نقد روش شناختی تعاریف تفسیر موضوعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

تفسیر موضوعی یکی از روش‌های تفسیری است که طی قرن اخیر به صورت جدی در جهان اسلام، رواج یافته است. این روش تفسیری به تبع سوالات فراوان در دوران معاصر پدید آمد. با وجود عمر نسبتا کوتاه، این روش تفسیری رشد قابل توجهی در میان مسلمانان و دانشمندان غربی داشته است. مساله‌ اساسی تفسیر موضوعی، روش انجام آن است. فقدان روش مشخص و دارای گام­های دقیق و واضح، موجب تکثر در تعریف تفسیر موضوعی شده است. هنوز تفسیر موضوعی به درستی و مورد اجماع همگان تعریف نشده است و هر مفسری بنا بر سلیقه خود و نیاز بوجود آمده، تفسیر موضوعی را تعریف می‌کند و یا حتی بدون تعریف، اقدام به تفسیر موضوعی می‌کند. در این مقاله، تمامی تعاریف موجود مورد نقد قرار ‌گرفته و در نهایت، تعریفی برگزیده از آن ارائه شده است. آنگاه بر اساس تعریف مختار، مولفه­های اساسی بایسته در رویکرد علمی تفسیر موضوعی، تبیین شده است.

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Methodological Criticism of definitions of Thematic Exegesis

نویسندگان [English]

  • shahrbanu khishvand
  • parviz Azadi
M.A of Quran and Hadith Studies university of Imam Khomeini, Ghazvin, Iran
چکیده [English]

Thematic exegesis is one of the interpretation methods that came to vogue in recent century in Islamic world seriously. Because of numerous questions in contemporary time, this method of interpretation was established. In spite of relatively short antecedent of this method, it improves among Muslims and western scholars considerably. The fundamental problem of this interpretation method is the technique of interpretation. The loss of certain way that has precise and clear stage has brought about diversity of definitions of thematic exegesis. Thematic exegesis has not been defined correctly and commonly yet and any exegetes define it on its own preference and available need and even embark on Thematic Exegesis without defining it. In this essay, we criticize all available definitions and at last propose a chosen definition of it. Then we would explain necessary suitable constituents in scientific approach to thematic exegesis based on that chosen definition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • Thematic Exegesis
  • Definition
  • Method
  • Tradition
   - قرآن کریم.
1. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408 ق.
2. بنت الشاطی، عائشة؛ التفسیر البیانی للقرآن الکریم؛ ترجمه: سید محمود طیب حسینی؛ قم: دانشکده اصول دین، 1390 ش.
3. ترمذی، محمد بن عیسی؛ الجامع الصحیح؛ تحقیق: ابراهیم عطوة عوض، محمد فؤاد عبد الباقی، احمد محمد شاکر؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
4. جلیلی، سید هدایت؛ تفسیر موضوعی، چیستی، بنیان­ها و پیش‌فرض‌ها؛ قم: بوستان کتاب، 1387 ش.
5. جوادی آملی، عبدالله؛ زن در آیینه جلال و جمال؛ تهران: رجاء، 1371 ش.
6. حیدری‌فر، مجید؛ روشی نو در روش­شناسی تفسیر ترتیبی وموضوعی قرآن‌ کریم؛ قم: بوستان کتاب، 1392ش.
7. خالدی، صلاح عبدالفتاح؛ التفسیر الموضوعی بین النظریة و التطبیق؛ اردن: دار النفائس، 1418 ق.
8. ‌خامه‌گر، محمد؛ «شبکه معنایی موضوعات قرآن: معرفی شش رویکرد در تفسیر موضوعی قرآن کریم»؛ پژوهش­های قرآنی، سال شانزدهم، ش63-62، 1389 ش.
9. خولی، امین؛ «تفسیر»؛ دائرة‌المعارف الاسلامیة، تعریب: احمد الشنتناوی، ابراهیم زکی خورشید، عبدالحمید یونس، بیروت: دار الفکر، بی­تا.
10. داودی، محمدرضا؛ « اهل‌بیت علیهم­السلام و تفسیر موضوعی قرآن»؛ ماهنامه معرفت، ش71، 1382 ش.
11. ذاکری، مصطفی؛ « گنج واژه»، نامه فرهنگستان، ش4، 1374ش.
12. رجبی، محمود؛ روش تفسیر قرآن؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391 ش.
13. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ منطق تفسیر قرآن (2)؛ قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، 1390 ش.
14. سبحانی، جعفر؛ منشور جاوید؛ قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1383 ش.
15. سعید، عبدالستار فتح‌الله؛ المدخل الی تفسیر الموضوعی؛ قاهره: مکتبة اصول‌الدین، 1460 ق.
16. صدر، سید محمدباقر؛ المدرسة القرآنیة؛ قم: مرکز بررسی آثار شهید صدر، 1421 ق.
17. ـــــــــــــــــ؛ مقدمات فی التفسیر الموضوعی للقرآن؛ بیروت: دار التوجیه اسلامی، 1400­ ق.
18. طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم، 1417 ق.
19. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ به کوشش: سید احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی، 1375 ش.
20. عباس، عباس عوض الله؛ محاضرات فی التفسیر الموضوعی؛ دمشق: دار الفکر، 1428 ق.
21. عمری، احمد جمال؛ دراساتفی التفسیر الموضوعی للقصص القرآن؛ قاهره: مکتبة الخانجی، ۱۴۰۶ ق.
22. غزالی، محمد؛ نحو تفسیر موضوعی سور القرآن الکریم؛ قاهره: دار الشروق، 2000 م.
23. غلامی، لیلا و علوی‌مهر، حسین؛ «چیستی تفسیر موضوعی و تفاوت آن با تفسیر قرآن به قرآن»؛ مطالعات تفسیری، سال دوم، ش8، 1390ش.
24. فتحی، علی؛ «تفسیر موضوعی و مراحل آن»؛ مجله معرفت، ش107، 1385 ش.
25. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ العین؛ قم: هجرت، 1410 ق.
26. قراملکی، احد فرامرز؛ روش­شناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1387 ش.
27. کلینى، محمد بن یعقوب‏؛ الکافی؛ قم: دار الحدیث، 1429 ق.
28. کریمی، مصطفی؛ «ماهیت تفسیر موضوعی»؛ قرآن­شناخت، سال سوم، ش2، پیاپی 6، 1389 ش.
29. مسلم، مصطفی؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی؛ دمشق: دار القلم، 1410 ق.
30. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1368 ش.
31. معرفت، محمدهادی؛ تفسیر و مفسران؛ ترجمه: علی خیاط؛ قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، 1387 ش.
32. المعی، زاهر بن عواض؛ دراسات فى التفسیر الموضوعى للقرآن الکریم؛ ریاض: مطابع الفرزدق، ۱۴۰۵ ق.
33. مکارم شیرازی، ناصر؛ پیام قرآن؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1386 ش.
34. هاشمی رفسنجانی، اکبر؛ تفسیر راهنما؛ قم: بوستان کتاب، 1386 ش.
35. یدالله پور، بهروز؛ مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن؛ قم: دار العلم، 1383 ش.