تحلیل چندمعنایی واژۀ «طلوع» بر اساس نظریه شبکه شعاعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران

10.30512/kq.2023.19739.3624

چکیده

چندمعنایی به عنوان یک پدیدۀ زبانی شناخته می­شود که در زبان­های مختلف به کار رفته است. وجود یک واژه در چندین حوزۀ معنایی باعث ابهام معنایی شده و درک اصل پیام را با چالش مواجه می­کند. بنابراین، ضرورت ایجاب می­کند که با کاربرد روش­های معناشناسانه، کیفیت این بسط معنایی باز شناخته شود. با عنایت به حضور واژۀ «طلوع» در حوزه­های معنایی مختلف و کاربرد آن در قرآن، جستار حاضر در صدد است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی به واکاوی این ریشه بپردازد و معنای اولیه و اصلی آن را با استفاده از مبانی نظری دانش معناشناسی شناختی و پیشینۀ کاربردی آن در سایر متون، باز شناسد. آنگاه، با کاربرد شاخۀ چندمعنایی، عوامل توسعه و بسط معنایی آن را تحلیل نماید. ره­آورد پژوهش این است که نخستین معنای واژه طلوع به عنوان معنای سرنمونه­ای، در انطباق با «پدیدار شدن اجرام نورانی» بوده است؛ اما این واژه با قرار گرفتن در بافت­های متفاوت و از طریق سازوکارهایی از جمله تغییر طرح­وارۀ اولیه، بسط استعاری، تغییر در انطباق، منطقۀ فعال و برجسته‌سازی برخی از عناصر معنای اولیه، بسط معنایی پیدا کرده ومعانی­ جدیدی مثل غلبه کردن، آگاهی یافتن،  پر کردن/ شدن و ... را کسب کرده است.این معانی به صورت شبکه­ای، پیرامون همان معنای اولیه و اصلی شکل گرفته و با آن ارتباط دارند. استعاره به. عنوان یک سازوکار بین حوزه­ای، این واژه را به حوزه­های مفهومی تازه وارد کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the semantic expansion factors of the word Dawn(Tolu) Based on radial network theory in polynomial analysis

نویسندگان [English]

  • Valiulah Hasoomi 1
  • mohmad bozogzade 2
1 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran
2 Graduated from Master's degree in Qur'anic and Hadith Sciences, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran
چکیده [English]

The existence of a word in several semantic domains has caused many readers and listeners when encountering this type of words to have difficulty in understanding the meaning of the message and may have a perception contrary to the intention of the speaker. Therefore, it is necessary to recognize the main meaning or meanings of these words and their secondary and practical meanings by using semantic methods. Descriptive-analytical to analyze this root, to recognize its primary and main meaning using the theoretical foundations of semantic knowledge; Then, using the polysemous branch, analyze the factors of its development and semantic expansion. The result of this research is that the first meaning of dawn as the meaning of the head was in accordance with the appearance of luminous objects; But due to the change in adaptation, the active region and the highlighting of some elements of the meaning of the head, it has acquired new concepts such as overcoming, becoming aware, vomiting, filling / filling, and so on.

کلیدواژه‌ها [English]

  • polysemous words
  • semantic expansion factors
  • radial network
  • semantics of the word "
  • dawn

مراجع

  1.  ـ قرآن کریم.

    1. ابن سیده، علی بن اسماعیل (2000م). المحکم والمحیط الاعظم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    2. _________________ (1417ق). المخصص. بیروت: دار احیاء التراث.
    3. ابن عاشور، محمد طاهر (1984ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ.
    4. ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    5. _____________________ (1993). الصاحبی فی فقه اللغة العربیة. تحقیق عمر فاروق الطباع. بیروت: مکتبة المعارف.
    6. ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم (1429ق). ادب الکاتب. بیروت: مؤسسة الرسالة ناشرون.
    7. ابن منظور، محمد بن مکرم (1363ش). لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
    8. ابن هشام، عبد الله بن یوسف (1411ق). مغنی اللبیب. بیروت: دار الجیل.
    9. ابو عبید، قاسم بن سلام (1426). الغریب المصنف. بیروت: دار الفیحاء.
    10. ابن درید، ابوبکر محمد بن الحسن (1987). جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین.
    11. ازهری، محمد بن احمد (بی­تا). تهذیب اللغة. بستان الدکة: الدار المصریة.
    12. افراشی، آزیتا، و صامت، سیدساجد (1393). چندمعنایی نظام‌مند با رویکردی شناختی تحلیل چند معنایی فعل حسی «شنیدن» در زبان فارسی. ادب پژوهی، 8 (30)، 29-59.
    13. باقری خلیلی، علی‌اکبر، و آدینه­پور باقری، روجا (1396). بررسی چندمعنایی در پسوند اشتقاقی «ین» با تکیه بر متون ادبی. فنون ادبی، 9 (19)، 67-82.
    14. بامشادی، پاسا، و بامشادی، جواد، و انصاریان، شادی (1394). بررسی معنایی سه حرف اضافۀ tɑ، wæl و ærɑ در کردی گورانی از دیدگاه شناختی. جستارهای زبانی، 4 (32)، 59-80.
    15. توکل‌نیا، مریم، و حسومی، ولی‌اله (1396). بررسی قواعد گسترش معنایی حرف عن در قرآن با رویکرد شناخت». پژوهش‌های زبان شناختی قرآن، 6 (11)، 245-262
    16. جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ش). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
    17. دانشور کشکولی، مرجان، و عموزاده، محمد، و رضائی، حدائق (1395). ابعاد معنایی مکان­واژه «زیر» بر اساس مدل چندمعنایی قاعده­مند. جستارهای زبانی، 7 (5)، 415- 442.
    18. دکرمنجی، عائده (2004م). قاموس الأضداد الکبیر. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
    19. رضائی، محمد (1360ش). واژه‌های قرآن. تهران: مفید.
    20. زمخشری، جار الله محمود بن عمر (بی­تا [الف]). اساس البلاغة. بی­جا: بی­نا.
    21. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­_____________________ (1417ق). الفائق. بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
    22. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­______________________ (بی­تا [ب]). الکشاف. بیروت: دار المعرفة.
    23. شریف، بابک، و عموزاده، محمد، و کریمی­دوستان، غلامحسین (1395ش). شبکۀ معنایی فعل گرفتن بر اساس انگارۀ چند معنایی اصول مند. پژوهش‌های زبانی، 7 (1)، 117-136.
    24. صفوی، کورش (1387ش). درآمدی بر معنی­شناسی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
    25. __________ (1379ش). فرهنگ توصیفی معنی­شناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
    26. طباطبایى، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ2. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    27. طیبی، حسین بن عبدالله (1434ق). فتوح الغیب. امارات: جائزة دبی الدولیة.
    28. فراهیدی، خلیل بن احمد (1985م). العین. بغداد: مکتبة هلال.
    29. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1412ق). القاموس المحیط. بیروت: دار احیاء التراث.
    30. _________________ (1406ق). بصائر ذوی التمییز. مصر: لجنة احیاء التراث الاسلامی.
    31. قائمی‌نیا، مرتضی (1389ش). شبکه‌های شعاعی در معناشناسی قرآن. مجله ذهن، 10( 38)، 7-40.
    32. نورسیده، علی اکبر، فیض­الله زاده، عبدعلی و ماستری فراهانی، جواد (1391ش). معناشناسی واژه ولی در قرآن کریم. پژوهشنامه نقد ادب عربی، 7 (6/65)، 151- 168.
    33. Evans, V. and Tyler, A (2003).The Semantics of English Prepositions. (Spatial senses, embodied meaning and Cognition), Cambridge: Cambridge University Press.
    34. Evans, V. and M. Green (2006). Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
    35. Lakoff, G (1987). Women, Fire and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind, Chicago and London: Chicago University Press.
    36. Taylor, J. R (1995). Linguistic Categorization. Prototypes in Linguistic Theory, Cambridge: Cambridge University Press.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 14، شماره 30
مهر 1403
صفحه 111-129

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 10 مرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار