms of its chain of transmission (isnad), content, and its correlation with contemporary scientific and medical findings. The goal is to highlight the importance of eating dinner, correct misconceptions on this matter, and provide solutions rooted in religious teachings and medical science for healthy nutrition.This research employs a comparative-analytical approach, utilizing library-based resources. Initially, the chain of transmission for the narration was critically examined, and the credibility of its narrators was assessed. The content of the narration was then compared against Quranic criteria, authentic hadiths, and medical findings related to nutrition, evaluating its compatibility or contradiction with these sources. The results of this study indicate that the chain of transmission of the mentioned narration is credible, and all narrators are trustworthy. Furthermore, the content aligns with Quranic teachings and other authentic narrations that underscore the importance of proper nutrition and avoiding hunger, particularly during the dinner meal. Additionally, medical findings demonstrate that skipping dinner may lead to metabolic disorders, weaken the immune system, and increase the risk of various diseases. This highlights the need to counter false beliefs about avoiding dinner and emphasizes that while overeating at dinner is harmful, avoiding it entirely can also have detrimental effects.The narration from Imam Sadiq (AS) is supported by a valid chain of transmission and contains content consistent with religious teachings and medical evidence. Consuming dinner as part of a healthy and balanced diet can contribute to maintaining bodily health. It is recommended to avoid overeating and late-night dinners while adhering to the principles of healthy nutrition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Sunnah
  • traditional medicine
  • eating dinner
  • meals
  • avoiding dinner

مراجع

قرآن کریم. (1380). ناصر مکارم شیرازی (مترجم)‌‌، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن اثیر‌‌، مبارک بن محمد. (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن ازرق‌‌، ابراهیم بن عبد الرحمن. (1427). تسهیل المنافع فی الطب و الحکمة. عاصمة الثقافة العربیة.
ابن بابویه‌‌، محمد بن على. (1414). إعتقادات الإمامیة. کنگره شیخ مفید.
ابن داود حلی‌‌، حسن بن علی. (1342). الرجال. دانشگاه تهران.
ابن سیده‌‌، علی بن اسماعیل. (1421). المحکم و المحیط الاعظم. دار الکتب العلمیة.
ابن سینا‌‌، حسین بن عبد الله. (1425). القانون فی الطب. ابراهیم شمس‌الدین (محقق)‌‌، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابن سینا‌‌، حسین بن عبد الله. (1386). کلیات قانون ابن سینا. ملافتح الله شیرازى (مترجم)‏‌‌، دانشگاه علوم پزشکى ایران‏‏.
ابن عدیم‌‌، عمر بن احمد. (1364). الوصلة إلى الحبیب فی وصف الطیبات و الطیب. سلیمى محجوب (محقق)‌‌، معهد التراث العلمی العربی.
ابن فارس‌‌، احمد. (1404). معجم مقاییس اللغة. مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن قولویه‌‌، جعفر بن محمد (1356). کامل الزیارات. دار المرتضویة.
ابن ماجه‌‌، محمد بن یزید. (بی‌تا). سنن ابن ماجه. دار احیاء الکتب العربیة.
ابن منظور‌‌، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. دار صادر.
ابوالفتوح رازى‌‌، حسین بن على. (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوی.
ابوریه‌‌، محمد. (1416). اضواء علی السُّنة المحمدیة. انصاریان.
ابوزید‌‌، احمد بن سهل. (1426). مصالح الأبدان و الأنفس. محمود مصرى (محقق)‌‌، معهد المخطوطات العربیة.‏
اخوینى‌‌، ربیع بن احمد. (1371). هدایة المتعلمین فی الطب‏‌‌، جلال متینى (محقق)‏‌‌، دانشگاه مشهد‏.
ازهرى‌‌، محمد بن احمد. (1421). تهذیب اللغة. دار احیاء التراث العربی.
اژدری‌‌، اسماعیل. (1368). طبیب خانواده. اقبال.
برزو نژاد‌‌، مجید. (1397). علت و درمان بیماری‌ها در طب سنتی اسلامی. ابتکار دانش.
