معناشناسی «جرم» در قرآن کریم با رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

2 ، استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

10.30512/kq.2024.20948.3793

چکیده

هدف: حوزه معنایی گناه در قرآن کریم از جمله حوزه‌هایی است که واژگان متعددی را در بر گرفته است و از جمله این واژگان، می‌توان به «جرم» اشاره کرد. برای تبیین هر مفهوم در نظام معنایی قرآن کریم، علاوه بر تمرکز بر با‌هم‌آیندهای آن، التفات به معنای واژه در زبان‌های سامی از اهمیت خاصی برخوردار است که در این راستا، ریشه‌شناسی تاریخی خودنمایی خواهد کرد.
روش پژوهش: راهبرد روش‌شناختی مقاله حاضر، بهره‌گیری از رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای از طریق مؤلفه‌های به‌دست آمده از طریق زبان‌های سامی و روابط هم‌نشین مفهوم «جرم» در قرآن کریم است.
یافته‌ها: دریافت‌های ریشه‌شناسی حاکی از کاربست نیای این واژه در مفاهیم باتلاق، آب متعفن و رمش احشام است که مؤلفۀ انفصال و جدایی را به ذهن متبادر می‌کند. بررسی باهم‌آیی‌ها نیز، از وجود مؤلفه‌های انفصال از حق، پیوند در باطل، خروج از حدود الهی و مخالفت در چیستی جرم، سخن رانده است. نیمی از آیات، به تبیین پیامدهای سنگین دنیوی و اخروی جرم پرداخته است که از نظر بسامد آیات و تنوع باهم‌آ‌یی‌ها، در مفاهیم حوزۀ گناه، مانند ندارد. هیچ‌یک از مفاهیم حوزۀ بخشش الهی نظیر غفران، تکفیر، عفو و تبدیل در این حوزه قابل ردیابی نیست.
نتیجه‌گیری: انفصال و جدایی از حق و پیوند در باطل، مهم‌ترین مؤلفه در شبکۀ معنایی جرم است که در نیای این واژه قابل ردیابی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semantics of "Jorm" (جُرم) in the Holy Quran with a component analysis approach

نویسندگان [English]

  • hadis riahy 1
  • Farideh Amini 2
  • bibi sadat Razy bahabady 3
1 PHD student, Departmant of Quranic Sciencea and Hadisth, Faculty of Theology and Islamic Studies, alzahra University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Departmant of Quranic Sciencea and Hadisth, Faculty of Theology and Islamic Studies, alzahra University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Departmant of Quranic Sciencea and Hadisth, Faculty of Theology and Islamic Studies, alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The semantic field of the Holy Quran includes numerous concepts among which we can mention Jorm "جُرم". To express any concept in the Holy Quran, one must pay attention to its accompanying concepts and the meaning of that word in historical linguistics. The method of the present article is component analysis. Components are obtained through structural semantics and historical etymology. Information obtained from the method of historical semantics shows that, in Semitic languages, this word means swamp, stinking water, and cattle grazing. In all of these concepts, the idea of separation and detachment can be observed. Examining the concept of companionship also reveals the components of separation from the truth, connection in falsehood, departure from divine limits, and opposition in the nature of the "Jorm". Half of the verses address the severe worldly and otherworldly consequences of sins, which, in terms of the number of verses and the diversity of their combinations, are unparalleled. None of the concepts in the realm of divine forgiveness, such as pardon, expiation, absolution, and transformation, are found in this context. The separation and disconnection from the truth and the connection to falsehood is the most important semantic component of "Jorm", which can be traced back to the origin of this term.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • historical etymology
  • Jorm
  • structural semantics
قرآن کریم.
آذرنوش، آذرتاش. (1383). زبان قرآن. چاپ سوم، بینات.
ابن‌فارس، احمد. (1404). معجم مقاییس اللغة. چاپ چهارم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌منظور، محمد‌ بن ‌مکرم. (1404). لسان العرب. چاپ دوم، دار صادر.
ابوالقاسمی، محسن. (1398). ریشه‌شناسی (اتیمولوژی). چاپ دوم، ققنوس.
اخوان‌طبسی، محمد حسین؛ نیل‌ساز، نصرت و غروی‌ناپینی، نهله. (1403ش). ریشه‌شناسی واژۀ قرآنی «تسبیح» و تبیین ارتباط آن با مادۀ «سبح»، کتاب قّیم، 14(30)، 7-28. https://doi.org/10.30512/kq.2022.18899.3495
ازهری، محمد ‌بن ‌احمد. (1421). تهذیب اللغة. چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی.
پاکتچی، احمد. (1391). روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن و حدیث. چاپ دوم، دانشگاه امام صادق(ع).
پاکتچی، احمد. (1395). معناشناسی قسم در قرآن کریم: رویکردی تاریخی و فرهنگی. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 22(2)، پیاپی: 60، 37-63. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17358701.1395.22.60.2.6
پاکتچی، احمد؛ شیرزاد، محمدحسن و شیرزاد، محمدحسین. (1398). معناشناسی تاریخی و فرهنگی سَبیل در قرآن کریم. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 25(1)، پیاپی: 65، 71-96. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17358701.1398.25.65.5.0
پالمر، فرانک رابرت. (1374). نگاهی تازه به معنی‌شناسی. چاپ دوم، ترجمه: کوروش صفوی، کتاب ماد.
جوادی آملی، عبدالله، (1386ش). تفسیر تسنیم. مرکز بین المللی نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن‌حماد. (1376). الصحاح(تاج اللغة و صحاح العربیة). به کوشش: احمد عبدالغفور عطار، چاپ دوم، دار العلم للملایین.
حجازی، محمود فهمی. (1379). زبان‌شناسی عربی. چاپ سوم، به‌نشر.
دست‌رنج، فاطمه؛ ابراهیمی، ابراهیم و احمدی، حسن. (1403). معناشناسی «میثاق» در قرآن کریم با تأکید بر روابط هم‌نشینی و جانشینی، کتاب قیّم، 14(1)، پیاپی: 30، 67-90.  Https://doi.org/10.30512/kq.2022.18398.3425
راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد. (1412). مفردات فی غریب القرآن. چاپ سوم، دار القلم.
رجب وزیر، محمد. (2018). بیّن العربیة و اللغات السامیة. عالم الکتاب.
ریاحی، حدیث؛ رضی‌بهابادی، بی‌بی سادات و امینی، فریده. (1402). تحلیل مؤلفه‌ای مفهوم «فاحشه» در قرآن کریم با واکاوی ریشه‌شناسی تاریخی و روابط هم‌نشینی. کتاب قیّم، 13(2)، پیاپی: 29، 7-27. https://doi.org/10.30512/kq.2023.19100.3529
زیدی، کاصد یاسر. (1978). فقه اللغة العربیة عراق. چاپ دوم، جامعة الموصل.
صفوی، کوروش. (1379). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی. فرهنگ معاصر.
صفوی، کوروش. (1387). درآمدی بر معنی‌شناسی. سوره مهر.
فرامرز قراملکی، احد؛ فقهی‌زاده، عبدالهادی و قاسم احمد، مریم. (1396). مؤلفه‌های معنایی مادۀ «کرم» بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی-فقهی. پژوهش‌های قرآن و حدیث، 50(1)، پیاپی: 16، 78-99. https://doi.org/10.22059/jqst.2017.231091.668846
فراهیدی، خلیل بن‌احمد. (1409). العین. چاپ سوم، هجرت.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1415). القاموس المحیط. دار الکتب العلمیة.
قدوری عبد، حسام. (2007). تأصیل الجذور السامیة. چاپ دوم، دار الکتب العلمیة.
قرشی، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. چاپ دوم، دار الکتب الاسلامیة.
گلدانی، زهرا و ناصح، علی‌احمد. (1401). مؤلفه‌های معنایی واژۀ «سعی» در قرآن کریم، کتاب قیم، 12(2)، پیاپی: 27، 47-66.
لاینز، جان. (1391). درآمدی بر معنی‌شناسی زبان. ترجمه: کوروش صفوی، علمی.
محجوب، عبدالمنعم. (2013). ما قبل اللغة الجذور السومریة للغة العربیة. دار الکتب العلمیة.
مصطفوی، حسن. (1430). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چاپ دوم، دار الکتب العلمیة.
نادری، سعد اسعد. (1425). فقه اللغة مسائله و مناهله. چاپ دوم، مکتبة العصریة.