نقش پیوستگی تفسیری در فهم جامع‌تر از آیات: نمونه موردی آیه 104 سوره طه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

10.30512/kq.2022.18320.3400

چکیده

توجه به پیوستگی تفسیری و عدم اکتفا به پیوستگی تبادری، نقش به ‌سزایی در روشن‌تر شدن مفاد آیات دارد. در پیوستگی تفسیری، با بهره‌گیری از آیاتی که به ظاهر ارتباط کمتری با آیه مورد تفسیر دارند، نکات تازه‌تری از آیه قابل برداشت است. به عنوان مثال، آیات 102 تا 104 سوره مبارکه طه، فضایی را به تصویر می‌کشد که مجرمان پس از نفخ صور و زنده­شدن، در خصوص میزان وقوف در دنیا یا برزخ اختلاف‌ نظر دارند. برخی مدت وقوف را معادل ده روز می‌دانند؛ اما شخصی که خداوند متعال با تعبیر «أَمْثَلُهُمْ طَرِیقَةً» از او یاد می‌کند، میزان وقوف را یک روز بیشتر نمی‌داند. پژوهش حاضر به بررسی پیچیدگی‌های موجود در تفسیر و تبیین این آیه و نظرات مفسران پیرامون این پیچیدگی‌ها پرداخته و با کاوش در اقوال تفسیری به این نتیجه رسیده است که عموم مفسران با اکتفا به معنای ارتکازی و پیوستگی‌های تبادری، عبارت یادشده در آیه 104 را حمل بر حقیقت نموده و از آن مدح را استنباط کرده‌اند حال آنکه با بهره‌گیری از پیوستگی تفسیری و پیوندهای غیر آشکار برخی آیات سوره با این آیه، معنایی مجازی و کنایی از آن قابل برداشت است که طعنه‌ نهفته در کلام را آشکار می‌سازد. کنایه‌ای که عموم مفسران به علت عدم توجه به پیوستگی‌های تفسیری و عدم پیروی از مدل تفسیری جامع‌ و ساختارمند، از آن غفلت نموده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of interpretive continuity in a more comprehensive understanding of verses: a case example of verse 104 of Surah Taha

نویسندگان [English]

  • ali ahang 1
  • Mojtaba Shakouri 2
2 Department of Quran and Hadith sciences, kosar university of Bojnord, Bojnord, IRAN
چکیده [English]

Paying attention to contemplative continuity in interpreting the verses of the Holy Quran and not being content with immediacy continuity plays an important role in clarifying the contents of the verses. In contemplative continuity, newer points can be deduced from the verse by using verses that seem to have less connection with the verse being interpreted. For example, verses 102 to 104 of Surah Taha depict an atmosphere in which criminals, after inflating the trumpets and being resurrected, disagree about the extent of living in the world or purgatory. Some people consider the length of stay to be equal to ten days, but the person whom God refers to as "امثلهم طریقة" does not know the amount of stay as more than one day The present study examines the complexities in the interpretation and explanation of this verse and the comments of the commentators about these complexities and by delving into the interpretive sayings has come to the conclusion that most commentators are satisfied with the simple meaning and immediacy continuity, and have said that the above phrase in verse 104 has real meaning. They have inferred praise from it, while by using the contemplative continuity and implicit connections of some verses of the surah with this verse, a virtual and ironic meaning can be deduced from it, which reveals the irony hidden in the word. An irony that the general commentators have neglected due to not paying attention to contemplative connections and not following the societal and interpretive model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • verse 104 of Surah Taha
  • Tafsir
  • contemplative continuity
  • immediacy continuity
  1. ـ قرآن کریم. (1415). مترجم: محمدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).

    1. آل غازی، عبدالقادر (1328). بیان المعانی. دمشق: مطبعة الترقی.
    2. آلوسی، محمود بن عبدالله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    3. ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق: اسعد محمد طیب، ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
    4. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1422). زاد المسیر فی علم التفسیر. تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت: دار الکتاب العربی.
    5. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1425). تذکرة الاریب فی تفسیر الغریب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    6. ابن عاشور، محمد طاهر (1420). التحریر و التنویر . بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    7. ابن عجیبه، احمد (1419). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید. تحقیق: احمد عبدالله قرشی رسلان، قاهره: نشر حسن عباس زکی.
    8. ابن عطیه، عبدالحق بن غالب (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق: عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    9. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1411). تفسیر غریب القرآن (تفسیر ابن قتیبه). بیروت: دار و مکتبة الهلال.
    10. ابوالسعود، محمد بن محمد (1983). ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    11. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. تحقیق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    12. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420). البحر المحیط فی التفسیر. تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دار الفکر.
    13. ابوزهرة، محمد (بی‌تا). زهرة التفاسیر. بیروت: دار الفکر.
    14. ابوعبیده، معمر بن مثنی (1381). مجاز القرآن. تحقیق فؤاد سزگین، قاهره: مکتبة الخانجی.
    15. امین، نصرتبیگم (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران: نهضت زنان مسلمان.
    16. بغوی، حسین بن مسعود. (1420). تفسیر معالم التنزیل. تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    17. بقاعی، ابراهیم بن عمر (1427). نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور. تحقیق: عبدالرزاق غالب مهدی، چ3، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    18. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). انوار التنزیل و اسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    19. پاکتچی، احمد (1391). تاریخ تفسیر. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    20. ــــــــ (1387). «مدخل تفسیر در دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
    21. پانیپتی، ثناءالله (1412). التفسیر المظهری. کویتة: مکتبة رشدیة.
    22. ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد (1418). الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن. تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، عبدالفتاح ابوسنه، علی محمد معوض، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    23. ثعلبی، احمد بن محمد (1422). الکشف و البیان. تحقیق: ابو محمد ابن عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    24. جوادی آملی، عبدالله (1388). تفسیر تسنیم، قم: نشر إسراء.
    25. حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
    26. خازن، علی بن محمد (1415). لباب التأویل فی معانی التنزیل. تحقیق: عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    27. خطیب شربینی، محمد بن احمد (1425). السراج المنیر. تحقیق: ابراهیم شمسالدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    28. دینوری، عبدالله بن محمد. (1424). الواضح فی تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    29. رسعنی، عبدالرزاق ابن رزق الله. (1429). رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق: عبدالملک ابن دهیش، مکه مکرمه: مکتبة الاسدی.
    30. رواقی، علی. (1383). برگردانی کهن از قرآن کریم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار.
    31. زمخشری، محمود بن عمر (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. تصحیح: مصطفی حسین احمد، بیروت: دار الکتب العربی.
    32. سبزواری، محمد (1419ق). ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    33. سعدی، عبدالرحمن (1408ق). تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان. بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
    34. سلطانعلیشاه، سلطان محمد بن حیدر (1408ق). بیان السعادة فی مقامات العبادة. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    35. سمرقندی، نصر بن محمد (1416ق). تفسیر السمرقندی (تفسیر بحر العلوم). تحقیق: عمر عمروی، بیروت: دار الفکر.
    36. سیواسی، احمد بن محمود (1427ق). عیون التفاسیر؛ تحقیق: بهاءالدین دارتما، بیروت: دار صادر.
    37. سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق فؤاز احمد زمرلی، بیروت: دار الکتاب العربی.
    38. شبر، سید عبدالله (1407). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: شرکة مکتبة الالفین.
    39. شعرانی، ابوالحسن (1386). پژوهشهای قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان، روح الجنان و منهج الصادقین. تحقیق: محمدرضا غیاثی کرمانی، قم: بوستان کتاب.
    40. طباطبایی، سید محمد حسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    41. طبرانی، سلیمان بن احمد. (2008). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اربد: دار الکتاب الثقافی.
    42. طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    43. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. تصحیح: احمد حبیب عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    44. فخر رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    45. فراء، یحیی بن زیاد (1980). معانی القرآن؛ تحقیق: محمد علی نجار و احمد یوسف نجاتی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
    46. فضل الله، سید محمد حسین (1419). من وحی القرآن؛ بیروت: دار الملاک.
    47. فیض کاشانی، مولی محسن (1415). تفسیر الصافی؛ تحقیق: حسین اعلمی، چ2، تهران: مکتبة الصدر.
    48. فیضی دکنی، ابوالفیض بن مبارک (1417). سواطع الالهام فی تفسیر کلام الملک العلام. قم: دار المنار.
    49. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    50. قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر القمی. تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم: دار الکتاب.
    51. کاشانی، محمد بن مرتضی (1410). تفسیر المعین. تحقیق: حسین درگاهی، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره).
    52. ماتریدی، محمد بن محمد (1426). تأویلات أهل السنة. تحقیق: مجدی باسلوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    53. ماوردی، علی بن محمد (بی تا). النکت و العیون فی تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    54. محلی، محمد بن احمد و جلال الدین سیوطی (1416). تفسیر الجلالین. بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات.
    55. مدرسی، محمد تقی (1419). من هدی القرآن. تهران: دار محبی الحسین(ع).
    56. مغنیه، محمد جواد (1424). التفسیر الکاشف. قم: دار الکتاب الاسلامی.
    57. مقاتل بن سلیمان (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. تحقیق: عبدالله محمود شحاته، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    58. مکی بن حموش (1429). الهدایة الی بلوغ النهایة. شارجه: جامعة الشارقة.
    59. نووی، محمد (1417). مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید. تصحیح: محمد امین ضناوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    60. واحدی، علی بن احمد (1415). الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز . تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار القلم.
    61. هواری، هود بن محکم (1426). تفسیر کتاب الله العزیز. بیجا: دار البصائر.
    62. یحیی بن سلام (1425). تفسیر یحیی بن سلام التیمی البصری القیروانی. بیروت: دار الکتب العلمیة.