راهبردهای جهانی‌سازی اسلام با تأکید بر آیه 123 سوره برائت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران

3 دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در نصوص اسلامی، سنت‌های زیادی برای ایجاد و استمرار نظامات اجتماعی ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها، اسلامی‌شدن جهان و پیروزی اندیشه و ارزش‌های ناب الهی بر هر نوع تفکر التقاطی، انحرافی و مادی است. آیه 123 سوره برائت، ایده بسیار عمیق و ارزشمندی را برای پیشروی مسلمانان به‌سوی جامعه جهانیِ اسلامی و دستیابی به آن بیان کرده که غالباً قرآن‌پژوهان نسبت به جوانب مختلف آن بی‌توجه بوده‌ و یا تفاسیر نادرستی از آن ارائه داده‌اند و در این میان، برخی نیز با دقت‌نظر، جوانب مختلف آن را بررسی و تحلیل نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش تحلیل کیفی و توصیفیِ محتوا در ارزیابی داده‌ها، در صدد تبیین و واکاوی راهبردهای مختلف این آیه برای جهانی‌کردن اسلام برآمده است. برآیند این مقاله آن شد که ایده آیه 123 سوره برائت برای انتشار حداکثریِ اسلام این است که جامعه اسلامی بایستی با مقاومت در برابر دشمنان، ابتدا در عرصه فرهنگی خود را تقویت نموده، سپس در موقعیت مناسب و با رعایت مصالح  امت اسلامی، با حکومت‌های کافرِ معاندِ‌ِ هم‌مرز مبارزه کرده و در نهایت با «انعطاف‌ناپذیری»، هرگونه اثرپذیری فرهنگی از فرهنگ کفر را از خود دفع کند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Strategies for the Globalization of Islam with an Emphasis on Verse 123 of Surah Bara’at

نویسندگان [English]

  • mohsen faryadres 1
  • ali hajikhani 2
  • mohammad sadegh yosofi moghadam 3
1 Danshah-Razi Stadium - Dansh-e-Ayat-Allah Borujerdi - Danshah Science and Knowledge Koran Karim Qom & PhD Student of Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Research Center of Culture and Qur’anic Teaching
چکیده [English]

In Islamic texts, many traditions have been presented for the creation and perpetuation of social systems, the most important of which is the Islamization of the world and the victory of pure divine thought and values over any kind of eclectic, deviant, and materialistic thinking. Verse 123 of Surah Bara’at expresses a very profound and valuable idea for the advancement of Muslims towards the Islamic world community and its attainment, which has often been ignored or misinterpreted by Qur’anic scholars in various aspects; some scholars have, however, studied and analyzed different aspects of the issue more carefully. The present study, using qualitative and descriptive content analysis in evaluating the data, seeks to explain and analyze the different strategies of this verse for the globalization of Islam. According to the result, the idea of verse 123 of Surah Bara’at for the maximum dissemination of Islam is that the Islamic society should first strengthen its cultural arena through resisting the enemies, then, fight against neighboring obstinate infidel governments in a suitable situation while observing the interests of the Islamic Ummah, and finally, repel any cultural influence from the culture of infidelity through “inflexibility.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur’an
  • globalization of Islam
  • neighboring obstinate infidels
  • resistance
  • killing
  • piety
  • special divine companionship

مراجع

  1. قرآن کریم، مترجم: محمّدمهدی فولادوند، (1415ق)، چاپ سوم، تهران: دار القرآن الکریم، 1415ق.

    1. آلوسی، محمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ به کوشش عبدالباری، بیروت: دارالکتب العلمیّة، 1415ق.
    2. ابن‌بابویه، محمد بن ‌على؛ من لا یحضره الفقیه‏؛ به کوشش علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏، 1413ق.
    3. ابن‏عاشور، محمدطاهر؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
    4. ابن‌منظور، محمّد بن مکرّم؛ لسان العرب؛ به کوشش جمال الدین میردامادی، چ3، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    5. ابوالفتوح‌رازى، حسین ‌بن ‌على؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ به کوشش محمدمهدى ناصح و محمدجعفر یاحقى،‏ مشهد مقدس:‏ آستان قدس رضوى، 1408ق.
    6. پاینده، ابوالقاسم؛ نهج الفصاحه؛ چ4، تهران: دنیای دانش، 1363 ش.
    7. جصاص، احمد بن علی؛ احکام القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
    8. جوادی آملی، عبدالله؛ بیانات در تفسیر سوره صف؛ تاریخ 27/ 12/ 1396.
    9. ــــــــــــــــــــــ؛ تفسیر تسنیم؛ به کوشش سعید بندعلی، چ3، قم: اسراء، 1389ش.
    10. ــــــــــــــــــــ؛ تفسیر تسنیم؛ به کوشش حسین شفیعی و عطاءالله میرزاده، قم: اسراء، 1394ش.
    11. خامنه‌ای، علی؛ بیان قرآن: (تفسیر سورة برائت)؛ تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، 1396ش.
    12. ــــــــــــــ؛ بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور؛ تاریخ 29/ 08/ 1392.
    13. ــــــــــــــ؛ بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ تاریخ 19/ 09/ 1392.
    14. ــــــــــــــ؛ بیانات در دیدار اعضاى «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» حوزه‌ هنرى سازمان تبلیغات اسلامى؛ تاریخ 22/ 04/ 1371.
    15. ــــــــــــــ؛ بیانات در دیدار اعضاى «دفتر ادبیات و هنر مقاومت» حوزه‌ هنرى سازمان تبلیغات اسلامى؛ تاریخ 14/ 03/ 1390.
    16. ــــــــــــــ؛ بیانات در جمع مسؤولان وزارت امور خارجه و سفرا و کارداران جمهورى اسلامى ایران؛ تاریخ 19/ 05/ 1371.
    17. ــــــــــــــ؛ بیانات در دیدار مسئولان نظام؛ تاریخ 16/ 04/ 1393.
    18. خسروپناه، عبدالحسین؛ منظومه فکری حضرت آیت ‌الله ‌العظمی خامنه‌ای؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396ش.
    19. (امام) خمینی، سید روح الله؛ صحیفه امام؛تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، بی‌تا.
    20. حسینی‌ بهشتی، محمد، محمدجواد باهنر و علی گلزاده‌ غفوری؛ شناخت اسلام؛ چ2، تهران: بقعه، 1390ش.
    21. راغب ‌اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمّد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ به کوشش صفوان عدنان داوودى، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
    22. رشیدرضا، محمد؛ تفسیر المنار؛ بیروت: دار المعرفة، 1414ق.
    23. رضی‌الدین استرآبادی، محمد بن‌ حسن؛ شرح شافیة ابن الحاجب؛ بیروت: دارالکتاب العلمیة، بی‌تا.
    24. زمخشری، محمود؛ الکشّاف عن حقائق غوامض التّنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
    25. سبحانی‌تبریزی، جعفر؛ سیماى اقتصاد اسلامى؛ قم: مؤسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق (ع)، 1387ش.
    26. شرتونی، رشید؛ مبادی العربیة فی الصرف و النحو؛ قم: دارالعلم، 1429ق.
    27. صادقى‌تهرانى، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ چ2، قم: فرهنگ اسلامى، 1406ق.
    28. فیض‌کاشانى، محمد بن‌ شاه‌مرتضى؛ تفسیر الصافی؛ به کوشش حسین اعلمى، چ2، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
    29. صدر، محمدباقر؛ سنت‌هاى تاریخ در قرآن؛ به کوشش جمال‌الدین‏ موسوى اصفهانى، چ3، تهران: تفاهم‏، 1381ش.
    30. ضیاءآبادی، محمد؛ کلام النور نور الکلام (تفسیر سوره توبه)؛ تهران: مؤسسه بنیاد الزهراء، 1392ش.
    31. طباطبائی، محمد‌حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن‏؛ ترجمه: محمدباقر موسوى همدانى، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1374ش.
    32. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
    33. طبرانى، سلیمان بن احمد؛ التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم؛ اردن: دار الکتاب الثقافی، 2008م.
    34. طبری، ابوجعفر، (1412ق)؛ جامع البیان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
    35. طوسی، محمّد، (بی‌تا)؛ التّبیان فی تفسیر القرآن؛ به کوشش احمد قصیر عاملی، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی، بی‌تا.
    36. عبدالباقی، محمد فؤاد؛ المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم؛ مصر: دار الکتب المصریة، 1364ش.
    37. عبدالسلام فرج، محمد؛ الفریضة الغائبة؛ قاهره: بی‌نا، 1981م.
    38. فخررازی، ابوعبدالله؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: دار إحیاء التّراث العربی، 1412ق.
    39. فضل‌الله، محمّدحسین؛ تفسیر مِن وَحی القرآن؛ چ2، بیروت: دار الملاک للطّباعة و النّشر، 1419ق.
    40. قطب، سید؛ فى ظلال القرآن‏؛ چ 35، بیروت: ‏دار الشروق‏، 1412ق.
    41. قمى‌مشهدى، محمد بن محمدرضا؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1368ش.
    42. لطفی، علی‌اکبر و فرمانیان، مهدی؛ «بررسی دیدگاه سلفیه جهادی در مسأله عدو قریب (حاکمان ممالک اسلامی)، با تأکید بر آیه 123 سوره توبه»؛ مجله سلفی‌پژوهی، ش 6، صص114-99.
    43. مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی؛ به کوشش حسینعلی عربی و محمدمهدی نادری‌قمی، چ6، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره)، 1391ش (الف).
    44. ــــــــــــــــــــــ؛ نظریه سیاسی اسلام؛ به کوشش کریم سبحانی، چ6، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره)، 1391ش (ب).
    45. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
    46. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار شهید مطهری: امدادهاى غیبى در زندگى بشر – عدل الهی - نهضت‌هاى اسلامى در صد ساله اخیر؛ تهران: انتشارات صدرا، 1384ش.
    47. مقاتل‌ بن سلیمان‏؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان‏؛ به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت:‏ دار إحیاء التراث العربی، 1423ق.
    48. مکارم ‌‌شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ10، تهران‏: دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.
    49. نظام ‌الأعرج، حسن ‌بن‌ محمد؛ شرح النظام علی الشافیة؛ به کوشش محمد زکی‌جعفری، قم: دار الحجة للثقافة، بی‌تا.
    50. واقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازی؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409ق.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 11، شماره 25
مهر 1400
صفحه 27-45

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 31 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 25 شهریور 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 آبان 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار