مطالعه تطبیقی الگوی ارتباطی پیامبر و اهل بیت (ع) با مهمترین مدل‌ها در روان‌شناسی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی دانشگاه محقق اردبیلی و دانشجوی دکترای دانشگاه تهران

2 استادیار دانشگاه تهران

چکیده

بیشتر روان‌شناسان اجتماعی، انسان را موجودی تک بعدی و مادی می‌دانند. آنها با این پیش فرض، برای تسهیل فرایند اقناع و متقاعد سازی مخاطبان، مدل‌ها و نظریه‌هایی را مطرح کرده‌اند که در قالب دو رویکرد عمده یعنی رویکرد پیام ـ یادگیریو رویکرد شناختی ـ پاسخ بیان شده است. در نقطه مقابل، پیامبر و اهل بیت (ع) با بیان دو بعدی بودن انسان و اصالت بعد فطری او، مدلی را پایه‌ریزی کرده‌اند که نقاط اشتراک و افتراق فراوانی با مدل‌های مطرح در روان‌شناسی اجتماعی دارد. این مقاله با استفاده از روش تحقیق کتابخانه‌ای، مهمترین نقطه افتراق دو دیدگاه را در توجّه  پیامبر و اهل بیت (ع) به پرورش و رشد نگرش‌های بعد فطری مخاطبان می‌داند و مهمترین نقطه اشتراک را در توجّه دو دیدگاه، به عناصر اصلی اقناع (ویژگی‌های گوینده و پیام و شنونده) و همچنین، توجّه به شیوه‌های اقناع و متقاعدسازی مخاطبان می‌داند. اگرچه در این نقطه اشتراک نیز، دو دیدگاه با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند.  
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the patterns of communication practiced by the prophet and Imams and the major models proposed in social psychology

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Akar 1
  • hosein hashemnezhad 2
  • seyyed alireza sadr hoseini 2
1 Instructor, Mohaghegh Ardabili University
2 Assistant professor, Tehran University
چکیده [English]

Most social psychologists consider man as a one-sided materialistic being. They have proposed certain theories and models with which to substantiate their ideas. In this regard, one may refer to the cognitive approach and the acquisitive approach as two main strategies for substantiation. In contrast, the prophet and Imams have put forth a two-sided model of human identity with the main focus on man’s innate dimension. As a matter of fact, there are a lot of similarities and differences between this religious model and the social psychological ones. Through library work, this research sheds light on the major difference between these two approaches, namely the innate dimension of human character and the ways to breed it up. Also, the major similarity of the two approaches is found to be the persuasive dimension of human character (i.e., the features of the addressor, the message and the addressee). In this case, ways of persuading the addressee finds significance. It is to be noted that, even in this commonality, the two approaches are considerably different.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pattern of communication
  • Imams
  • Social psychology
  • Persuasion
  • Persuadedness
ـ قرآن کریم؛ ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، تهران: مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380ش.
-نهج البلاغة؛ ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور، بی‌تا.
-صحیفه سجادیه؛ ترجمه: عبد المحمد آیتی، تهران: سروش، بی‌تا.
1. ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله؛ شرح نهج البلاغة؛ تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبه مرعشی، 1404ق.
2. ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة؛ تحقیق: مجتبی عراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر، 1405ق.
3. صدوق، محمد بن علی؛ من لا یحضره الفقیه؛ تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
4. ــــــــــــــــــــــــ؛ الخصال؛ تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1362ش.
5. ــــــــــــــــــــــــ؛ عیون اخبار الرضا (ع)؛ تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: جهان، 1378ق.
6. --------------؛ التوحید؛ تحقیق: هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
7. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی؛ الثاقب فی المناقب؛ تحقیق: نبیل رضا علوان، قم: انصاریان، 1419ق.
8. آرونسون، الیوت؛ ویلسون، تیموتی دی؛ آکرت، روبین ام؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه: افسانه شیخ‌الاسلام زاده، تهران: ما و شما، 1384ش.
9. بارون، رابرت ا.؛ برن، دونا؛ جانسون، بلرتی؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه علی تحصیلی، تهران: کتاب آمه، 1389ش.
10. باقری، خسرو؛ «نگاهی دوباره به تربیت اسلامی»، مجله تربیت، سال دوم، ش 6، 1365ش.
11. باقری، خسرو؛ «نگاهی دوباره به تربیت اسلامی»، مجله تربیت، سال دوم، ش8، 1366ش.
12. بدار، لوک؛ دزیل، ژوزه؛ لامارش، لوک؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه: حمزه گنجی، تهران: ساوالان، 1380ش.
13. برقی، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ تحقیق: جلال الدین محدث، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371ق.
14. برکویتز، لئونارد؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه: محمد حسین فرجاد و عباس محمدی اصل، تهران: اساطیر، 1383ش.
15. بیات، حجت الله؛ دین و مبانی ارتباطات؛ قم: مؤسسه دار الحدیث، 1394ش.
16. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ تحقیق: مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات، 1366ش.
17. جوادی آملی، عبدالله؛. تفسیر انسان به انسان؛ تحقیق: محمد حسین الهی زاده، چ 5، بی‌جا: بی‌نا، 1389ش.
18. حر عاملی، محمدبن حسن؛ وسایل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1409ق.
19. حکیم آرا، محمدعلی؛ ارتباطات متقاعدگرانه و تبلیغ؛ تهران: سمت، 1384ش.
20. حلوانی، حسین بن محمد؛ نزهه الناظر و تنبیه الخاطر؛تحقیق: مدرسه الامام المهدی (عج)، قم: مدرسة الامام المهدی (عج)، 1408ق.
21. خان‌محمدی، کریم؛ «الگوی ارتباطات در قرآن کریم»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، سال یازدهم، ش1، 1386ش.
22. شریفی، محمود؛ زینالی، حسین؛ احمدیان، محمود؛ مدنی، محمود؛ موسوعة کلمات الامام الحسین (ع)؛ ترجمه: علی مؤیدی، تهران: امیر کبیر، 1382ش.
23. طبرسی، احمد بن علی؛ الاحتجاج علی أهل اللجاج؛ تحقیق/مصحح: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی، 1403ق.
24. فرانزوی، استفن ال؛ روان شناسی اجتماعی؛ ترجمه و تلخیص: مهرداد فیروز بخت و منصور قنادان، تهران: رسا، 1381ش.
25. کریمی، یوسف؛ روان شناسی اجتماعی (نظریه‌ها ، مفاهیم و کاربردها)؛ تهران: ارسباران، 1389ش.
26. کلینی، محمدبن یعقوب؛ الکافی؛ تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
27. لاوئری، شرون ای؛ دی فلور، ملوین ال؛ نقاط عطف در پژوهشهای ارتباط جمعی «تاثیرات رسانه‌ها»؛ ترجمه: محمد گذرآبادی، تهران: دانژه، 1389ش.
28. لیثی واسطی، علی بن محمد؛ عیون الحکم و المواعظ؛ تحقیق: حسین حسنی بیرجندی، قم: دارالحدیث، 1376ش.
29. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان الحکمة؛ قم: دار الحدیث، 1375ش.
30. ــــــــــــــــــــــــــــ؛ حکمت نامه رضوی؛ ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم: دار الحدیث،1393ش.
31. مجلسی، محمد باقر؛ بحار الأنوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
32. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار شهید مطهری؛ چ5، بی‌جا: بی‌نا، 1375‌ش.