مؤلفه‌های اخلاقی مقابله با نگرش‌های منفی جهت آرامش افزایی همراه با راهکارها ونتایج رسیدن به آرامش از منظر صحیفه سجادیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد رشته مشاوره و راهنمایی، دانشکده غیرانتفاعی رفاه، گروه روانشناسی. تهران

2 استادیار پژوهشکده مطالعات معنوی، قم

3 استادیار دانشکده غیر انتفاعی رفاه

10.30512/kq.2023.19097.3528

چکیده

آرامش از حوزه‌های مهم سلامت روان محسوب می‌شود و با توجه به نقش به سزای اخلاق در آرامش‌‍، هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌های اخلاقی بر اساس دیدگاه امام سجاد (ع) برای مقابله با نگرش‌های منفی جهت آرامش­افزایی بود. روش پژوهش کیفی و جامعه آن کلیه 54 دعای صحیفه سجادیه است که به‌ صورت هدفمند پانزده دعا (7، 8، 10، 13، 14، 15، 17، 18، 21، 22، 28، 34، 49، 52، 54) انتخاب شد. ابزار از نوع تحلیل اسنادی و داده‌ها به روش کتابخانه‌ای، توسط نرم‌افزار MAXQDA 2018، تحلیل محتوا شد. یافته‌ها نشان داد، توکل، اطمینان و اعتماد به خدا، فروخوردن خشم، بخشش و حفظ آبروی خطاکار، عفو و گذشت، امید و معنایافتن، مثبت­اندیشی، رضایتمندی، سپاسگزاری در هر شرایطی، صبر، پناه‌جویی و حمایت‌طلبی، رُوراستی و صداقت، عزت‌ نفس و دوری از هوی و هوس، خشوع و خضوع و آگاهی از لغزش و خطا، به ‌عنوان مؤلفه‌های اخلاقی در صحیفه سجادیه در مقابله با نگرش‌های منفی می‌تواند موجبات آرامش را فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Moral factors confronting negative attitudes leading to serenity improvement according to Al-Sahifa al-Sajjadiyya

نویسندگان [English]

  • monireh shakibaee 1
  • mohamad mahdi ahmady faraz 2
  • salehe piryaei 3
1 Master's degree in counseling and guidance, non-profit welfare college, psychology department. Tehran, PhD student of Imam Sadeq University (AS)
2 Assistant Professor, Research Institute of Spiritual Studies, Qom
3 Assistant professor of non-profit welfare college
چکیده [English]

Ataraxy is one of the important fields in mental health. Due to considerable role of morality in serenity, the objective of the present study is to detect moral factors according to Imam Sajjad (peace be upon him) aspect of view to confront negative attitudes and improving serenity. Our study method was qualitative and all of the 54 prayers of Al-Sahifa al-Sajjadiyya were our target population with specific concentration on 15 prayers (7,8,10,13,14,15,17,18,21,22,28,34,49,52,54). We used documentary analysis and MAXQDA 2018 software to library process of the data. According to results trust and confidence in god, anger control, forgiveness of sinner and retaining his honor, remission, hope and finding meaning, positive thinking, satisfaction, gratefulness in any condition, patience, seeking support, honesty, self-esteem and avoiding lusts, modesty and awareness of faults and errors are moral factors in Al-Sahifa al-Sajjadiyya, which confronting negative attitudes and can lead to serenity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral factors
  • Negative attitudes
  • Improving serenity
  • Al-Sahifa al-Sajjadiyya

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    1. ابراری، ابراهیم (1396). بررسی تحلیلی آیات قرآن کریم در موضوع آرامش و طمأنینه. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه پیام نور مرکز فسا.

    ۲. ابراهیمی درچه‌ای، احمد (1396). واکاوی رذیله حسد و آثار آن در صحیفه سجادیه. سومین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی (صص)، قم .

    1. احمدوند، فردین (1390). بررسی اصول اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه. پژوهش‌های اخلاقی، 5(1)، صص 115-137.
    2. احمدی فراز، مهدی (1392). الگوپذیری از دعاهای صحیفه سجادیه و تأثیر آن بر سلامت. پژوهش­های حکمت اهل ‌بیت (علیهم السلام)، 1(1)، 17-30.
    3. ـــــــــــــــــــــ (1395). صحیفه سجادیه با اشاراتی به بهداشت روانی. تهران: معارف.
    4. اخوان کاظمی، مسعود (1396). مبانی اخلاق اجتماعی و رفتار سیاسی اسلام در صحیفه سجادیه. اولین کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی و اجتماعی،شیراز.
    5. اخوان ‌ارمکی، مجتبی؛ نعلچی، معصومه (1393). سبک زندگی معنوی امام رضا (ع)؛ الگویی برای آرامش روانی. فرهنگ رضوی، 2(7)، 145-195.
    6. اشنایدر، سی؛ آر. لوپز، شین (2002). معنویت و روانشناسی مثبت، مهرداد کلانتری. سیده راضیه طبائیان، الهام آقایی و پریناز سجادیان، اصفهان: کنکاش.
    7. اکبرنژاد، مهدی و مهمدی، توران (1393). اثربخشی نماز بر آرامش روان از دیدگاه قرآن کریم. حسنا؛ فصلنامه تخصصی علوم قرآن و حدیث، 6(20)، 100-118.
    8. اکبری‌راد، طیبه (1390). معناشناسی مفهوم آرامش در قرآن کریم. نامه الهیات، 4(15)، 47-62.
    9. انصاریان، حسین (1389). صحیفه کامله سجادیه، علی بن الحسین (علیه اسلام). قم: انتشارات حسنین علیهم االسلام.
    10. ایمان، محمدتقی؛ نوشادی، محمود رضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 6(2)، 15-44.
    11. باقری، حسین (1395). مدل آرامش در اخلاق اسلامی و معنویت‌های جدید. قم: دفتر نشر معارف.
    12. بوژمهرانی، حسن؛ جلائیان اکبرنیا، علی‌اکبر (1393). آرامش در زندگی بر اساس آموزه‌های اسلامی؛ عوامل و زمینه‌ها. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 20(101)، 3-20.
    13. پسندیده، عباس (1391). هنر رضایت از زندگی. قم: دفتر نشر معارف، چاپ هفتم.
    14. تبریزی، منصوره (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. علوم اجتماعی، 21(64)، 105-138.
    15. توکلی، فاطمه (1394). ویژگی‌های انسان‌های صاحب قلب سلیم. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، پیام نور مرکز تهران.
    16. تودر، کیت (1996). ارتقای سلامت روان. مرتضی خواجوی، تهران: سازمان بهزیستی کشور.
    17. چراغی کوتیانی، اسماعیل؛ بیاری، علی‌اکبر (1398). سازوکار تأثیر باورهای دینی در کاهش آسیب‌های اجتماعی. مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، 1(2)، 241-262.
    18. 21. حسین‌زاده، مریم (1386). استرس. مشهد: مهر صفا.
    19. حق‌شناس، حمیدرضا (1386). رویکرد صحیفۀ سجادیه به اخلاق اجتماعى. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه قم.
    20. ــــــــــــــــــ (1388). اخلاق اجتماعى در صحیفۀ سجادیه. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های اسلامی.
    21. خیاط، علی؛ رمضان زاده خیرآبادی، سید مصطفی (1397). جلوه‌های اخلاق اجتماعی در ارتباط با همسایگان از منظر صحیفه سجادیه. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 24(116)، 3-14.
    22. راغب اصفهانی، حسن‌ بن ‌محمد (1386). ترجمه مفردات الفاظ قرآن. مصطفی رحیمی‌نیا، تهران: سبحان.
    23. رشیدی، زینب (1392). آرامش در قرآن کریم. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهراء.
    24. سعیدی، زهرا؛ مرادی خلیفه لو، رضا (1394). مبانی تربیت اخلاقی در آموزه‌های امام سجاد علیه‌السلام. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علوم تربیتی، ساری.
    25. سلطانی‌بناوندی، الهام؛ عسکری‌زاده، قاسم (1397). الگوهای ارتباطی خانواده و خودشفقت ورزی: نقش واسطه‌ای راهبردهای مقابله با تنیدگی. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 58(15), 189-202.
    26. شریفی ریگی، علی؛ مرعشی، سید علی؛ حمید، نجمه (1397). اثربخشی روان‌درمانی مذهبی معنوی با تأکید بر دعاهای شماره ۱۵ و ۲۳ صحیفه سجادیه بر نگرش به بیماری و سلامت روان بیماران مبتلا به سرطان. پرستاری و مامایی، 16(۲) ، ۹۱-۸۱.
    27. شفیعی، سیدمحمد (1370). سیری در حکمت عملی: پرورش روح. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    28. شیرازی، طاهره (1388). عوامل آرامش قلبی و رفع اضطراب در پرتو آیات و روایات، پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده اصول‌الدین قم، دانشگاه علوم قرآن و حدیث.
    29. صادقیان، احمد؛ ‎علیزاده، صدیقه (1390). قرآن و رضایت از زندگی. یزد: دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
    30. صدری فر، نبی‌الله (1385). آرامش و اطمینان در قرآن: زمینه‌ها، آثار. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    31. عبداله‌زاده، حسن؛ حاجی ‌زاد، رحمت‌اله؛ غلامی، مهدی (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای مذهبی معنوی بر اضطراب و راهبردهای کنار آمدن با استرس بیماران دیابتی نوع دو به ‌منظور ارائه راهکارهای مراقبت و پرستاری. پرستاری دیابت، 4(4)، 72-83.
    32. علی، سیداحسان (1397). عوامل و موانع آرامش روان از منظر صحیفه سجادیه (با ذکر مستندات قرآن)، پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد ، رشته تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة.
    33. فردریکسون، باربارا (2012). مثبت‌گرایی: چگونه به زندگی شورونشاط بیشتری ببخشیم؟. نسرین پارسا و هامایاک آوادیس یانس، تهران: رشد.
    34. فریش، مایکل بی (2006). روان‌درمانی مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی. اکرم خمسه، تهران: ارجمند.
    35. فقیهی، علی‌نقی (1379). شیوه‌های تربیتی و تأثیر آن در آرامش روانی از دیدگاه امام علی (ع). تربیت اسلامی، 1(4)، 311-328.
    36. فیض الاسلام، سیدعلینقی (1376). ترجمه و شرح صحیفه سجادیه. سید علی‌نقی فیض‌الاسلام اصفهانی، تهران: فقیه.
    37. مأمن‌پوش، مریم؛ آقایوسفی، علیرضا؛ ابراهیمی، امراله؛ میرمهدی، رضا (1393). اثربخشی آموزش مهارت‌های مقابله‌ای بر کاهش تنیدگی بیماران مبتلابه صرع. فیض، 18(2)، 117-121.
    38. مبشری، محمدتقی؛ منظوریان، زهرا؛ گیاهپور، هادی (1399). تحلیلی بر مؤلفه رفق و مدارا از منظر صحیفه سجادیه و نقش تربیتی آن در مدارس. پویش در آموزش علوم انسانی، 18(2)، 71-87.
    39. محمدرضایی، زهرا (1394). راهکارهای مقابله با مشکلات روحی و روانی از منظر آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیها الاسلام. پایان‌نامه برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشکده اصول‌الدین قم، دانشگاه علوم قرآن و حدیث.
    40. محمدی پویا، فرامرز (1398). تبیین سیره‌ تربیتی امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 27(42)، 27-53.
    41. مصطفوی، اسدالله (1383). فرهنگ لغات قرآن مجید. قم: مؤسسة آیت ‌الله‌ العظمی البروجردی (ره).
    42. مظاهری‌سیف، حمیدرضا (1394). آرامش معنوی. تهران: نسل نواندیش.
    43. منصوری نوری، امیرحسین (1397). کارکردهای اخلاقی صفت تسلیم در صحیفه سجادیه. دومین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی اسلام و ارزش‌های متعالی، تهران.
    44. نعمتی، سلمان؛ احمدی، محمدرضا؛ ناروئی ‌نصرتی، رحیم (1396).ساخت آزمون اولیه آرامش روانی در پرتو ازدواج بر اساس منابع اسلامی». روان‌شناسی و دین، 38(2)، 41-60.
    45. وجدانی، فاطمه (1397). پایه‌ها و مؤلفه‌های اخلاق همسایگی بر اساس دیدگاه امام سجاد (ع). نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 8(1), 59-78.
    46. ویس‌کرمی، مهرداد (1395). بررسی تطبیقی آرامش روانی در قرآن و روانشناسی. قم: دفتر نشر معارف.
    47. هادیان رسنانی، الهه؛ بصام، کوثر (1395). تجلی قرآنی بایسته‌های اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه. حدیث و اندیشه، 11(21)، 80-104.

    50.‌ Bradshaw, Matt & Kent, Blake Victor (2017). Prayer, Attachment to God, and Changes in Psychological Well-Being in Later Life. Journal of Aging and Health, 30(5):667-691.

    51.‌ Counted, Victor; Possamai, Adam; Meade, Tanya (2018). Relational spirituality and quality of life 2007 to 2017: an integrative research review.Health and Quality of Life Outcomes, 16:1-18.

    52.‌ Noegroho, Agoeng; Sulaiman, Adhi Iman; Suryanto (2018). Religious Counseling as an Informal Education Approach in Rehabilitation of Drug Addicts. International Educational Research, 1(2):57-68.

     

دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 14، شماره 30
مهر 1403
صفحه 237-257

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 08 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 08 آذر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار