نقدِ انگاره مستشرقان پیرامون اقتباس قرآن کریم از عهدین (مطالعه تطبیقی آوایی‌ـ معنایی برخی آیات سوره حجّ و کتاب حَجّی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. رایانامه: m.a.kazemitabar@cfu.ac.ir

2 دانشیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. رایانامه: zhosseini@cfu.ac.ir

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. رایانامه: a.rezadad@cfu.ac.ir

4 استادیار جامعة المصطفی العالمیة. رایانامه: t.khazaei1341@gmail.com

چکیده

هدف: یکی از شبهات مهم پیرامون حقانیت قرآن کریم، ادعای اقتباس آن از کتب مقدس پیشین، به‌ویژه عهدین است. این شبهه تلاش دارد اعتبار وحیانی قرآن را زیر سؤال ببرد و آن را متأثر از متون یهودی و مسیحی معرفی کند. قرآن کریم برای رد این ادعا دو استدلال اساسی ارائه می‌دهد: نخست، تأکید بر زبان عربی مبین که ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارد و امکان اقتباس را از نظر ساختاری و محتوایی نفی می‌کند؛ دوم، دعوت به مطالعه تطبیقی میان متون قرآن و عهدین که تفاوت‌های بنیادین آنها را آشکار می‌سازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی این تفاوت‌ها، به مقایسه دو بخش مشابه از قرآن و تورات می‌پردازد تا امکان اقتباس را از نظر علمی بررسی کند.
روش پژوهش: این مطالعه به روش مقایسه‌ای ـ تحلیلی انجام شده و بر اساس مطالعه تطبیقی میان سوره حجّ از قرآن کریم و کتاب حَجّی از تورات صورت گرفته است. این مقایسه در دو سطح آوایی و معنایی انجام شده و ویژگی‌های زبان‌شناختی و مفهومی دو متن مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که امکان اقتباس قرآن کریم از عهدین به دو دلیل اساسی غیرممکن است. نخست، از نظر وضوح صوتی، زبان عربی دارای ویژگی‌های خاصی همچون تنوع حروف، تمایز آوایی و هماهنگی صوتی است که باعث وضوح و رسایی آن می‌شود، ولی زبان عبری از چنین ویژگی‌هایی برخوردار نیست و برخی اصوات و ترکیبات آن دارای ابهام یا عدم تمایز کافی است. دوم، از نظر وضوح معنایی، آموزه‌های قرآن کریم به دلیل انطباق با فطرت انسانی، عقلانیت و عدالت‌محوری، معانی روشنی دارند و برای هر انسان اندیشمند قابل فهم هستند، درحالی‌که تورات در بسیاری از بخش‌های خود دارای عباراتی مبهم، پیچیده و گاه موهوم است. از جمله این موارد، تأکید بر برتری نژادی بنی‌اسرائیل و ارائه تصویری انسانی از خداوند است که با اصول توحیدی و عدالت‌محور قرآن در تضاد است.
نتیجه‌گیری: بررسی مقایسه‌ای قرآن و عهدین نشان می‌دهد که قرآن نه‌تنها از تورات اقتباس نکرده، بلکه از نظر زبان، محتوا و روش ارائه مفاهیم، دارای استقلال و ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی است. تفاوت‌های آشکار میان این دو متن، بویژه در سطح آوایی و معنایی، ادعای اقتباس را بی‌اعتبار می‌سازد و بر وحیانی بودن قرآن تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Criticism of the Orientalists' view on the adoption of the Holy Quran from the Old Testament (Comparative phonetic-semantic study of some verses of Surah Al-Hajj and the Book of Hajj)

نویسندگان [English]

  • Mohammad ali kazemitabar 1
  • bibizaynab hosseini 2
  • Aliyyeh rezadad 3
  • tayyebe khazaee 4
1 Assistant Professor, Department of Theological Education, Farhangian University, Tehran, Iran. E-mail: m.a.kazemitabar@cfu.ac.ir
2 Associate Professor, Department of Theological Education, Farhangian University, Tehran, Iran. E-mail: zhosseini@cfu.ac.ir
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Farhangian University, Tehran, Iran. E-mail: a.rezadad@cfu.ac.ir
4 Assistant Professor of Jamaat al-Mustafa. E-mail: t.khazaei1341@gmail.com
چکیده [English]

The multifaceted narrative of Prophet Moses and the Israelites (Banī Isrāʾīl) has been a subject of contemplation from various perspectives. A significant part of this narrative involves the confrontation of Moses and Aaron, where, as interpreted by exegetes, Moses reproached Aaron harshly. This event occurred following Moses' departure for his divine appointment and the Israelites' subsequent worship of the Golden Calf. During Moses’ ten-day delay, the Israelites insisted on adopting a tangible deity until his return. In response, Sāmirī crafted a golden calf that emitted sounds like a cow (Qur’an, 20:87-88). Aaron’s extensive efforts to dissuade the people from this sedition were futile (ibid, 7:150). Informed by God of the deviation of his people before his return, Moses returned in anger and confronted his brother Aaron, questioning him about this deviation. Interpreters suggest that this confrontation involved Moses physically seizing Aaron’s beard and head in anger.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur’an
  • Testaments
  • Adaptation
  • Surah Hajj
  • the chapter Hajji

مراجع

قرآن کریم.
ابراهیم، حسن و عادل، محمد. (2016). دراسة صوتیة و دلالیة حول القراءات القرآنیة. الآفاق العربیة.
ابوت، پورتر. (1396). اقتباس در رسانه. نشریه ادبیات تطبیقی،  ابوالفضل حری(مترجم)، 8(1)، پیاپی: 15، 20-43.
اجمر، محمود فراج. (2018). الدرس الصوتی القرآنی. دار غریب.
اسامه، جاب الله عبدالعزیز. (2009). جمالیات التلوین الصوتی فی القرآن الکریم. عالم الکتب الحدیث.
اسماعیل، طالب محمد. (2014). النظام التکرار فی البناء الصوتی للاعجاز القرآنی. دار زهران.
انیس، ابراهیم. (1961). الاصوات اللغویة. مکتبة النهضة.
بخاری سباعی، عبدالکریم. (2016). صور المنافقین فی القرآن الکریم دراسة الدلالات الصوتیه. مرکز الکتاب الآکادیمی.
بردینی، عدنان احمد. (1431). عقائد الیهود من خلال الحوار مع النبی(ص). الجامعة الاسلامیة.
بقشی، عبدالقادر. (2007). التناص فی الخطاب النقدی و البلاغی. آفریقا الشرق.
تفتازانی، مسعود بن عمر. (1411). مختصر المعانی. دار الفکر.
تودوروف، ترفیتان. (1437). نظریة الاجناس الادبیة دراسات فی التناص و الکتابة و النقد. عبدالرحمن بوعلی (مترجم)، دار نینوی.
جینی، لورن. (2015). نظریة التناص فی الثقافة العالمیة. نورالدین محقق (مترجم)، دالّ للنشر و التوزیع.
حامد هلال، عبدالغفار. (2007). النظریات النسقیة فی ابنیة العربیة، دراسة فی علم التشکیل الصوتی. دار الکتاب الحدیث.
حجّی، احمد محمد. (1429). الاعلال فی کتاب سییبویه فی هدی الدراسات الصوتیة. دیوان الوقف السنی.
حسینین، صلاح. (2005). المدخل فی علم الاصوات المقارن. مکتبة الآداب.
حیدری، محمدصادق؛ ربیع نتاج، سیدعلی اکبر و حلیمی جلودار، حبیب الله. (1396). تسدال و ادعای اقتباس آیات 27-32 سورۀ مائده از ترگوم و تلمود. نشریه پژوهش‌های قرآنی، 22(3)، پیاپی: 84، 50-79.  https://doi.org/10.22081/jqr.2017.46748.1435
خلیل، علی. (1997). الیهودیة بین النظریة و التطبیق. اتحاد الکتاب العربی.
دروزه، عزة. (1421). التفسیر الحدیث. دار الغرب الاسلامی.
دلیمی، ریاض عبود غوار. (2014). الدراسات الصوتیة بین القدیم و الحدیث. دار غیداء.
راد، علی؛ رضایی هفتادر، حسن و رضایی، نسیبه. (1397). تحلیل انتقادی دیدگاه یوری روبین در اقتباس آیۀ «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئینَ» از کتاب مقدس. پژوهش­های قرآن و حدیث، 51(1)، 45-66.  https://doi.org/10.22059/jqst.2018.259475.669052
رضایی اصفهانی و پروان، صدیقه. (1396). دفاع دانشمندان شیعه از قرآن. خاورشناسان و قرآن، 12(23)، 65-84.
زاید، فهد خلیل .(2010). المستوی الصوتی. دار الصفوة.
زروق، محمد خلیل. (2011). فقه الغنة. دار الفتح.
زعبی، احمد. (2000). التناص نظریا و تطبیقا. مؤسسه عمون.
سالمات، آبراهام. (2001). العبرانیون و بنواسرائیل فی العصور القدیمة. رشاد شامی (مترجم)، مکتبة الاسکندریة.
ساموک، سعدون. (2010). الاستشراق و مناهجه فی الدراسات الاسلامیة. دار المناهج.
سلطانی رنانی، محمد. (1402). تحلیل الگوی ابراهیمی پدر و فرزند در دعوت به باورها و فرمان‌های دینی، کتاب قیم، 22(1)، پیاپی: 28، 111-129.  https://doi.org/10.30512/kq.2022.17669.3282
شاحاک، اسرائیل. (1995). التاریخ الیهودی، الدیانة الیهودیة. صالح علی (مترجم)، سبیان.
شامی، رشاد. (2000). الرموز الدینیة فی الیهودیة. جامعة عین شمس.
شامی، رشاد. (2012). موسوعة المصطلحات الدینیة الیهودیة. المکتب المصری.
شتینزلتس، عادین. (2006). معجم المصطلحات التلمودیة. مصطفی عبدالمعبود (مترجم)، سلسلة الدراسات الاسلامیة.
شواررة، صفوان مقبل. (2008). ظاهرة التناص. عمادة الدراسة العلیا.
شین، یعقوب. (2003). الیهودیة العلمانیة. مرکز الدراسات الشرقیة.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طنطاوی، محمد. (1420). بنواسرائیل فی القرآن و السنة. دار الشروق.
ظاظا، حسن. (بی­تا). الفکر الدینی الاسرائیلی. قسم البحوث و الدراسات الاسلامیة.
عدنان، احمد. (2012). التناص و تداخل النصوص المفهوم و المنهج دراسة فی الشعر المتنبی. دار المأمون.
عریس، ابراهیم. (1429). الاقتباس و السرقة الأدبیة؛ الحدود الفاصلة. نشریه قافلة الزیت، 55(1)، پیاپی: 57، 60-63.
عسکر، عبد المحسن بن عبدالعزیز. (1424). الاقتباس عند البلاغیین؛ انواعه و احکامه. مجلة جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 15(42)، 440-364.
عصام، آلام. (2007). الجانب المادی فی شخصیة الیهودیة فی القرآن الکریم. جامعـة اردن.
عکاشة، محمود. (2009). التطور الصوتی فی الالفاظ. دار النشر الجامعات.
غروس، ناتالی. (2012). مدخل الی التناص. عبدالحمید بورایو (مترجم)، دار نینوی.
فوزی شایب. (2004). اثر القوانین الصوتیة فی بناء الکلمه. عالم الکتاب الحدیث.
قاسم نیا، سلمان؛ قاسم نیا، نسرین و حاجی علی لالانی، عبدالله. (1396). موسیقی قرآن در فرایند ترکیب و آرایش معطوف به معنای واژگان، کتاب قیم، 7(1)، پیاپی: 16، صص 51-62.
قاسمی، محمدعبدالله. (2010). التکرارات الصوتیة فی لغة الشعر. عالم الکتب الحدیث.
قدوری، غانم. (2009). الدراسات الصوتیة عند علماء التجوید. دار عمار.
قطب، سید. (1425). فی ظلال القرآن. دار الشروق.
کشک، احمد. (2006). النحو و السیاق الصوتی. دار غریب.
مرادپور دزفولی، ندا. (1396). لذت و اقتباس. نشریه مطالعات ادبیات کودک، 8(2)، پیاپی: 16، 79-100.
مشرقی، مکرم. (2000). قاموس اعلام الکتاب المقدس. مکتبة الاخوة.
مک، جان آرتور. (2020). ترجمه تفسیری عهد عتیق. گرک.
مکرینی، بلقاسم (2013). معجم المصطلح عند علماء التجوید. دار الکتب العلمیة.
نجار، اشراق محمد اسماعیل. (2018). فاعلیة الایحاء الصوتی فی القرآن الکریم. عالم الکتاب الحدیث.
نجاریان، ماجد. (1395). الدلالة الصوتیة فی القرآن الکریم. کتابنامه نجف.
نصیری، علی و مدبر، محمدحسین. (1390). بررسی اقتباس قرآن از تورات. قرآن پژوهی و خاورشناسان، 6(1)، پیاپی: 10، 127-142.
هاچن، لیندا .(1396). نظریه­ای در باب اقتباس. مرکز.
یوسف، احمد و ربیع، احمد. (بی­تا). ارض المیعاد بین الحقیقه و المغالطة للنصوص التوراتیة. کلیة الشریعة و القانون و الدراسات الاسلامیة.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 02 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 27 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار