تبیین کنش‌های دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآنی و مقایسه آن با کنش‌های ناشی از «نقاب» در روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری و استاد مدعو دانشگاه قرآن و حدیث

2 دکتری مدرسی معارف اسلامی و استاد مدعو دانشگاه المصطفی (ص)

3 ااستادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

انبیاء و صالحان به عنوان مربیان معرفی شده در قرآن، گاه به ضرورتو با هدف تبیین معارف دینی یا آموزش نکات اخلاقی و تربیتی از بروز عقیده‌ حقیقی و شخصیت فردی خود، خودداری نموده‌‌ و نقشی متفاوت ارائه نموده‌اند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین کنش دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآن کریم و مقایسه آن با مفهوم نقاب در روان‌شناسی است. روش پژوهش، تحلیل محتوای آیات قرآن کریم در مورد رفتارهای اجتماعی انبیای الهی با تأکید بر رفتارهای سه پیامبر الهی حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت یوسف (علیهم السلام) و برخی از افراد صالح است. در مرحله نخست، رفتارهایی که ظاهر عمل شخص با عقیده‌ باطنی او ناسازگار است شناسایی شده و در طبقات تبیینی دسته‌بندی شده است که عبارتند از تجاهل عارف، صحنه‌سازی، به در بگو دیوار بشنود، محاجه به زبان خصم، توریه، تعفّف از اظهار نیاز، رازپوشانی و صبر بر کراهت نسبت به دیگران. سپس، این رفتارهای به ظاهر دوگانه، با مفهوم پرسونا در روان‌شناسی مقایسه شده‌اند. نتیجه این‌که بین «رفتارهای دوگانه‌نمای انبیاء» و «رفتار حاکی از پرسونا» در ظاهر و تعریف ماهوی عمل شباهت وجود دارد و تفاوت‌ها در زمینۀ ماهیت، هدف، اثر، معیار انتفاع و شخص منتفع است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explanation of Inconsistent Actions of Positive Characters in the Quran and Its Comparison With Actions Arising From "Persona" in Psychology

نویسندگان [English]

  • Mehrnaz Bashizadeh Moghaddam 1
  • Zahra Alimoradi 2
  • Hamid Rafii Honar 3
1 lecturer at Quran & Hadith university; Maaref university; Al-Mustafa (s) university
2 lecturer at Al- Mustafa University
3 Department Faculity of Research Institute of Hawzeh and University
چکیده [English]

In the Quran, the prophets and righteous people as the instructors sometimes refuse to show what they are inside in order to explain religious concept or teach moral points. Accordingly, the purpose of the present study is to investigate and explain the interaction between the positive characters of the holy Quran and its comparison with the concept of “persona” in psychology. The research method is content analysis of the verses of the holy Quran about the social behaviors of the prophets with an emphasis on the behaviors of Abraham, Moses, Joseph and some of good people. In the first stage, the actions that superficially are incompatible with their inner identity are identified and classified in the explanatory categories which are: playacting as ignorant, to beat someone to frighten him, argument in opponent language, dissimulation, secrecy, withdrawal to ask someone’s need and being patient upon reluctance to others. Then, these inconsistent actions are compared with the concept of “persons” in psychology. The result is that there is similarities and distinctions between actions of prophets and actions arising from persons in essence, goal, impact, benefit criterion and who gets benefit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persona
  • Hypocrisy
  • Caution in religious
  • Dissimulation
  • Healthy Personality
  • Social behavior of prophets

مراجع

  1. -قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چ2، 1373 ش.

    1. ابن أبی جمهور، محمدبن زین الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة؛ به کوشش مجتبی عراقی، قم: دار سیدالشهداء، 1405 ق.
    2. ابن فارس زکریا، احمد؛ معجم مقائیس اللغة؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1420 ق.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دارصاد، 1414 ق.
    4. بدوئن، لوئی؛ «کار ویژه‌های نقاب (2)»؛ ترجمه: جلال ستاری، تأتر و پرفرمنس، شماره 66، صص34 -37، 1382ش.
    5. بلیسکر، ریچارد؛ یونگ؛ مترجم: حسین پاینده، تهران: طرح نو، 1384 ش.
    6. تهانوى، محمدعلى بن على؛ کشاف اصطلاحات الفنون؛ به کوشش علی دحروج، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996 م.
    7. جعفری هرندی، محمد؛ «پژوهش های فقه و حقوق اسلامی»؛ ش35 ، صص 11 ـ44، 1393 ش.
    8. رضایى اصفهانى؛ محمدعلى؛ تفسیر قرآن مهر؛ قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش.
    9. رضایی هفتادر، حسن و دیگران؛ «اسرار بلاغی استفهام در قرآن کریم»؛ ادب عربی، دوره هفتم، ش2، صص 61-80، 1394ش.
    10. زمخشرى، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل؛ چ3، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407 ق.
    11. روضاتیان، علی‌اصغر؛ میرباقری فرد، مریم؛ «نقد و تحلیل کهن­الگوی نقاب با توجه به رفتارهای ملامتی»؛ شعرپژوهی، ش 5، صص121- 142، 1389 ش.
    12. بدوئن، ژان لویی؛ «نقاب»؛ مترجم : ستاری، جلال؛ نمایش؛ ش70 و 71، صص47-49، 1382 ش.
    13. ژیان، فاطمه؛ «بررسی واژگان «مکر» و «کید» در قرآن با توجه به اصل عدم ترادف»؛ پژوهش‌های قرآنی میثاق، ش2، صص61- 102، 1394 ش.
    14. شریفی، محمد؛ اشتیاقی، نسرین ؛«مکر و چگونگی انتساب آن به خداوند»؛ مطالعات قرآنی، ش22،صص27- 44، 1394 ش.
    15. شولتس، دوآن؛ روانشناسی کمال؛ ترجمه: گیتی خوشدل، تهران: نشرنو، 1369 ش.
    16. صادقى تهرانى، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ چ2، قم: فرهنگ اسلامى، 1406 ق.
    17. طباطبایى، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی، 1390 ق.
    18. طبرسى، فضل بن حسن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1412 ق.
    19. ـــــــــــــــــــــــــ‏؛ ‏ مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏؛ چ3، تهران‏: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
    20. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1460 ق.
    21. طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ چ2، تهران: اسلام، 1369 ش.
    22. عامری­تبار، محمد و دیگران؛ «گذری بر نقاب أدونیس»؛ ادب عربی، دوره هفتم، ش2، صص 179 - 200، 1394ش.
    23. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه‏؛ ‏ تفسیر نور الثقلین‏؛ چ4، قم‏: انتشارات اسماعیلیان‏، 1415 ق.
    24. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (قسم الإلهیات)؛ به کوشش جعفر سبحانی تبریزی، چ2، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1382 ش.
    25. فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین، چ2، قم: انتشارات هجرت، 1409 ق.
    26. فضلی، عبدالهادی؛ تهذیب البلاغة؛ به کوشش علی حسینی، قم: دارالعلم، 1384 ش.
    27. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى؛ تفسیر الصافی؛ چ2، تهران: مکتبة الصدر، 1415 ق.
    28. قرائتى، محسن، تفسیر نور؛ تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، 1388 ش.
    29. قمى، على بن ابراهیم‏؛ ‏ تفسیر القمی‏؛ چ3، قم‏: دار الکتاب‏، 1363 ش.
    30. کاویانی، محمد؛ روان‌شناسی در قرآن؛ به کوشش هانی موسوی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398ش.
    31. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش دارالحدیث، قم: انتشارات دارالحدیث، 1429 ق.
    32. محسن زاده، محمدصادق؛ رضایی اصفهانی، محمد علی؛ «بررسی تطبیقی آیات تقیه در تفاسیر فریقین»؛ مطالعات تفسیری، ش12 ، صص 71 ـ96، 1391 ش.
    33. محمدی، علی؛ اسمعلی پور، مریم؛ «بررسی تطبیقی کهن‌‌الگوی نقاب در آرای یونگ و ردپای آن در غزل‌‌های مولانا»؛ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش26، صص 138 ـ 169، 1391 ش.
    34. مسعودی، عبدالهادی؛ آسیب شناخت حدیث؛ چ2، قم: زائر، 1390 ش.
    35. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف؛ قم: دار الکتاب الإسلامی، 1424 ق.
    36. مکارم شیرازى، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه؛ چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ش.
    37. مورنو، آنتونیو، یونگ، خدایان و انسان مدرن؛ ترجمه: داریوش مهرجوئی، چ4، تهران: مرکز، 1386 ش.
    38. نادری قهفرحی، حمید؛ «بررسی تحلیل علامه طباطبایی از بازخواست هارون (ع) توسط موسی (ع)»؛ اندیشه نوین دینی، سال نهم، ش34، صص27 -46، 1392 ش.
    39. ـــــــــــــــــــــــــ؛ «بررسی تفسیری عصمت حضرت موسی (ع) در مواجهه با حضرت هارون (ع)»؛ مطالعات تفسیری، سال سوم، ش12، صص47- 70، 1391 ش.
    40. یونگ، کارل گوستاو؛ روح و زندگی؛ ترجمه: لطیف صدقیانی، چ3، تهران: جامی، 1387ش.
    41. Burger, Jerry M; Personality; Tenth edition, Cengage Learning, 2019.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 11، شماره 25
مهر 1400
صفحه 7-26

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 09 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 11 مرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار