بازتاب آموزه های نهج البلاغه در جرم شناسی علت شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.12.7
نگاه‌‌ علت­شناسانه به رفتار مجرمانه، به دنبال شناسایی عوامل جرم­زا مورد توجه جرم­شناسان قرار گرفته است؛ برخی با رویکردی افراطی و به تبعیت از زیست­شناسی­جنایی، قائل به جبرگرایی زیستی در رفتار مجرمانه بوده و برخی با رویکردی تعادل­گرا با الهام از زیست­شناسیِ­اجتماعی، بزهکار را موجودی مختار اما با گرایش­های منحرفانه قلمداد کرده‌اند که تحت تأثیر شرایط محیطی، مرتکب جرم می­شود. بررسی مضامین مندرج در نهج‌البلاغه نشان می‌دهد قرن­ها پیش از شکل­گیری جرم­شناسیِ علمی، سبب‌شناسی رفتار مجرمانه به صورت همه­جانبه مورد توجه امیرالمؤمنین(ع) قرار داشته ‌است؛ به گونه­ای که مجموعه­ای از عوامل جرم­زا را شناسایی و مفیدترین و کاربردی­ترین راهکارهای ریشه­یابی رفتارهای مجرمانه را ارائه­کرده­است. در این مقاله، با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا، عوامل جرم­زا از دیدگاه حضرت علی(ع) مورد بررسی قرار‌ گرفته ­است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که جرم، معلول عوامل مختلفی است؛ چنانچه علت یا علل آن پدید آید، جرم ناخواسته رخ ­می­دهد. همچنین آموزه­های نهج­البلاغه هر چند بر نقش عوامل زیستی، روانی و اجتماعی به عنوان عوامل زمینه­ساز جرم تأکید می­کند؛ اما همواره انسان را در بینابین وادی جبر و اختیار تفسیر کرده و به هیچ روی از بزهکار به عنوان موجود اسیر سرنوشت محتوم خویش، یاد نکرده است. تحلیل این نگرش­ها می­تواند در ارائه نظریات جدید جرم­شناسی و راهکارهای نوین کاربردی پیشگیری از جرایم، مفید و مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflection of Nahj ol-Balagheh teachings in the etiology of crimes

نویسنده [English]

  • Fatemeh Noori
Assistant prof. Payam-e Noor University
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.12.7
Criminologists cast an etiological look at crimes to identify the factors that lead to crimes. Some of them draw upon the criminal biology and adopt a radical approach to claim that biological fatalism is involved in criminal behaviors. Some others adopt a mild approach based on social biology and consider a criminal as a person with options but deviated tendencies who commits crimes under the impact of environmental factors. A delve into Nahj ol-Balagheh indicates that, several centuries before the advent of scientific criminology, Imam Ali (pbuh) had thoroughly discussed the etiology of crimes. He identified a set of crime-inducing factors and offered the most effective and practical ways of detecting the roots of crimes. Through library work and content analysis, this study seeks to investigate the factors that lead to crimes from Imam Ali’s perspective. As the results show, crimes stem from different grounds; when the grounds are prepared, crimes occur inevitably. According to Nahj ol-Balagheh, there are biological, psychological and social factors to predispose crimes, but man is seen between the two poles of force and option. Thus, a criminal can never claim to be predestined to commit crimes. An analysis of such teachings in the book can provide insights for the introduction of new theories in criminology and better methods to prevent crimes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj ol-Balagheh
  • Etiology of crimes
  • Tendency for crimes
  • Biological factors
  • Psychological factors
  • Social factors
- قرآن کریم.
1. ادیبی، عبدالحسین و دیگران. نظریه­های جامعه­شناسی. چاپ اول، تهران: جامعه، 1358ش.
2. تمیمی آمدی، عبدالواحد. غررالحکم و دررالکلم. چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات، 1366ش.
3. حاجی­ده­آبادی، محمدعلی و قبادیان، علی. «الگوی کنترل درونی اخلاق­محور در سیاستگذاری جنایی». مجله اسلام و مطالعات­اجتماعی، دوره3، شمار4، 1395ش.
4. دادستان، پریرخ. روان­شناسی جنایی. چاپ اول، تهران: سمت، 1382ش.
5. ستوده، هدایت­الله. جامعه­شناسی­انحرافات. چاپ چهارم، تهران: انتشارات آوای­نور، 1371ش.
6. سلیمی، علی و داوری، محمد. جامعه­شناسی کجروی. فم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385ش.
7. شهیدی، سیّدجعفر. ترجمه نهج­البلاغه. چاپ چهارم، تهران: افست، 1372ش.
8. صدیق­سروستانی، رحمت­الله. آسیب­شناسی اجتماعی (جامعه­شناسی انحرافات). تهران: آن، 1383ش.
9. علی­آبادی، عبدالحسین. حقوق جنایی. جلد دوم، تهران: فردوسی، 1367ش.
10. کلینی، محمدبن­یعقوب. فروع کافی. جلد اول، چاپ سوم، بیروت: دار­الصب، 1401ق.
11. کی­نیا، مهدی. مبانی جرم­شناسی و جامعه­شناسی جنایی. چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران، 1373ش.
12. گروثرز، چارلز. جامعه شناسی مرتن. ترجمه زهرا کسایی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1378ش.
13. گسن، ریمون. جرم­شناسی نظری. ترجمه مهدی کی­نیا، چاپ سوم، تهران: مجد، 1388ش.
14. گیدنز، آنتونی. جامعه­شناسی. ترجمه مهدی صبوری، تهران: نی، 1373ش.
15. مارش، یان و دیگران . نظریه­های جرم. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، چاپ اول، تهران: انتشارات میزان، 1389ش.
16. مجلسی، محمدباقر. بحارالانوار. جلد سوم، بیروت: انتشارات مؤسسه الوفا، 1403ق.
17. محسنی، فرید. «تأثیر تغذیه بر کج­روی و رفتارهای مجرمانه با نگاهی بر آموزه­های دین اسلام». پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره1، 1393ش.
18. مصطفی­پور، مسعود و محمدی­جورکویه، علی. «رویکردی جرم­شناختی- اسلامی بر قلمرو تأثیر عوامل زیستی بر رفتار مجرمانه». دیدگاه­های حقوق قضایی، شماره7، 1394ش.
19. معظمی، شهلا (1390). بزهکاری کودکان و نوجوانان. چاپ پنجم، تهران: انتشارات دادگستر، 1390ش.
20. مکارم شیرازی، ناصر(1375). تفسیر نمونه. جلد دهم، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.
21. میرخلیلی، سیدمحمود و جلالی، محمدرضا. «تحلیل جرم­شناسانه جرایم با انگیزه­دینی». تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره28، 1395ش.
22. نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین. تقریرات درس جرم­شناسی. دوره کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم­شناسی دانشگاه شهید بهشتی، 1380ش.
23. نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین. تقریرات درس سیاست­جنایی. دوره دکتری حقوق کیفری و جرم­شناسی دانشگاه شهید بهشتی، 1390ش.
24. نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین. تقریرات درس جامعه­شناسی­جنایی (جامعه­شناسی­جرم). دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم­شناسی دانشگاه شهید بهشتی، 1390ش.
25. نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین و هاشم­بیگی، حمید. دانشنامه جرم­شناسی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات گنج دانش، 1395ش.
26. نجفی­توانا، علی. جرم­شناسی. چاپ سوم، تهران: آموزش و سنجش، 1384ش.
27. نوبر، رولان. انسان­شناسی حقوقی. ترجمه امیر نیک پی، تهران: صدرا، 1386ش.
28. نوربها، رضا. زمینه حقوق جزای عمومی. چاپ بیست و چهارم، تهران: دادآفرین، 1387ش.
29. نیرومند و دیگران. (1392). «اصلاح ساختار ژنتیک در حل مسأله شرور انسانی». اندیشه دینی، ش 4، 1392ش.
30. ولد، جرج و دیگران. جرم­شناسی نظری. ترجمه علی شایان، تهران: سمت، 1393ش.
31. هامر، دین و کوپلند، پیتر. نقش ژن­ها در شکل­گیری شخصیت. ترجمه علی متولی­زاده اردکانی، تهران: چهر، 1382ش.
32. Adler, F. et al. Criminology, Seventh Edition, MCGraw-Hill, Newyork,2010.
33. Barkan, S. Criminology, ASociological Understanding, Forth Edition, Pearson Prentice Hall,2009.
34. Brown, S, et al. Criminology: Explayning crime and its context. Seven Edition, Anderson Publishing. 2010.
35. Gilck, L. et al. Criminology. Second Edition, Pearson Education Inc,2008.
36. Frank, R. H. Falling Behind. CA: University Of California Press,2007.
37. Merton, R. K. Social Theory and Social Structure. Free Press. Newyork,1968.
38. Paternoster, R. & Simpson, S. Arational Choice Theory Of Corporate Crim: In Crimes of Privilege Reading In White- Collar Crim, eds neal Shover and Johnpeal Wright, Newyork: Oxford University Press,2001.
39. Price, W. A. Nutrition and Physical Dedeneration: A Comperison of Primitive and moderndiets and their Effect, Project Gutenberg of Australia. http: // Gutenberg. Net. au,1939.
40. Siegel, L. J. Criminology. Eleventh Edition, Wadsworth Cengage Learning,1998.
41. Taylor,I. Walton, P. & Yong, J. The New Criminology: For A Social Theory Of Deviance. Routledge & Kegan Paul. London,1973.
42. Vander Zanden, J. Sociology: The Core. Fourth Edition, Singapore, MC Graw-Hill,1996.
43. Vold, G. B. et al. Theoretical Criminology, Forth Edition, Oxford University Press Inc, Newyork,1998.