واکاوی وثاقت و مذهب اسماعیل بن ابی‌زیاد سکونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی- طلبه حوزه علمیه قم

چکیده

 اسماعیل بن ابی­زیاد سَکونی شعیری، محدثی است که روایات بسیاری از او نقل شده و از همین‌رو در جوامع روایی و فقهی، مهم و اثرگذار قلمداد شده است. او به دلایل زیر در منابع رجالی و فقهی، «عامی­مذهب» و «ضعیف» دانسته شده است: عدم فتوای شیخ صدوق به منفردات سکونی، تصریح برخی از فقیهان و صاحب­نظرانِ دانش رجال امامیه برضعف و عامی بودن و حتی کفرِ سکونی و اتحاد مسلکِ وی با اهل‌سنت. در پژوهش حاضر، پس از تبیین دلایل و شواهدِ مذکور، به بازاندیشیِ انتقادی و کشف میزانِ اتقان این گزاره­ها جهت اثبات نظریه عامی بودن و ضعف سکونی پرداخته شده و این نتیجه به­دست آمده است که در تمسک به این دلایل و شواهد، به جمیع قرائنِ مؤثر در تشخیص جایگاه و ضعف یا وثاقت راوی توجه نشده است و یا منحصراً به رجوع به منبع رجالی اکتفا شده است. عدم توجه به اماراتِ امامیت و وثاقتِ سکونی از قبیل: محتوای روایات سکونی، عدم تقیه اهل‌بیت (ع) از حدیث با وی، مقبولیتِ روایات سکونی، روایتِ اصحابِ اجماع و کثرتِ روایت اجلاء از این راوی، از دیگر اشکالات این نظریه است. بر این اساس، این راوی در شمارِ محدثان «امامی­مذهب» و بلکه از «ثقات امامیه» پذیرفته می­شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Credibility Ismail bin Abī-Zīād Sakkūnī

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Naeini Manoochehri 1
  • Mohammad Hakim 2
1 Teacher of highest level classes of Jurisprudence and principles of Jurisprudence in Qom seminary
2 Ph.D. student of Jurisprudence and basics of Islamic Law in Tehran university
چکیده [English]

Ismail bin Abī-Zīād Sakkūnī Shaᶜīrī is one of the narrators whose narrations quoted several times in different books that resulted in his significance in narrative and juridical sources. He has described “weak” and “Sunnite” in juridical and Rijali sources for several reasons: lack of sheikh Sadūq’s fatwa about his exclusive narrations (Monfaredāt), explicit view of several jurisprudents and Shiite Rijali scholars about his weakness, being Sunni, and even his heresy, and joint path with Sunnis. In this essay after clarification of mentioned reasons and evidences, these statements has been rethink critically in order to discover their validity in proving the mentioned view about Ismail’s weakness and being Sunni. The result was that regarding to the reasons and evidences, some effective documents about his weakness or credibility have not been considered or the mentioned view is exclusively based on reference to Rijali sources. Lack of attention on his credibility and belonging to Īmāmīeh such as his narration’s content, lack of Ahl-Bayt (pbut)’s reservation for saying narration to him, his narrations’ acceptance, quotation of narration of him by consensus’s companions, and numerous quotation of narration of him by scholars are other defects of this viewpoint. Thus, Ismail will be accepted among Shiite narrators and even among credible Shias.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sakkūnī
  • Ismail bin Abī-Zīād
  • Shiite Rijal
  • Narration
  • Sunnite Narrators

مراجع

1. آبی، حسن بن ابی‌طالب؛ کشف الرموز فی شرح مختصر النافع؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
2. آقابزرگ تهرانی؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة؛ بیروت: دار الاضواء، بی­تا.
3. ابن ادریس، محمد بن احمد؛ السّرائر الحاوی لتحریر الفتاوی؛قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
4. ابن بابویه، محمد بن علی؛ ثواب الاعمال؛ قم: انتشارات شریف رضی، 1364 ش.
5. ــــ؛ علل الشرائع؛ قم: مکتبة الداوری، بی‌تا.
6. ــــ؛ عیون أخبار الرضا (ع)؛تهران: انتشارات جهان، 1378 ق.
7. ــــ؛ من لایحضره الفقیه؛ ترجمه: غفاری، علی­اکبر، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1387 ش.
8. ــــ؛ من لایحضره الفقیه؛ قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1413 ق.
9. ابن حبان، محمد بن احمد؛ المجروحین؛ حلب: دار الوعی، 1396 ق.
10. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی؛ تقریب التهذیب؛ حلب: دار الرشید، 1406 ق.
11. ــــ؛ تهذیب التهذیب؛بیروت: دار الفکر، 1404 ق.
12. ــــ؛ لسان المیزان؛ بیروت: دار البشائر الإسلامیة، 2002 م.
13. ابن شهرآشوب، محمد بن علی؛ معالم العلماء؛ نجف: مکتبة الحیدریة، 1381 ق.
14. ابن غضائری، احمد بن حسین؛ کتاب الضعفاء (رجال ابن الغضائری)؛ قم: اسماعیلیان، 1364 ق.
15. ابن ندیم، محمد بن اسحاق؛ الفهرست؛ بیروت: دار المعرفة، بی­تا.
16. احمدوند، عباس و طاووسی، سعید؛ «جابر بن یزید جعفی و بررسی اتّهام غلو درباره وی»؛ مطالعات تاریخ فرهنگی، ش7، سال دوم، 1390 ش.
17. اردبیلی، احمد بن محمد؛ مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1403 ق.
18. باقری، حمید؛ «بازشناسی یک راوی: اسماعیل بن ابی‌زیاد سکونی»؛ علوم حدیث، ش43، سال یازدهم، 1386 ش.
19. بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی؛ الفوائد الرجالیة؛ تهران: مکتبة الصادق (ع)، 1363 ش.
20. برقی، احمد بن محمد؛ الطبقات (رجال البرقی)؛تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.
21. ــــ؛ المحاسن؛قم: دار الکتب الاسلامیة، 1371 ق.
22. بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل؛ الفوائد الرجالیة؛ نسخه مخطوط، نشر دیجیتال، اصفهان: کتابخانه دیجیتال قائمیه،‌ بی­تا (الف).
23. ــــ؛ تعلیقة علی منهج­المقال؛ قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت (ع)، بی­تا (ب).
24. تقی‌الدین حلی، حسن بن علی؛ رجال ابن داود؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.
25. تقی‌زاده، محمود؛ رجال همراه؛ تهران: انتشارات زهد، 1389 ش.
26. جرجانی، عبدالله بن عدی؛ الکامل فی ضعفاء الرجال؛ بیروت: دار الفکر، 1409 ق.
27. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة؛ قم: آل البیت (ع)، 1409 ق.
28. خطیب بغدادی، ابوبکر؛ تاریخ بغداد؛ بیروت: دارالغرب الاسلامی، 1422 ق.
29. خوئی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1369 ش.
30. دارقطنی، ابوالحسن، مجموعة من المؤلفین؛ موسوعة أقوال أبی­الحسن الدارقطنی فی رجال الحدیث وعلله؛ بیروت: عالم الکتب للنشر و التوزیع، 2001 م.
31. ذهبی، محمد بن احمد؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال؛ بیروت: دار المعرفة، 1382 ق.
32. سبحانی، جعفر؛ موسوعة طبقات الفقهاء؛ قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1418 ق.
33. شوشتری، محمدتقی؛ قاموس الرجال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
34. شیخ بهائی، محمد بن حسین؛ الحبل المتین فی أحکام الدین؛ قم: بصیرتی، 1390 ق.
35. شهید ثانی، زین­الدین بن علی؛ شرح البدایة فی علم الدرایة؛قم: ضیاء فیروزآبادی، 1390 ش.
36. صفّار، محمد بن حسن؛ بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)؛ قم: کتابخانه مرعشی نجفی، 1404 ق.
37. طباطبایی، سید علی؛ ریاض المسائل؛ قم: مؤسسة النشر الإسامی، 1418 ق.
38. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، 1375 ش.
39. طوسی، محمد بن حسن؛ الاستبصار؛تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1390 ق.
40. ــــ؛ العدّة فی اصول الفقه؛ قم: چاپخانه ستاره، 1417 ق.
41. ــــ؛ الفهرست؛ نجف: المکتبة المرتضویة، بی‌تا.
42. ــــ؛ النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی؛ بیروت: دار الکتب العربی، 1400 ق.
43. ــــ؛ تهذیب الاحکام؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1365 ش.
44. ــــ؛ رجال طوسی؛ نجف: انتشارات حیدریة، 1381 ق.
45. عاملی، سید جواد؛ مفتاح الکرامة؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
46. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة؛ قم: آل البیت (ع)، بی‌تا.
47. ــــ؛ تذکرة الفقهاء؛ قم: آل البیت (ع)، 1423 ق.
48. ــــ؛ خلاصة ألاقوال فی معرفة أحوال الرجال؛ قم: دار الذخائر، 1411 ق.
49. ــــ؛ مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة؛ قم: دفتر انتشارت اسلامی جامعه مدرسین، 1413 ق.
50. ــــ؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: مجمع بحوث الإسلامیة، 1412 ق.
51. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر؛ قم: دار الهجرة، 1414 ق.
52. کشی، محمد بن عمر؛ اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)؛مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348 ش.
53. کلباسی، ابوالهدی؛ سماء المقال فی علم الرجال؛ قم: مؤسسه ولی‌عصر (ع)، 1419 ق.
54. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1365 ش.
55. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال؛ قم: آل‌ البیت (ع)، 1416 ق.
56. مامقانی، عبدالله؛ تنقیح المقال فی علم الرجال؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)،‌1423 ق.
57. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار ألائمة الاطهار (ع)؛ بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
58. مجلسی، محمدتقی؛ روضة المتقین؛قم: مؤسسه کوشانپور، 1406 ق.
59. محقق حلی، جعفر بن حسن؛ الرسائل التسع؛ قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی، 1413 ق.
60. ــــ؛ المعتبر فی شرح المختصر؛ قم: سیدالشهداء (ع)، 1407 ق.
61. ــــ؛ شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام؛ قم: اسماعیلیان، 1408 ق.
62. ــــ؛ نکت النهایة؛ قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1412 ق.
63. محققیان، حسین؛ «بازشناسی شخصیت اسماعیل بن ابی­زیاد سکونی»؛ حدیث حوزه، ش7، 1392 ش.
64. مدرسی طباطبایی، سید حسین؛ مقدمه­ای بر فقه شیعه؛ ترجمه: فکرت، محمدآصف، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، 1410 ق.
65. مهدوی راد، محمدعلی؛ و امیرعطاءالله جباری؛ «محمد بن سنان  از ورای دیدگاه­ها»؛ حدیث­پژوهی، سال چهارم، شماره هشتم، صص38-64، 1391 ش.
66. نجاشی، احمد بن علی؛ الفهرست؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1407 ق.
67. نوری، حسین بن محمدتقی؛ خاتمة المستدرک؛ قم: آل البیت (ع)، 1415 ق.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 7، شماره 16 - شماره پیاپی 16
فروردین 1396
صفحه 177-201

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 مرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 20 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 20 اسفند 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار