شروط اخلاقی و الزامات حقوقی بازتوزیع ‌ثروت در جامعه ازدیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

2 دانشیار گروه تفسیر وعلوم قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

10.30512/kq.2023.19426.3579

چکیده

باز توزیع ثروت از مهمترین بحث‌های نظام اقتصادی اسلام است که در بسیاری از آیات مکی و مدنی بر آن تأکید شده است. هدف از انجام این تحقیق، دست‌یابی به نظر قرآن در این موضوع با توجه به جنبه‌های اخلاقی و حقوقی مرتبط با آن است. رهنمودهای‌های اخلاقی و حقوقی قرآن در بازتوزیع ثروت ناظر به حفظ آبروی نیازمندان و کاهش عملی و مؤثر فقر در جامعه است و مقایسه دیدگاه قرآن با دیگر مکاتب اقتصادی در حوزه بازتوزیع ثروت، ضعف آنها را آشکار می‌کند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و برای استخراج نظر قرآن از روش تفسیر موضوعی بهره‌برده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از نظر قرآن، بازتوزیع ثروت امری مطلوب و ارزشمند است که با هدف تأمین نیاز نیازمندان با حفظ کرامت آنان در بالاترین سطح و برحسب اولویت‌بندی آنان انجام می‌گیرد و دو شرط اخلاقی دارد؛ پرهیز از منت‌گذاری و استفاده از ساز و کار کمک پنهانی. همچنین، مطابق آموزه‌های قرآن، این کار با الزامات حقوقی ذیل پشتیبانی شده است: منتفع کردن نیازمندان از اموال ثروتمندان، حق دسترسی نیازمندان به ثروت‌های عمومی و وضع قوانین مالی مرتبط با رفع مشکل نیازمندان توسط مردم و دولت.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ethical conditions and legal requirements of redistribution of wealth in society from the perspective of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • hosein nagahi 1
  • Hamid Aryan 2
1 Doctoral student of Quran and Hadith Sciences, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Qur'an Interpretation and Sciences, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

This article examines the ethical and legal conditions and requirements related to the redistribution of wealth in the economic system of Islam based on the teachings of the Quran. The purpose of the research is to explain the Qur'an's opinion about the importance of wealth redistribution in line with the need to meet the needs of the needy while maintaining their dignity. It indicates the effectiveness of the legal requirements established for the practical reduction of poverty in the society and points out the weakness of the views of the capitalist economic schools in this field. The research method in this article is descriptive-analytical and it uses the interpretation method to extract the opinion of the Qur'an. The findings of this research indicate that according to the Qur'an, redistribution of wealth is a valuable thing that is done with the aim of providing the dignity of the needy at the highest level and with regard to their prioritization and considering the two moral conditions of avoiding bequests and using the hidden aid mechanism. Also, according to the teachings of the Qur'an, this work is supported by the following legal requirements: benefiting the needy from the property of the rich, the right of the needy to access public wealth, and establishing financial laws related to solving the problem of the needy by the people and the government

کلیدواژه‌ها [English]

  • Redistribution of wealth
  • Quran and redistribution of wealth
  • moral conditions of redistribution of wealth
  • legal requirements of redistribution of wealth
  1. ـ قرآن کریم.

    ـ شریف رضی، محمد بن حسین (1414). نهج البلاغة. تحقیق: صبحی صالح، قم: هجرت.

    1. ابن مسکویه، احمد بن محمد (1371). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق. قم: بیدار.
    2. ابن‌فارس، احمد (1406). معجم مقائیس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    3. ابو الصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم الدین (1403). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیر المؤمنین(ع).
    4. اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان. تهران: مکتبة المرتضویة.
    5. باتلر، ایمون (1387). اندیشه‌های سیاسی و اقتصادی هایک. ترجمه: فریدون تفضلی، تهران: نشر نی.
    6. بار، رمون (1367). اقتصاد سیاسی. ترجمه، منوچهر فرهنگ، تهران: سروش.
    7. بدن، لویی (1342). تاریخ عقاید اقتصادی. ترجمه، هوشنگ نهاوندی، چ2، تهران: مروارید.
    8. بشیریه، حسین (1382). دیباچه‌ای بر فلسفه عدالت. ناقد، شماره 1، 11-56.
    9. بلوم، ویلیام تی (1373). نظریه‌های نظام سیاسی. ترجمه، احمد تدین، تهران: آران.
    10. پورهمایون، علی‌اصغر (1328). اقتصاد. تهران: دانشگاه تهران.
    11. تفضلی، فریدون (1375). تاریخ عقاید اقتصادی از افلاطون تا معاصر. تهران: نشر نی.
    12. تفضلی، فریدون (1383). ظهور ‌اندیشه‌ها، مکاتب فکری و نظریات اقتصادی جدید در دوران انقلاب صنعتی. پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۱۳، 13-53.
    13. توکلی، محمدجواد (1394). اخلاق و اقتصاد اسلامی. تهران: دانش و اندیشه معاصر.
    14. جعفری‌ لنگرودی، محمد جعفر (1380). ترمینولوژی ‌حقوق. چ11، تهران: گنج ‌دانش.
    15. جمعی از اساتید مدارس حوزه علمیه قم (1386). مغنی الادیب. چ7، بی‌جا: واریان.
    16. جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم. تحقیق، محمدحسین الهی­زاده، چ3، قم: اسراء.
    17. حسینی اصفهانی، سیدمرتضی (1380). اسلام و راهکارهای فاصله طبقاتی. قم: فرهنگ قرآن.
    18. حر عاملی، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
    19. حویزی، عبد علی ابن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین. تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، چ4، قم: اسماعیلیان.
    20. خاندوزی، سید احسان (1390). مدینه عادله. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    21. خواجه نصیرالدین طوسی (1356). اخلاق ناصری. ترجمه: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
    22. دنیا، شوقی احمد (1389). برداشت‌های اقتصادی از قرآن کریم. ترجمه، محمد صفری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    23. رابینسون، جون (1353). فلسفه اقتصادی. ترجمه، بایزید مردوخی، تهران: فرانکلین.
    24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار الشامیة.
    25. رجایی، سید محمدکاظم (1382). معجم موضوعی آیات اقتصادی. قم: مؤسسة امام خمینی(ره)،
    26. رحمت‌نیا، علیرضا. افلاکی، آرا (1389). فرهنگ واژگان شاخص‌های ارزیابی و توسعه. تهران: معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور.
    27. سبحانی، حسن (1384). عدالت اقتصادی؛ دستاوردها، موانع و راهکارها، حکومت اسلامی. شماره 35، 57-81.
    28. شارل، ژید (1370). تاریخ عقاید اقتصادی. ترجمه، کریم سنجابی، تهران: دانشگاه تهران.
    29. صاحب فصول، مرتضی (1382). شکاف طبقاتی، توزیع مجدد ثروت و رهیافت‌های قرآنی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(‌ره).
    30. صدر، محمدباقر (بی‌تا). اقتصادنا. بی‌جا: مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
    31. طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمى للمطبوعات.
    32. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن.تهران: ناصر خسرو.
    33. طوسی، محمد بن حسن (1407[الف]). تهذیب الاحکام. تحقیق، حسن خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    34. ــــــــــــــــــــــــــ (1407[ب]). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    35. ـــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    36. عباس، حسن (1367). النحو الوافی مع ربطه بالأسالیب الرفیعة و الحیاة اللغویة المتجددة. چ2، تهران: ناصرخسرو.
    37. عیوضلو، حسین (1384). عدالت و کارآیی در تطبیق با نظام اقتصادی اسلام. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
    38. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1373). کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مرتضوی.
    39. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). العین. قم: دار الهجرة.
    40. قدیری اصل، باقر (1364). سیر ‌اندیشه‌های اقتصادی. تهران: دانشگاه تهران.
    41. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    42. قطب ‌راوندی، سعید بن هبة الله (بی‌تا). فقه القرآن. قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره).
    43. قطب، سید (1425). فی ظلال القرآن. چ35، بیروت: دار الشروق.
    44. کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    45. ماسگریو، ریچارد ابل. ماسگریو، پکی ب (1372). مالیه عمومی در تئوری و عمل. ترجمه: مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی‌فر، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
    46. مجلسى، محمدباقر (1391). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    47. محنت‌فر، یوسف (1383). ارزیابی و بررسی مکتب اقتصاد کلاسیک. مجله اقتصادی، ۳۳-۳۴، 96-104.
    48. مصباح یزدی، محمدتقی (1391). حقوق و سیاست. تحقیق، محمد شهرابی، چ4، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(ره).
    49. مصباح یزدی، محمدتقی (1398). اخلاق در قرآن. تحقیق، محمدحسین اسکندری، چ10، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(ره).
    50. مطهری، مرتضی (1366). آشنایی با علوم اسلامی. تهران: صدرا.
    51. ــــــــــــــــــ (1382). عدل الهی. چ19، تهران: صدرا.
    52. مکارم شیرازی ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    53. منتظری، حسینعلی (1363). کتاب الخمس و الانفال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    54. میرمعزی، سیدحسین (1378). نظام اقتصادی اسلام (اهداف و انگیزه‌ها). تهران: دانش و اندیشه معاصر.
    55. ــــــــــــــــــــــ (1390). نظام اقتصادی اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    56. موسوی گاوگانی، علی (1395). بررسی انواع نظامهای اقتصادی و مقایسه آنها با اقتصاد انقلاب اسلامی. تهران: سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و اقتصاد.
    57. نجفی، محمدحسن (1410). مجمع الرسائل. مشهد: مؤسسة صاحب الزمان(ع).
    58. ندری، کامران. قلیچ، وهاب (1388). جستاری پیرامون معیارها و چارچوب نظام توزیع ‌درآمد در اقتصاد اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 3، 155-182.
    59. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا). جامع السعادات. قم: اسماعیلیان.
    60. همدانی، آقارضا‌ (1438). مصباح الفقیه. چ2، قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث و مؤسسة النشر الاسلامی.