تحلیل جایگاه و انواع سیاق در تفسیر الکاشف محمدجواد مُغنیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، (نویسنده مسئول)

چکیده

سیاق به‌عنوان قرینه مقالیه، درون‌متنی و متصل به کلام، چارچوب و فضایی است که پیام الهی در آن صورت یافته و برای فهم آیات، کارکرد اساسی دارد. قرینه بودن سیاق برای فهم کلام، از اصول عقلایی است که مورد توجه همه عقلا و دانشمندان است و در تفسیر قرآن نیز نقشی اساسی دارد. ازاین‌رو، تفسیر قرآن بدون توجه به سیاق می‌تواند موجب لغزش و دور شدن از مقصود قرآن بشود. مفسران قرآن همواره به این مهم توجه داشته و کم‌وبیش از آن بهره برده‌اند. محمدجواد مغنیه از مفسران معاصر قرآن، در فهم قرآن به سیاق توجه ویژه داشته است. از نظر وی گرچه سیاق یکی از قرائن اصلی و اولیه در فهم کلام خداوند است، ولی گاهی باید به سبب وجود دلایلی قوی‌تر، از سیاق چشم ‌پوشید. او شرط بهره‌گیری از سیاق را تحقق ارتباط نزولی آیات، پیوستگی آن‌ها در معنا و تعارض نداشتن با قرینه قوی‌تر می‌داند. چنانچه سیاق، شرایط فوق را احراز نکند از نظر مغنیه فاقد اصالت و اعتبار خواهد بود. در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی، مبانی و روش تفسیری مغنیه در استفاده از سیاق، انواع و شرایط استفاده از آن و نمونه‌های کاربردی آن در این تفسیر تبیین شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Place of Context and Its Kinds in Tafsir Al-Kashif by Mohammad JavadMoghnieh

نویسندگان [English]

  • fatemeh agha khani 1
  • mohammad molavi 2
1 M.A of Quran and Hadith Studies
2 assistant professor of International university of Imam Khomeni, Ghazvin, Iran
چکیده [English]

Context as inner-textual, connected to speech and linguistic indication, is a frame and place that divine messages has been happened in it and has a fundamental function for understanding the verses. Being Indicative the context for understanding the speech is one of the reasonable principles that all wises and scholars attend to it and has a basic role in interpretation of Quran. Therefore, the interpretation of Quran without attending to context can bring about mistaking and distancing from purpose of Quran. Quranic exegetics always intend to this important subject and use from it more or less. Mohammad Javad Moghnieh is one of the Quranic contemporary exegetics who has special attention to context in understanding Quran. He believe that although context is one of the main and initial indications  in understanding the divine word, but sometimes we should neglect context for the sake of existence of more powerful reasons. According to him, the condition of using context consists of fulfillment of the descending relation of verses, their connection in meaning and compatibility with more powerful indications. Moghnieh says if context do not achieve these conditions it lack authenticity and credibility. This research tries to explain –by means of analytical descriptive method- the Moghnieʼs exegetic methods and foundations in using context, the kinds of context, the conditions of using it and its practical cases in his exegesis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Context
  • Al-Tafsir Al-Kashif
  • Mohammad JavadMoghnieh
  • The Coherence Of Verses
- قرآن کریم.
1. ابن شهرآشوب، محمد بن علی؛ متشابه القرآن و مختلفه؛ قم: انتشارات بیدار، 1369 ق.
2. ابن عطیة، عبد الحق بن غائب؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422ق.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 ق.
4. آلوسی، محمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1405 ق.
5. بابایی، علی‌اکبر؛ بررسی مکاتب و روش­های تفسیری 1؛ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391ش.
6. ـــــــــــــ و دیگران؛ روش‌شناسی تفسیر قرآن؛ تهران: سمت، 1379 ش.
7. بحرانی، هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تهران: بنیاد بعثت، 1416 ق.
8. برقی، احمد بن محمد؛ المحاسن؛ چ2، قم: دارالکتب الاسلامیة، 1371 ق.
9. بقاعی، ابراهیم بن عمر؛ نظم الدّرر فی تناسب الایات و السّور؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415 ق.
10. پرچم، اعظم؛ نوذری، اعظم؛ «جایگاه سیاق و نظم موضوعی در تفسیر منشور جاوید»؛ مشکوة، ش108، 1389 ش.
11. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: نشر اسراء، 1378 ش.
12. حجازی، محمد محمود؛ الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم؛ قاهره: دارالکتب الحدیث، 1390 ق.
13. حسینی‌زاده، سید عبدالرسول و کریمی درچه، محمد؛ «بررسی کاربرد سیاق در تفسیر الکاشف علامه محمدجواد مغنیه»؛ مشکوة، ش126، بهار 1394 ش.
14. حکیم، محمدباقر؛ تفسیر سورة الحمد؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی و المجمع العالمی لاهل البیت، 1425 ق.
15. حویزی، عبدعلی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ قم: اسماعیلیان، 1412 ق.
16. خامه­گر، محمد؛ ساختار هندسی سوره­های قرآن؛ تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1382 ش.
17. خرقانی، محمدحسن؛ هماهنگی و تناسب در ساختار قرآن کریم؛ تهران: نشر‌ قلمرو، 1380 ش.
18. دراز، محمد عبدالله؛ مدخل القرآن الکریم؛ کویت: دارالقلم للنشر و التوزیع، 1414 ق.
19. دروزة، محمد عزة؛ التفسیر الحدیث ترتیب السور حسب النزول؛ چ2، قاهره: دار الغرب الاسلامی، 1421ق.
20. ربیع نتاج، علی‌اکبر؛ «نقش سیاق در کشف معانی قرآن از منظر مؤلف المیزان»؛ فصلنامه مطالعات اسلامی، ش72، ۱۳۸۵ ش.
21. رجبی، محمود؛ روش تفسیر قرآن؛ چ5، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391 ش.
22. رشیدرضا، محمد؛ تفسیر القرآن الحکیم؛ بیروت: دار المعرفة، بی­تا.
23. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ منطق تفسیر قرآن؛ چ3، قم: جامعة المصطفی العالمیة، 1378 ش.
24. زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن‏؛ بیروت: دار المعرفة، 1410 ق.
25. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل؛ چ2، قم: نشر البلاغة، 1415 ق.
26. سبحانی، جعفر؛ «روش تفسیر قرآن»؛ قبسات، ش29، 1382 ش.
27. سعیدی روشن، محمدباقر؛ «مصادر فهم قرآن»؛ کیهان اندیشه، ش78، 1377 ش.
28. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­بکر؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ به کوشش: سعید المندوب، بیروت: دار الفکر، 1363 ش.
29. شافعی، محمد بن ادریس؛ الرسالة؛ به کوشش: همیم عبداللطیف، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2009 م.
30. شحاته، عبدالله؛ درآمدی بر تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‌ها؛ ترجمه: محمدباقر حجتی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی، 1369 ش.
31. شوکانی، محمد بن علی؛ فتح القدیر؛ قاهره: دار الحدیث، 1993 م.
32. طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.
33. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی التفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372 ش.
34. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ چ3، تهران: مرتضوی، 1375 ش.
35. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
36. طیب، عبد الحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات اسلام، 1378 ش.
37. عطار، حسن؛ حاشیة جوامع الجامع؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1420 ق.
38. عموش، خلود؛ خطاب القرآنی؛ ترجمه: حسین سیدی، تهران: سخن، 1388 ش.
39. فخر رازی، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
40. فضل‌الله، محمدحسین؛ تفسیر من وحی القرآن؛ بیروت: دارالملاک للطباعة و النشر، 1419 ق.
41. فقهی­زاده، عبدالهادی؛ پژوهشی در نظم قرآن؛ تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، 1374 ش.
42. قاسمی، محمد جمال‌الدین؛ محاسن التأویل؛ به کوشش: محمد باسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1418 ق.
43. قائمی­نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389 ش.
44. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور؛ تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383 ش.
45. قطب، سید؛ تفسیر فی ظلال القرآن؛ بیروت: دار الشروق، 1412 ق.
46. کنعانی، سید حسین؛ «سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر»؛ مشکوة، ش87، 1384 ش.
47. کوثری، عباس؛ نقش سیاق در تفسیر قرآن و فقه؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1392 ش.
48. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407 ق.
49. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار؛ چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
50. محمود، المثنی عبد الفتاح؛ نظریة السیاق القرآنی: دراسة تأصیلیة دلالیة نقدیة؛ اردن: دار وائل، 2008 م.
51. مدنی، محمد محمد؛ المجتمع الاسلامی کما تنظمه سورة النساء؛ مصر: بی­نا، 1991 م.
52. مراغی، احمد بن مصطفی؛ تفسیر المراغی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
53. معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ قم: التمهید، 1376 ش.
54. ــــــــــــــــ؛ تناسب آیات؛ ترجمه: عزت‌الله مولایی­نیا، قم: بنیاد معارف اسلامی، 1396 ش.
55. مغنیه، محمدجواد؛ تفسیر الکاشف؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1424 ق.
56. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1374 ش.
57. میبدی، احمد بن ابی سعد؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، 1371 ش.
58. میبدی، محمد فاکر؛ «سیاق و تفسیر قرآن»؛ قبسات، ش5، 1387 ش.
59. ـــــ؛ قواعد التفسیر لدی الشیعة و السنة؛ تهران: مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، 1385 ش.
60. نکونام، جعفر؛ «روش تفسیر ظاهر قرآن»؛ صحیفه مبین، ش2، 1378 ش.