بازشناسی هویت رجالی احمد بن حسن قطّان در منابع روایی و رجالی امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان

چکیده

احمد بن حسن قطّان از محدثان بزرگ اصحاب حدیث در قرن چهارم در شهر ری، مورد عنایت خاص شیخ صدوق قرار گرفت. شیخ صدوق با استفاده از مرویّات وی، روایات ارزشمند این عالِم اهل تسنن را در مکتوبات حدیثی خویش وارد نمود. احادیث مرویّ از احمد بن حسن قطان بیشتر در مباحث قضاوت و فضایل اهل بیت(ع) بوده و سهم قابل توجهی از میراث حدیثی مکتب حدیثی ری از وی به آثار صدوق منتقل شده است. روایات صدوق از او بیشتر رنگ و بوی کلامی داشته و به باورهای شیعی صحه می‌گذارد و احتمال امامی­مذهب بودن وی وجود دارد؛ اما توصیفاتی که صدوق از او دارد، ما را در مذهب او دچار تردید می­کند. صدوق از وی به عنوان «شَیْخٌ لِأَهْلِ الْحَدِیث‏» یا «العدل‏» یاد می‌کند و این دو مفهوم پرسش‌های گوناگونی در برابر وثاقت و مذهب این محدث مجهول الحال می‌گشاید. «قطّان رازی» از بزرگان اصحاب حدیث اهل سنت از یک سو، علاقمند به اهل بیت(ع) بوده و از سویی، این ویژگی­هایش، موجب توجه صدوق به وی شده است. این پژوهش با روش توصیفی­ـ تحلیلی به نسب، مذهب و گونه‌شناسی روایات قطان در آثار صدوق پرداخته است. پیگیری داده‌های صدوق از وی، اطلاعات ارزشمندی از این محدث مجهول ارائه می­دهد با آنکه نوعاً کتب رجالی، اطلاعات چندانی از او ارائه نداده­اند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Paschenasi, a male identity and a hadith inheritance, Ahmed bin Hassan Qattan

نویسندگان [English]

  • Hosain Sattar 1
  • mohammad mosavi 2
1 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Kashan University
2 PhD student of Quran and Hadith Sciences, Kashan University
چکیده [English]

Ahmed bin Hassan Qattan, one of the great hadith scholars of the Companions of Hadith in the fourth century, was given special care by Sheikh Sadouq, the border guard of the Shiite school in the fourth century. Using his narrations, Sheikh Sadouq included the valuable narrations of this Sunni scholar in his hadith writings. Marwi's hadiths by Ahmed bin Hassan Qattan are mostly about judgment and virtues of the Ahl al-Bayt, peace be upon them, and a significant part of the hadith heritage of the Ray school of hadiths has been transferred from him to Saduq's works. The narrations that Sadouq narrates about him are more verbal and confirm the Shiite beliefs, and there is a possibility that he is an Imam, but Sadouq's descriptions of him make us doubt his religion. Sadouq refers to him as "Sheikh for the People of Hadith" or "Justice" and these two concepts open various questions about the reliability and religion of this unknown narrator. . "Qattan Razi" is one of the great scholars of Ahl al-Sunna hadith, on the one hand, he is interested in Ahl al-Bayt, and on the other hand, his characteristics have caused the attention of Sadouq. In the following centuries, the hadiths of his judgment have been the focus of Imamiyya scholars. This research, with a descriptive-analytical method, has dealt with the lineage, religion and typology of his narrations in Sadouq's works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Sadouq
  • Ray
  • Ahmad bin Hassan Qatan
  • Companions of Hadith
  • Al-Adl
  1. ابن بابویه‌، محمد بن علی (1417). الامالی‌. قم: موسسه الاعلمی المطبوعات.
  2. ـــــــــــــــــــــــــــ (1362). الخصال‌. به‌ کوشش‌ علی‌اکبر غفاری، قم‌: کتابچی.
  3. ـــــــــــــــــــــــــــ (1380). علل الشرایع‌. نجف: منشورات المکتبة الحیدریة.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــ (1404). عیون‌ اخبار الرضا(ع‌). تهران: جهان.
  5. ـــــــــــــــــــــــــــ (1390). کمال‌ الدین. به‌ کوشش‌ علی‌اکبر غفاری، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  6. ـــــــــــــــــــــــــــ (1361). معانی‌ الاخبار. به‌ کوشش‌ علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
  7. ـــــــــــــــــــــــــــ (1276). الهدایة. تهران‌: موسسه امام هادی(ع).
  8. ابن بلبان‌، علی‌ (1408). صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان. به‌ کوشش‌ شعیب‌ ارنؤوط، بیروت: دارالمعارف.
  9. ابن‏ حجر عسقلانی، احمد بن علی (1406). تبصیر المنتبه بتحریر المشتبه. دهلی: المکتبة العلمیه.
  10. ابن ندیم، محمد بن اسحاق (بی­تا). فهرست ابن الندیم. به سعی رضا تجدد، بی­جا: بی­نا.
  11. ابو طاهر سلفی، احمد بن محمد (1411). الوجیز فی ذکر المجاز و المجیز. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
  12. ابوعوانه اسفراینی، یعقوب بن اسحاق(1362). المسند (المستخرج). بیروت: دارالمعرفه.
  13. ابونعیم‌ اصفهانی‌، احمد بن عبدالله (1417). الْمسند الْمُسْتَخْرج فِی صَحِیح الإِمَام مُسلم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415). مسند الإمام أبی حنیفة روایة أبی نعیم. ریاض: مکتبة الکوثر.
  15. استرآبادی، محمد بن علی (1422).منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
  16. پاکتچی، احمد (1379). اصحاب حدیث. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  17. حرعاملی، محمد بن حسن (2017). وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. تهران: المکتبة الاسلامیة.
  18. حمیری، نشوان بن سعید (1420). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. دمشق: دار الفکر.
  19. خطیب‌ بغدادی، احمد بن علی (1349). تاریخ‌ بغداد. قاهره‌: دارالکتب العلمیة.
  20. خویی، سید ابوالقاسم (1372). معجم رجال الحدیث. قم: مؤسسة الخویی الاسلامیة.
  21. ذهبی‌، محمد بن احمد (1407). تاریخ‌ الاسلام. به‌ کوشش‌ عمر عبدالسلام‌ تدمری‌، بیروت‌: دار الکتاب‌ العربی‌.
  22. ـــــــــــــــــــــــ (1408). معجم المحدثین. به کوشش محمد حبیب الهیلة، طائف: دارالکتب العلمیة.
  23. رشید عطار (1423). نزهةالناظرفی ذکر من حدث عن أبی القاسم البغوی من الحفاظ و الأکابر. بیروت: دار ابن حزم.
  24. رضی الدین استرآبادی، محمد بن حسن (1966). شرح شافیة ابن حاجب. به کوشش محمد نور الحسن و دیگران، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  25. زمخشری، محمود بن عمر (1387). مقدمة الادب. تهران: دانشگاه تهران.
  26. سبحانی، محمدتقی (1374). عقل‌گرایی و نص‌گرایی در کلام اسلامی. نقد و نظر، شماره 3، صص205-232.
  27. ستار، حسین (1393). بررسی و تحلیل دلایل و پیامدهای روایات منتقله در آثار شیخ صدوق. قم: دانشگاه قم.
  28. ـــــــــــــ (1399). نقش نیشابور در شکل‌گیری شخصیت علمی و تدوین آثار شیخ صدوق. تاریخ و فرهنگی، شماره 105، صص9-35.
  29. ستار، حسین؛ موسوی، سیدمحمد (1401). ابو احمد عسکری در میراث حدیثی شیعه. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 2، صص107-145.
  30. سمعانی، عبدالکریم (1417). المنتخب من معجم شیوخ السمعانی. ریاض: دار عالم الکتب.
  31. شرف الدین، عبدالله (1411). مع موسوعات رجال. لندن: الارشاد.
  32. شوشتری، محمد تقی (1410).قاموس‌ الرجال‌. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  33. طبرانی، سلیمان بن احمد (1388). المعجم الصغیر. به کوشش عبدالرحمن محمد عثمان، قاهره: دارالفکر.
  34. طوسی‌، محمد بن حسن (1323). الغیبة. نجف: موسسة المعارف الاسلامیة.
  35. طیالسی، سلیمان بن داود (1419). المسند. تحقیق: محمد بن عبد المحسن الترکی، مصر: دار هجر.
  36. علی یار تبریزی، علی بن عبدالله (1379). بهجة الامال فی شرح زبدة المقال. تهران: کوشان پور.
  37. قاضی قضاعی، محمد بن سلامه (1407). مسند الشهاب. به کوشش حمدی بن‌ عبدالمجید السلفی، بیروت: دارالرسالة العالمیة.
  38. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل(1416). منتهی المقال فی أحوال الرجال. قم: موسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  39. مامقانی‌، عبدالله ‌(1381). تنقیح‌ المقال‌. تحقیق: محی الدین مامقانی، قم: موسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  40. محسنی، محمد آصف (1432). بحوث فی علم الرجال. قم: مرکز المصطفی(ع) العالمی.
  41. مظاهری، حسین (1385). الثقات الاخیار من رواة الاخبار. قم: مؤسسة الزهراء علیهاالسلام الثقافیة الدراسیة.
  42. نمازی شاهرودی، علی (1414). مستدرکات علم رجال الحدیث‌. تهران: فرزند مؤلفب.
  43. نوری، حسین ‌(1382). مستدرک‌ الوسائل‌. تهران: موسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  44. Sattar, Hossein؛ Moaddab, Sayyid Reza؛ Asadi Amjad, Fazel (2016). Isra'iliyat or Tradition of Jewish origin: A. Major Instance of Transferred Traditions, Religious Inquiries, Volume 5, Number 9, 47-66.