تحلیل و نقد دیدگاه آیت الله سبحانی از فعل حضرت موسی (ع) در داستان قتل قبطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی قرآن کریم، دانشگاه علوم و معارف قرآن قم

2 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم، تفسیر و علوم قرآنی

3 استادیار رشته تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

پس از قتل قبطیاز سوی موسی (ع)، تعابیری از زبان آن حضرت برجای مانده که ظاهر آنها با مقام عصمت پیامبران، ناسازگار است: ﴿هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ... قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی‏ فَاغْفِرْلی...﴾(قصص: 28/ 15-16)﴿قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾ (شعراء: 26/ 20). در آیه نخست، آیت‌الله سبحانی مشارالیه «هذا» را قتل در نظر گرفته و برای آن دو توجیه ذکر نموده که هر دو، ناتمام است. در آیه دوم، ایشان دو واژه «ظلم» و «غفران» را به معنای لغوی گرفته، اما در ادامه معنای اصطلاحی را به کار گرفته‌اند که به نظر می‌رسد معنای لغوی، مراد بوده است. آیت الله سبحانی عبارت ﴿قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾از سوی موسی (ع) را در مقام اعتذار از قبطیان در قتلِ پیش‌آمده دانسته، اما ضلال را به معنای غفلت و نسیان از آثار وخیمِ مترتب بر عمل گرفته است که این معنا با مقام اعتذار، سازگار نیست.بنابراین سعی ایشان در برطرف کردن شبهه ارتکاب معصیت درخور تقدیر است اما در برخی موارد، مطالب ایشان ناتمام به نظر رسیده و محل تأمل جدی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis and Criticism of Ayatollah Sobhaniʼs attempts about Prophet Mosesʼ act in History of Killing Ghebti

نویسندگان [English]

  • ali faghih 1
  • ali akbar babaee 2
  • abdovasool hosseinyzade 3
1 PhD student of Comparative Commentary at Olum Maaref Quran university, Qom, Iran
2 Associate professor at Research Center of Howze va Daneshgah, Qom, Iran
3 Assistant professor at Olum Maaref Quran university, Qom, Iran
چکیده [English]

After killing Ghebti by Moses (Pbuh), sayings, which are remained from him, their appearance is incompatible with prophet’s Ismat (chastity) situation: “Haza min amal al-shaytan… Ghala rabi inizalamtu nafsi fa eghfer li…” (This is a work of Satan… He prayed: O my Lord! I have indeed wronged my soul. Do Thou then forgive me…)(Ghisas: 15-16); “Ghala faˈaltuh aizan vaana min al-zallin” (Moses said: I did it then, when I was in error) (Shuˈara: 20). In first verse, according to Ayatollah Sobhani “haza” (this) refers to killing and propose two justifications for it, which both are incomplete. In second verse, he considers the literal meaning for two words of “zulm” (wrong) and “Ghufran” (forgiveness), but thereafter uses the terminological meaning that it seems his intention has been literal meaning. Ayatollah Sobhani consider the phrase “said: I did it then, when I was in error” by Moses (Pbuh) as an apology beside Ghebtian about happened killing, but define “zalal” to neglect and oblivion from serious effects derived from act, that this meaning is not compatible with position of apology. Therefore, his attempt in removing suspicion of commission to sin deserves appreciation but it seems that in some cases his debates are incomplete and should be meditated seriously.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ProphetsˈsIsmat
  • Moses
  • Ghebti
  • Killing
  • Sin
  • Abandoning the better

مراجع

- قرآن کریم(ترجمه محمدمهدی فولادوند[U1] ، با اندکی دخل و تصرف)
- شریف رضی، محمد بن حسین؛ ‏نهج البلاغة؛ به کوشش: صبحی‏ صالح، قم: هجرت، 1414 ق.‏
1. ابن بابویه، محمد بن علی‏؛ ‏عیون أخبار الرضا (ع)؛ به کوشش: مهدی لاجوردی‏، تهران: نشر جهان، ‏1378ق.
2. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار صادر، 1414 ق.
3. آلوسی، سیدمحمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ ‏بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415 ق.
4. آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ غررالحکم و درر الکلم؛ ‏چ2‏، قم: دار الکتاب الإسلامی، 1410 ق.
5. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر سوره شعراء؛ سایت بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، جلسه ششم، ذیل آیات 15-29، 1388 ش.
6. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر سوره قصص؛ سایت بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، جلسه ششم، ذیل آیات 14-19و جلسه هفتم، ذیل آیات 17-21، 1388 ش.
7. حمود، محمد جمیل؛ الفوائد البهیة فی شرح عقائد الامامیة؛ چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی، ‏ 1421 ق‏.
8. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد؛ المفردات فی غریب‌القرآن؛ تحقیق: صفوان عدنان داودی، ‏ دمشق/ بیروت: دار العلم/ الدار الشامیة، ‏1412 ق‏.
9. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چ3، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407 ق.
10. سبحانی، جعفر؛ الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل؛ قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، 1412 ق.
11. ـــــــــــــ؛ عصمة الانبیاء فی القرآن الکریم؛ چ3، قم: مؤسسه امام صادق (ع)‏، 1425 ق.
12. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­بکر؛‏ تفسیر الجلالین؛ بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات، 1416 ق.
13. شبر، سید عبدالله؛ حق الیقین فی معرفة أصول الدین‏؛ چ2‏، قم: أنوار الهدی، 1424 ق‏.
14. طباطبایی، سید محمدحسین؛ ‏المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، ‏1417 ق.
15. طبرسی، فضل بن حسن؛‏ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛‏ چ3، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372 ش‏.
16. علم الهدی، علی بن حسین؛ ‏ تنزیه الانبیاء علیهم السلام‏؛ قم: الشریف الرضی، 1436 ق.
17. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله؛ اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة؛ به کوشش: سیدمحمدعلی قاضی طباطبائی، چ2، ‏ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ‏ 1422 ق‏.
18. فخر رازی، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420 ق‏.
19. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی؛‏ بحار الانوار؛ چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق.
20. محقق حلی، ‏ جعفر بن حسن؛‏ المسلک فی أصول الدین والرسالة الماتعیة؛ به کوشش: رضا استادی، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1414 ق‏.
21. مراغی، احمد بن مصطفی؛‏ تفسیر المراغی‏؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
22. مصباح، محمدتقی؛ راه و راهنماشناسی؛ چ6، قم: انتشارات موسسه امام خمینی (ره)، 1388 ش.
23. معرفت، محمدهادی؛ تنزیه انبیاء از آدم تا خاتم؛ قم: انتشارات نبوغ، 1374 ش.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 22 آذر 1396
  • تاریخ پذیرش: 30 تیر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار