موسیقی قرآن در فرآیند ترکیب و آرایش معطوف به معنای واژگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب - قم

2 دانشگاه پیام نور

3 استادیار جامعه المصطفی

چکیده

 یکی از ابعاد اعجاز بیانی قرآن، اعجاز در ساختار متن و موسیقی خاص واژگان و آیات قرآن است. این مهم در سیر شکل‌گیری الفاظ، با دو نگاه برون‌متنی و درون‌متنی انعکاس می‌یابد؛ موسیقی بیرونی قرآن، ره‌آورد صفات و مخارج حروف، ترکیب زیبای حروف و اِعراب، مد حروف، زیادت و حذف حروف، نیز ترکیب حکیمانه واژگان، نقش فواصل و اسلوب خاص قرآن است. امّا موسیقی درونی قرآن، از پیوند تنگاتنگ لفظ با معنا محقق می‌شود؛ لذا همان‌گونه که ویژگی‌های ساختاری و تألیفی الفاظ قرآن بر شکل‌گیری موسیقی متن اثر می‌گذارند، موسیقی الفاظ و کلمات نیز بر معنای واژگان تأثیرگذار است. موسیقی قرآن در فرآیند اجرا نیز که جامع موسیقی درونی و بیرونی است، در بستر ویژگی‌های قاری و بسته به توانمندی و شناخت هرچه بیشتر او از قواعد، لحن، مقامات و نغمات قرآنی ظاهر می‌شود. از این‌رو، مبتنی بر ره‌آورد این تحقیق، می‌توان موسیقی بیرونی و درونی واژگان قرآن را موسیقی ذاتی و موسیقی برخاسته از ویژگی‌های قاری را موسیقی عارضی قرآن نامید.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Quran’s melody in the process of combination focused on word’s meaning

نویسندگان [English]

  • Salman Ghasemnia 1
  • Nasrin Ghasemnia 2
  • Abd-Allah Haji-ali Lalani 3
1 Ph.D. student in university of Religions and Denominations
2 Graduate master degree from Payame Noor university
3 Assistant Professor of Al-Mostafa International university
چکیده [English]

One of the aspects of Quran’s literal miracle is text structure and special melody of words and verses. This reflects in words in intra-textual and extra-textual views; outward melody of Quran is outcome of “letter’s features and kind of pronouncement”, “pretty combination of letters and iᶜrab”, “letter’s extension”, “increase or elimination of letter”, “wise combination of words”, “role of verses’ spacing”, and “special style of Quran”. However inward melody of Quran is resulted from high correlation between word and meaning. Thus, just as structural features of Quran’s words effect on formation of melody text, melody of words effects on words meaning too. Quran’s melody in the process of performance inclusive of inward and outward melody appears depending on reciter’s features, abilities, and his knowledge of formulas, tone, and other aspects of recitation of Quran. Thus, based on achievements of this essay, we can call inward and outward melody of Quran’s words intrinsic melody, and the one rising from reciter’s feature accidental melody of Quran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • melodic discipline
  • Word
  • meaning
  • Inward melody
  • Outward melody
- قرآن کریم
1. ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد؛ مقدمه ابن‌خلدون؛ ترجمه: محمدپروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375 ش.
2. ابن عطیه اندلسی عبدالحق بن غالب؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422 ق.
3. احمدی، حبیب‌الله؛ پژوهشی در علوم قرآن؛ قم: انتشارات پارسایان، 1376 ش.
4. انیس ابراهیم؛ آواشناسی زبان عربی؛ ترجمه: ابوالفضل علامی و صفر سفیدرو، تهران: اسوه، 1374 ش.
5. آل کاشف الغطا، محمدحسین؛ الدین و الاسلام أو الدعوة الإسلامیة؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
6. بنت الشاطی، عایشه؛ اعجاز بیانی قرآن؛ ترجمه: حسین صابری، تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1376 ش.
7. جمعی از نویسندگان؛ دایرة‌المعارف قرآن کریم؛ قم: بوستان کتاب، 1386 ش.
8. جوادی آملی، عبدالله؛تسنیم: تفسیر قرآن کریم؛ قم: نشر اسراء، 1390 ش.
9. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1412 ق.
10. حسام پور، سعید و جباره، عظیم؛ «بررسی مقامات قرآنی در تلاوت چند تن از قاریان»؛ مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، ش85، پاییز و زمستان 1389 ش.
11. حسینی دشتی، سید مصطفی؛ معارف و معاریف: دایرة‌المعارف جامع اسلامی؛ تهران: آرایه، 1385.
12. خالدی، صلاح عبدالفتاح؛اعجاز القرآن البیانی و دلایل مصدره الربانی؛ عمان: دار عمار، 1421 ق.
13. خامنه­ای، سیدعلی؛ هنر از دیدگاه سید علی خامنه­ای؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1367 ش.
14. خویی، سید ابوالقاسم؛ بیان در علوم و مسائل کلی قرآن؛ ترجمه: محمدصادق نجمی، هاشم هاشم زاده هریسی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1388 ش.
15. رافعی، مصطفی و ابن‌الدین عبدالحسین؛ اعجاز قرآن و بلاغت محمد؛ تهران: انتشارات بنیاد، 1361 ش.
16. رافعی، مصطفی؛ اعجاز القرآن؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1391 ق.
17. رمانی؛ خطابی و جرجانی، عبد القاهر؛ ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن؛ به کوشش: سلام محمد زغلول، قاهره: دار المعارف، 2008 م.
18. زرین‌کوب، عبدالحسین؛ نقد ادبی؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، 1361 ش.
19. سعیدی روشن، محمدباقر؛ تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن؛ قم: حوزه و دانشگاه، 1383 ش.
20. سیدی، سیدحسین؛ سبد سبد شکوفه شب بو؛ قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی نقش، 1377 ش.
21. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر؛الاتقان؛ به کوشش: ابراهیم محمد ابوالفضل، قم: رضی: 1363 ش.
22. ــــ؛ معترک الأقران؛ بی‌جا: دار الفکر، بی‌تا.
23. شریعتی، محمدتقی؛ تفسیر نوین؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1358 ش.
24. شمس، بهاءالدین؛ موسیقی در عهد باستان؛ تهران: انتشارات نور، 1382 ش.
25. صغیر، محمد حسین علی؛الصوت اللغوی فی القرآن؛ بیروت: دار المورخ العربی، 1420 ق.
26. طباطبایی، محمدحسین؛ قرآن در اسلام؛ قم: انتشارات صدر، 1369 ش.
27. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع‌البیان؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1339 ش.
28. عبداللهی، حسین؛ تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب؛ اصفهان: انتشارت مطهر، بی‌تا.
29. عرفان، حسن؛ اعجاز در قرآن کریم؛ تهران: دارالقرآن الکریم، بی‌تا.
30. غلایینی، مصطفی؛ جامع الدروس العربیة؛ بی‌جا: دار الکوخ، 1425 ق.
31. قطب، سید؛ التصویر الفنی فی القرآن؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1980 م.
32. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ به کوشش: محمدباقر محمودی و دیگران، بیروت: دارالتراث العربی، بی‌تا.
33. محمود، مصطفی؛ القرآن محاولة لفهم العصری؛ pdf، بخش اول، بی‌جا، بی‌تا.
34. مطهری، مرتضی؛ نبوّت؛ صدرا، 1373ش.
35. معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ بی‌جا، 1396 ق.
36. ــــ؛ علوم قرآنی؛ قم: التمهید، 1381 ش.
37. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1373 ش.
38. نعیمی، حسام السعید؛ دراسات الهجیة و الصوتیة عند ابن الجنی؛ عراق: وزارة الثاقفة والاعلام، 1980 م.
39. یاسوف، احمد؛ دراسات فنیة فی القرآن؛ بی‌جا: دارالمکتبی، 1427 ق.