برقی‌‌، احمد بن محمد. (1371). المحاسن. دار الکتب الاسلامیة.
بغدادی‌‌، عبداللطیف. (1426). الطب من الکتاب و السنة. عالم الکتب.
بیضانی‌‌، قاسم. (1385). مبانی نقد متن الحدیث. مرکز العالمی ‌للدراسات الاسلامیة.
بیضاوى‌‌، عبدالله بن عمر. (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. دار إحیاء التراث العربی.
تفرشی‌‌، مصطفی بن حسین. (1377). نقد الرجال. مؤسسه آل البیت‌(ع) لإحیاء التراث.
تقی الدین حلّی‌‌، حسن بن علی. (1342). الرجال. دانشگاه تهران.
تمیمی‌آمدی‌‌، عبدالواحد بن ‌محمد. (1366). غرر الحکم و درر الکلم. دفتر تبلیغات اسلامی.
ثابت بن قره. (1419). الذخیرة فی علم الطب. احمد فرید مزیدى (محقق)‌‌، دار الکتب العلمیة‏.
جصاص‌‌، احمد بن على. (1405). احکام القرآن. دار إحیاء التراث العربی.
جمعى از نویسندگان.‏ (1390). صلاح الصحاح فی حفظ الصحة (شش رساله کهن پزشکى‏). یوسف‌بیگ باباپور (محقق)‏‌‌، مجمع ذخائر اسلامى.
جوزیه‌‌، محمد بن ابی بکر. (1970). المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف. مکتبة المطبوعات الإسلامیة.
جوهری‌‌، اسماعیل بن حماد. (1376). الصحاح. دار العلم للملایین.
حاج حسن‌‌، حسین. (1975). نقد الحدیث فی علم الروایة و الدرایة. بی‌نا.
حر عاملی‌‌، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعة. مؤسسه آل البیت(ع).
حکیم‌‌، سید محمد سعید. (1428 الف). ‌مصباح المنهاج: الإجتهاد و التقلید. مؤسسة الحکمة الثقافة الاسلامیة.
حکیم‌‌، سید محمد سعید. (1428 ب). الکافی فی اصول الفقه. دار الهلال.
خطیب بغدادی‌‌، احمد بن علی. (2003). الکفایة فی معرفة اصول علم الروایة. دار الهدی.
خطیب‌‌، معتز. (2011). رد الحدیث من جهة المتن. الشبکة العربیة للابحاث و النشر.
خویی‌‌، سید ابوالقاسم. (1413). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. بی‌نا.
رازی‌‌، محمد بن زکریا و حموی‌‌، حسین. (1984). منافع الأغذیة و دفع مضارها. دار الکتاب العربی.
رازى‌‌، محمد بن زکریا. (1422). الحاوی فی الطب. هیثم خلیفة طعیمى (محقق)‏‌‌، دار احیاء التراث العربی.
رازى‌‌، محمد بن زکریا. (1408). المنصوری فی الطب‏. حازم بکرى صدیقى (محقق)‏‌‌، المنظمة العربیة للتربیة و الثقافة و العلوم‏.
رازى‌‌، محمد بن زکریا. (1419). من لا یحضره الطبیب‏. محمد امین ضناوی (محقق)‏‌‌، دار رکابی للنشر.
زبیدی‌‌، محمد بن محمد. (1414). تاج العروس. دار الفکر.
سامرایى‌‌، عبد الرزاق‏. (1416). طب العیون: دراسة تاریخیة مقارنة. دار الفکر‏.
سبحانی‌‌، جعفر. (1419). الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة. مؤسسة الامام الصادق(ع).
سمرقندى‌‌، نجیب الدین (1387). شرح الأسباب و العلامات‏. نفیس بن عوض کرمانى (شارح)‏‌‌، جلال الدین‏.
شوشتری‌‌، محمدتقی. (بی‌تا). الأخبار الدخیلة. علی اکبر غفاری (محقق)‌‌، مکتبة الصدوق.
صادقی تهرانی‌‌، محمد. (1405). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. فرهنگ اسلامی.
طباطبایی‌‌، سیدمحمد حسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات.
طبرسی‌‌، حسن بن فضل. (1412). مکارم الاخلاق. ‌الشریف الرضی.
طبرسى‌‌، فضل بن حسن. (13472). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. ‌ناصر خسرو.
طبرى‌‌، على بن سهل. (1419). أمراض العین و معالجاتها. محمد رواس قلعه‌جى و محمد ظافر وفائى‌‌، مؤسسة الفرقان للتراث الإسلامی.
طوسی‌‌، محمد بن حسن. (1390). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. دار الکتب الإسلامیة.
طوسی‌‌، محمد بن حسن. (1431). التبیان فی تفسیر القرآن. ذوی القربی.
طوسی‌‌، محمد بن حسن. (1373). رجال الطوسی. مؤسسة النشر الاسلامی.
طوسی‌‌، محمد بن حسن. (1420). فهرست کتب الشیعة. مکتبة المحقق الطباطبایی.
عقیلى علوى شیرازى‌‌، سید محمد حسین بن محمد هادى. (1260). مخزن الأدویة. بی‌نا‏.
عقیلی خراسانی‌‌، سید محمد حسین. (1385). خلاصة الحکمة. اسماعیل ناظم (محقق)‌‌، اسماعیلیان.
علامه حلی‌‌، حسن بن یوسف (1402). رجال العلامة. شریف الرضی.
غزالی‌‌، ‌محمد بن محمد. (1420). المستصفی فی علم الاصول. دار الکتب العلمیة.
فخر رازى‌‌، محمد بن عمر. (1420). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب).دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدى‌‌، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین. هجرت.
فیض کاشانی‌‌، محمد بن شاه مرتضی. (1406). الوافی. کتابخانه امیرالمؤمنین(ع).
فیّومی‌‌، احمد بن محمد. (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. دار الهجرة.
قهپایی‌‌، عنایة الله. (1364). مجمع الرجال. اسماعیلیان.
کشّی‌‌، محمد بن عمر. (1404). اختیار معرفة الرجال. مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
کلینی‌‌، محمد بن یعقوب. (1429). الکافی. دار الحدیث.
مازندرانی حائری‌‌، محمد بن اسماعیل. (1416). منتهی المقال فی احوال الرجال. مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
مجلسى‌‌، محمد باقر. (1403). بحار الأنوار. دار احیاء التراث العربی.
مجوسى‌‌، على بن عباس. (1997)‏‌‌، الکحالة (طب العیون). محمد رواس قلعه‌جى و محمد ظافر وفائى‌‌، منشورات وزارة الثقافة.
مرتضی عاملی‌‌، جعفر. (1427). الصحیح من سیرة النبی الاعظم. مرکز الاسلامی‌للدراسات.
مرعی‌‌، حسین عبدالله. (1417). منتهی المقال فی الدرایة و الرجال. مؤسسة العروة الوثقی.
مظاهری‌‌، حسین. (1428). الثقات الاخیار من رواة الاخبار. مؤسسة الزهراء(س) الثقافیة الدراسیة.
معرفت‌‌، محمد‌هادی. (1429). التفسیر الأثری الجامع. التمهید.
مغنیه‌‌، محمدجواد. (1424). التفسیر الکاشف. دار الکتاب الإسلامی.
ناصر الحکما‌‌، علی بن زین العابدین. (1388). ‏حفظ صحت. ناصر رضایی‌پور و محسن عابدی (محققان)‌‌، المعی.
نجاشی‌‌، احمد بن علی. (1365). رجال النجاشی. مؤسسة النشر الاسلامی.
نصیری‌‌، علی. (1390). روش‌شناسی نقد احادیث. وحی و خرد.
نمازی شاهرودی‌‌، علی. (1412). مستدرکات علم الرجال. فرزند مؤلف.
ورام بن ابی فراس‌‌، مسعود بن عیسى. (1410). مجموعة ورّام. مکتبة فقیه.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 27 آبان 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار