تأملی بر روایت «هَلْ مِنْ‌ ناصِرٍ‌ یَنْصُرُنی»؛ سیر شکل گیری، واکاوی معنا و لفظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، تهران جنوب

چکیده

بر اساس منابع تاریخی ـ روایی، یکی از پیام­های به­جای­مانده از امام حسین(ع)، «یاری خواستن» از مردمان زمانه خویش است که عالمان اخیر از آن با عبارت «هَلْ مِنْ نَاصِرٍ ینْصُرُنِى‏» یاد کرده­اند. اما برخی در صحت انتساب این پیام به امام (ع) تردید کرده و آن را موضوع خوانده­اند. نظر به اینکه مقوم حدیث بودن، ثبت آن در یکی از منابع حدیثی متقدم یا مشهور نیست و نیز این مضمون در بسیاری از منابع فریقین، به ثبت رسیده ـ به گونه­ای که می­توان در آن ظن به صدور را که معیار اصلی صحت خبر است، دریافت ـ حکم به روایت بودن جمله مذکور با ضوابط علمی، منطقی می­نماید. این معنا را ابن اعثم، ابن طاووس و اربلی، با عباراتی نظیر: «أ مَا مِن مُغیِثٍ یُغیِثُنَا لِوَجهِ الله؟!...»، «هَل مِن مُوَحِّدٍ یَخَافُ اللهَ فیِنَا؟!...»، «أ مَا ذابٌّ یذُبُّ عَن حَرَمِ رَسُولِ اللّه‏» و سرانجام مازندرانی و زنجانی به صورت: «هَلْ مِنْ نَاصِرٍ ینصُرُ ذُرِّیَّةَ الطَّاهِرَةِ الْبَتولِ» روایت کرده و در سده اخیر، عالمان فراوانی با پیروی از طریحی آن را به صورت «هَلْ مِنْ نَاصِرٍ ینْصُرُنِى‏»، نقل کرده­اند. این روایت با عرضه به برخی آیات و نیز سنت فعلی رسول خدا (ص) در یاری خواستن­ برای تقویت اسلام، هم­چنین کمک­خواهی امیرالمؤمنین(ع) برای اثبات خلافت بلافصل خود یا تقویت حکومت اسلامی در دوران زمامداری، تأیید می­شود. هم­چنین در سنجش این روایت با دلیل عقل درمی­یابیم تضادی بین این دو وجود ندارد؛ زیرا عقل مستقل به واسطه اینکه این روایت، حاوی یکی از مصادیق عدل، یعنی استنصار برای دین خداست، بر آن صحه می­گذارد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reflection on the narration of "Hal men naseren yansoroni" The course of formation, the analysis of meaning and word

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Shahroodi 1
  • Mohammad Farahani 2
1 Faculty member of Tehran University
2 Director of Education of the Basij Organization for the Underprivileged
چکیده [English]

According to various historical-narrative sources, one of the messages left by Imam Hussein (AS) is "asking for help" from the people of his time, which recent scholars, including "Hal Men Nasirin Yansoroni "they have mentioned it. However, some have doubted the authenticity of this message attributed to Imam (as) and called it fake. Considering that the authenticity of the hadith is not due to being recorded in one of the original or famous hadith sources, and on the other hand, this theme has been recorded in many authentic Shiite and Sunni sources, it can be said that the hadith was probably issued by the Imam. Which is the main criterion for the correctness of the news, the ruling on receiving the ruling mentioned with scientific criteria is logical. Ibn A'tham Kufi first described it with the phrase "Ama Men Moghisen Yoghisona Levajhellah" Sayyid ibn Tawus said: With the phrase "Hal Men Movaheden Yakhafollah Fina "and with a phrase close to the meaning It is famously quoted by Mazandarani and Zanjani, and in the last century, many scholars have quoted it with the phrase " Hal Men Nasirin Yansoroni " The narration is confirmed according to some verses of the Qur'an and the Sunnah of the Prophet to ask for help for Islam and Imam Ali to ask for help to prove his immediate caliphate. Because this narration contains one of the examples of justice and the intellect confirms it

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hussein (AS)
  • Ashura
  • Karbala
  • asking for help
  • criticizing hadith

مراجع

  1. قرآن کریم

    نهج البلاغه؛ سید رضی، قم: انتشارات هجرت، 1414 ق.

    1. آلاندوزی، محمد؛ «کتابشناسی توصیفی- انتقادی پیرامون تحریف‌های عاشورا»؛ فصلنامه آیینه پژوهش، سال 13، ش 77-78، 1381 ش.
    2. ابن اعثم کوفی، ابو محمد احمد؛ کتاب الفتوح؛ به کوشش علی شیری، بیروت: دار الأضواء، 1411 ق.
    3. ابن شهرآشوب، محمد بن علی؛ مناقب آل ابی­طالب؛ قم: انتشارات علامه، بی‌تا.
    4. ابن صباغ، علی بن‌ محمد؛ الفصول ‌المهمة فی معرفة ‌الأئمة؛ بیروت: المجمع‌العالمی لاهل‌البیت(ع)، 1432 ق.
    5. ابن قولویه قمی، جعفر بن محمد‏؛ کامل الزیارات؛ نجف: انتشارات مرتضوی، 1356 ق.
    6. ابن نما، جعفر بن محمد؛ مثیر الأحزان؛ قم: مدرسة الإمام المهدی (ع)، 1406 ق.
    7. اربلی، ابوالحسن علی بن عیسی؛ کشف الغمة فی معرفة الائمة؛تبریز: کتابفروشی بنی هاشم، 1381 ش.
    8. امینی گلستانی، محمد؛ از مباهله تا عاشورا؛ قم: انتشارات سپهر آذین، 1384 ش.
    9. امینی، عبدالحسین؛ الغدیر؛ تهران: انتشارات کتابخانه بزرگ اسلامی، 1368 ق.
    10. بلعمی، ابوعلی؛ تاریخنامه طبری؛ تهران: انتشارات البرز، 1373 ش.
    11. پاکتچی، احمد؛ فقه الحدیث: مباحث نقل به معنا؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، 1394 ش.
    12. تهرانی، آقامجتبی؛ مجموعه قیام و انقلاب امام حسین؛ تهران: موسسه پژوهشی مصابیح الهدی، 1395 ش.
    13. جعفریان، رسول؛ تأملی در نهضت عاشورا؛ چ8، قم: نشر مورخ، 1386 ش.
    14. حائری، شیخ محمد مهدی؛ معالی السّبطین؛ قم: انتشارات صبح الصادق، 1425 ق.
    15. حائری، محمد بن ابی‌طالب؛ تسلیة المجالس و زینة المجالس؛ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1418 ق.
    16. حرانی، حسن بن محمد بن شعبه؛ تحف العقول عن آل الرسول (ص‏)؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1404 ق.
    17. حسینی، سید عبد الله؛ معرفی و نقد منابع عاشورا؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386 ش.
    18. حلی، حسن بن یوسف؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: مجمع البحوث­ الاسلامیة، 1412 ق.
    19. ــــــــــــــــــــــــ؛ منهاج الصلاح فی إختصار المصباح؛ قم: مکتبة العلامة المجلسی، 1430 ق.
    20. خوارزمی، موفق بن احمد؛ مقتل الحسین علیه السلام؛ قم: انتشارات انوار الهدی، 1423 ق.
    21. دشتی، محمد؛ ترجمه نهج البلاغه؛ قم: انتشارات مشهور، 1379 ش.
    22. رحمان ستایش، کاظم؛ رفعت، محسن؛ «روایات عاشورایی الفتوح ابن اعثم کوفی در میزان نقد و بررسی»؛ دو فصلنامه حدیث پژوهی، سال2، ش3، 1389 ش.
    23. رزم آرا، حسینعلی؛ فرهنگ جغرافیایی ایران؛ تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، 1330 ش.
    24. رفعت، محسن؛ «روایات عاشورایی مقتل شیخ صدوق در میزان نقد»؛ فصلنامه شیعه پژوهی، سال3، ش10، 1396 ش.
    25. زنجانی، سیدابراهیم؛ وسیلة الدّارین فی أنصار الحسین؛بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1395ق.
    26. سبحانی تبریزی، جعفر؛ تذکرة الأعیان؛ قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع)، 1419 ق.
    27. سلیم بن قیس هلالی؛ کتاب سلیم بن قیس الهلالی‏؛ قم: انتشارات هادی، 1405 ق.
    28. سلیمانی، داود؛ «معیارهای نقد در حدیث»؛ دو فصلنامه اسلام پژوهی، سال2، ش3، 1385 ش.
    29. سید بن طاوس، علی؛ اللهوف على قتلى الطفوف‏؛ تهران: انتشارات جهان، 1348 ش.
    30. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر؛ بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین والنحاة؛ بیروت: دارالفکر، 1426 ق.
    31. شوشتری، شیخ جعفر؛ الخصائص الحسینیة؛ بیروت: دارالسرور، 1414 ق.
    32. صاحب الجواهر، محمد حسن نجفی؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1404 ق.
    33. صادقی، مصطفی؛ شرح غم حسین علیه السلام: ترجمه و تحقیق بخش اصلی مقتل خوارزمی(م. 568ق)؛ قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1388 ش.
    34. صحتی سردرودی، محمد؛ «بازخوانی چند حدیث مشهور درباره عاشورا»؛ فصلنامه علوم حدیث، 26، سال 7، ش 4، 1381 ش.
    35. ـــــــــــــــــــــــــــ؛ «تحریف شناسی تاریخ امام حسین (علیه‌السلام) با رویکردی کتابشناسانه»؛ فصلنامه کتابهای اسلامی، سال5، ش18، 1383 ش.
    36. ــــــــــــــــــــــــــ؛ عاشوراپژوهی با رویکردی به تحریف­شناسی تاریخ امام حسین‌ (علیه‌السلام)؛ چ2، قم: انتشارات خادم الرضا (ع)، 1385 ش.
    37. صدوق، محمد بن على بن بابویه قمى؛ أمالی الصدوق؛ ‏چ5، بیروت: انتشارات اعلمی، 1400 ق.
    38. طباطبایی، سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین، 1417 ق.
    39. طباطبایی، سید محمد کاظم؛ موسوی، سیدحمید؛ «اعتبارسنجی کتب مقاتل امام حسین (علیه‌السلام)»؛ مجله آیت بوستان، سال1، ش1، 1395 ش.
    40. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
    41. طبری، محمد بن‌جریر؛ تاریخ الطبری: تاریخ الأمم و‌الملوک؛ بیروت: دارالتراث، 1387 ق.
    42. طریحی، فخرالدین محمد؛ المنتخب للطریحی فی جمع المراثی و الخطب المشتهر بـ الفخری؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1424 ق.
    43. طوسی، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ نجف، مکتبة المرتضویة، بی‌تا.
    44. عبدالمحمدی، حسین؛ «نقد و ارزیابى کتاب الفصول المهمة فى معرفة الائمة(ع)»؛ تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، سال2، پ.ش3، 1382ش.
    45. ــــــــــــــــــــــ؛ «نقد و ارزیابى کتاب مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول»؛ تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، سال2، ش2، 1382 ش.
    46. فیض کاشانی، ملامحسن؛ تفسیر الصافی؛ تهران، انتشارات الصدر، 1415 ق.
    47. قفطی، علی بن یوسف؛ أنباه الرواة علی انباه النحاة؛ بیروت: المکتبة العصریة، 1425 ق.
    48. قمی، عباس بن محمدرضا؛ الفوائد الرضویة؛ قم: بوستان کتاب، 1385 ش.
    49. کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چاپ: 4،تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
    50. مامقانی، عبد اللّه؛ مقباس الهدایة فی علم‌ الدرایة؛ به کوشش محمدرضا مامقانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1421 ق.
    51. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ تهران: انتشارات اسلامیه، 1404 ق.
    52. مطهری، مرتضی؛ حماسه حسینی؛ تهران: انتشارات صدرا، بی‌تا.
    53. مفید، محمد بن محمد بن نعمان؛ الارشاد؛ قم: کنگره شیخ مفید، 1413 ق.
    54. موسوی، سید محمد؛ «نقل‌های مجعول و مشهور»؛ ماهنامه مبلغان، سال پنجم، شماره 51، 1382 ش.
    55. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن؛ قوانین الاصول؛ تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1378 ق.
    56. نجاشی، احمد بن علی نجاشی؛ رجال النجاشی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1407 ق.
    57. نجفی یزدی، سید محمد؛ «تأمل در کتاب عاشورا پژوهی اثر صحتی سردرودی، محمد»؛ پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، سال هشتم، ش28، 1388 ش.
    58. نصیبی، محمد بن طلحه؛ مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول؛ بیروت: مؤسسة البلاغ، 1419 ق.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 11، شماره 25
مهر 1400
صفحه 291-308

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 18 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 20 آبان 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار