واکاوی روایات توسل حضرت آدم(ع) به پیامبر اسلام(ص) و پاسخ به شبهات مربوطه

عربی آیسک, علی; مرزانی, محسن; عبادی, مهدی

doi:10.30512/kq.2023.20351.3716

واکاوی روایات توسل حضرت آدم(ع) به پیامبر اسلام(ص) و پاسخ به شبهات مربوطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم قرآنی سبزوار، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران. رایانامه: arabi@quran.ac.ir

² دانشجوی دکتری مرکز تطبیقی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران. رایانامه: mohzahfa1390@gmail.com

³ استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. رایانامه: mehdiebadi@um.ac.ir

10.30512/kq.2023.20351.3716

چکیده

هدف: ماجرای لغزش حضرت آدم(ع) در بهشت و توبه ایشان در آیه 37 سوره بقره آمده است. در این آیه، تلقین کلماتی به حضرت آدم(ع) مطرح شده است؛ اما درباره چگونگی توبه حضرت آدم(ع) و چیستی آن کلمات، اختلاف نظر وجود دارد. طبق احادیث واردشده، مشهور علمای اسلامی این کلمات را توسل به پیامبر اکرم(ص) دانسته‌اند؛ اما سلفیان با رد این نظریه، به شبهات سندی و دلالی بر احادیث مذکور، پرداخته‌اند. این مقاله در پی بررسی دلالی و سندی این روایات و نیز بررسی دیدگاه سلفیان در این باره است.
روش پژوهش: این مقاله با روش توصیفی‌ـ تحلیلی تلاش دارد تا مهمترین شبهات وهابیان بر روایات توسل حضرت آدم(ع)، به‌ویژه، روایت موجود در «مستدرک» حاکم را پاسخ دهد و این هدف را در خلال دو مبحث دنبال می‌کند. بخش نخست، به این پرسش پاسخ می‌دهد که توسل حضرت آدم(ع) از منظر مذاهب اسلامی چه جایگاهی دارد. بخش دوم، به بررسی شبهات سلفیان در مورد حدیث توسل حضرت آدم(ع) می‌پردازد.
یافته‌ها: در مصادر روایی و تفسیری فریقین روایات دال بر توسل حضرت آدم(ع) به پیامبر اکرم(ص) با الفاظ گوناگون و در کتاب‌های مهمی چون «مستدرک» حاکم نیشابوری نقل شده است. با توجه به شهرت و اعتبار بالایی که احادیث مذکور دارد، صحت مضمون آنها قابل تأیید است و شبهاتی که وهابیان بر اعتبار آنها وارد کرده‌اند، بی‌اساس یا حداقل قابل توجیه علمی است. بنابراین، اولاً: توسل به ذات و به حق پیامبر اکرم(ص) جایز است، ثانیاً: این جواز توسل شامل کسانی که به حسب ظاهر قبل از ایشان زندگی کرده‌اند، نیز می‌شود. ازاین‌رو، به طریق اولی شامل زمان حیات ایشان و بعد از آن نیز می‌شود.
نتیجه‌گیری: با توجه به شهرت و اعتبار بالای احادیث توسل حضرت آدم (ع) به پیامبر اکرم (ص)، صحت آنها قابل تأیید است و در منابع معتبر و مهم فریقین با اسناد و الفاظ متفاوت نقل شده و علاوه بر حاکم نیشابوری دیگر علما نیز صحت آن را تأیید کرده‌اند. نقدهای سندی وهابیان بر این روایات مبنی بر جعلی‌بودن روایت و ضعف برخی راویان پذیرفته نیست؛ زیرا این حدیث دارای اسناد معتبر دیگری نیز هست. ‌اگرچه برخی از احادیث توسل صحیح بوده و برخی دیگر، حسن و ضعیف است؛ ولی مجموع آن‌ها بیانگر هم‌افزایی محتوا و فراوانی آن است و این فراوانی احادیث به لحاظ کمی، مناقشه در سند را ساقط می‌‌کند، بلکه این احادیث متواتر است. شبهات متنی وهابیان در جهت اثبات تعارض قصه توسل حضرت آدم(ع) با کتاب و سنت مردود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حدیث

عنوان مقاله [English]

Analysis of the narrations of Prophet Adam (PBUH)’s appeal to the Prophet of Islam (PBUH) and answers to the related doubts

نویسندگان [English]

ali Arabi Aysk ¹
mohsen marzani ²
Mahdi Ebadi ³

¹ Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Sabzevar Faculty of Quranic Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education, Qom, Iran. E-mail: arabi@quran.ac.ir

² PhD Student, Center for Comparative Studies of Islamic Religions, Mashhad Branch, Mashhad, Iran. E-mail: mohzahfa1390@gmail.com

³ Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Shahid Motahari Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. E-mail: mehdiebadi@um.ac.ir

چکیده [English]

Verse 37 of Surah Al-Baqarah briefly describes the repentance of Prophet Adam (pbuh). In the hadith and exegetical sources of both Shia and Sunni traditions, there are quotes that, despite differences in wording, convey a unified theme indicating the specific manner of Prophet Adam’s repentance, namely his seeking intercession through Prophet Muhammad (pbuh) for the acceptance of his repentance. Although this issue is mentioned in significant works such as Al-Mustadrak by Hakim al-Nishaburi and is widely accepted as something certain among Muslims, Wahhabis, following figures like Ibn Taymiyyah, have denied this account and raised doubts about the authenticity and content of these hadiths.
Using a library sources and a descriptive-analytical method, this study aims to address and respond to the most important Wahhabi objections regarding the authenticity and meaning of intercession hadiths, particularly the hadith found in Al-Mustadrak by Hakim. Given the high level of fame and credibility of the hadiths concerning Prophet Adam’s seeking intercession through Prophet Muhammad (pbuh), their content is reliable. Moreover, the objections raised by Wahhabis regarding their authenticity are either baseless or at least scientifically unjustifiable. Therefore, firstly, seeking intercession through the prophet is permissible, and, secondly, this permissibility extends to those who lived before him. Consequently, it logically applies to the time during his life and after as well.

کلیدواژه‌ها [English]