معناشناسی ذکر «لا زائده» در مضارع منصوب به «أن» در آیات قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان

چکیده

از وجوه زیبایی آیات قرآن کریم، گزینش دقیق واژه­ها و حروف است. یکی از حروف اثرگذار در زبان عربی، حرف «لا» است که نقش­های متفاوتی را در جمله می­گیرد. گروهی از نحویان و مفسران در برخی جایگاه­ها از آن به «لا زائده» تعبیر می­کنند. یکی از جایگاه‌های لا زائده، پس از «أن» ناصبه است که به صورت «ألّا» و «لِئلّا» می­آید. برخی از نحویان آن را زائده و حشو و برخی دیگر غیرزائده دانسته­اند. در این مقاله با روش توصیفی­ـ تحلیلی، آیاتی را که حرف «أن» ناصبه با لا زائده در آن به کار رفته و آیات مشابه که لا زائده آن حذف شده ­­است مورد بحث قرار می‌گیرد. همچنین با تحلیل کارکردهای زیباشناختی و هدفدار بودن آن روشن می­شود که ذکر لا زائده دارای نکات بلاغی­ای است که با مقتضای حال آیات قرآن کریم در ارتباط بوده و با بافت زبانی هماهنگی بیشتری دارد و زائده دانستن آن­ها توسط برخی از نحویان، بدون توجه به معناشناسی آیات بوده ­است. از جمله اهداف ذکر لا زائده می­توان به نشان­دادن نهایت بازدارندگی و نهی از اعمال ناپسند، بیان خشم و ناراحتی با قوّت تمام، نفی عمل انجام­شده با قاطعیت، نشان­دادن نهایت پستی و زشتی عمل و نیز، نهایت ناتوانی و ضعف طرف مقابل اشاره نمود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Semantics of Mentioning "Redundant Lā" in the Subjunctive Mood preceded by the Subjunctivizing Particle "An"

نویسندگان [English]

  • Kobra Khosravi 1
  • Ali Nazari 2
  • Ebad Mohammadian 3
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Lorestan University
2 Professor in the Department of Arabic Language and Literature at Lorestan University
3 PhD student of Arabic language and literature, Lorestan University
چکیده [English]

Accurate diction is an aspect attributing to the unsurpassed beauty of the Qur'an. Particle "Lā" is an influential Arabic word that can take on different functions. This aarticle, depending on its position the sentence, has been called "Redundant Lā" by some grammarians and commentators. One of these positions where the above particle is used is after the 'subjunctivizing An' in the form of 'Alla' and 'lealla'. Some grammarians have considered it redundant but some others have not. This article attempts to clarify, through a descriptive-analytic approach, those verses in which both 'Redundant Lā' and 'Subjunctivizing An' occur along with those verses from which this 'Redundant Lā' has been removed. It also tries to analyze it’s the esthetic functions and purposiveness plus this point that wherever this 'Lā' is used in the Qur'an there are rhetorical points in line with the conditions of those particular verses and their linguistic context. It's being considered redundant by grammarians has turned out to be the result of not heeding the semantics of the verses in which it occurs. Of the aims behind the use of this 'Redundant Lā' is deterring and forbidding people from evils deeds, expressing anger powerfully, negating a done action determinedly, showing how base and wrong a deed can be and also the extreme inability and weakness in the opposite side.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Qur'
  • an
  • Semantics
  • Redundant Lā
  • Subjunctive Preceded by Subjunctivizing An
  1. ـ قرآن کریم. (1418)، ترجمه: محمد مهدی فولادوند، چ3.تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى.

    1. آذرنوش، آذرتاش، و قاسم احمد، مریم (1391). بررسی زبان شناختی واژه‌ی کفر. مجله ادب عربی، سال 4، شماره 3، صص 1-16.
    2. ابن ‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419). تفسیر القرآن العظیم. چ3، ریاض‏: مکتبة نزار مصطفى الباز‏.
    3. ابن ‏انبارى، عبد الرحمن­ بن ­محمد (1362). البیان فى غریب اعراب القرآن‏. قم: موسسة دار الهجرة.
    4. ابن ‏عاشور، محمدطاهر (1420). تفسیر التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    5. ابن ‏کثیر، اسماعیل بن عمر (1419). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس­الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    6. ابن­ هشام، عبد الله­ بن ­یوسف ‏(1425). مغنی ­اللبیب ­عن ­کتب ­الأعاریب. تحقیق: محمد ­محی ­الدین عبد الحمید، بیروت: المکتبة العصریة.
    7. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420). البحر المحیط فى التفسیر. بیروت: دار الفکر‏.
    8. امیدعلی، احمد و خلیلی، فاطمه (1396). بررسی واژگان چند معنا و اهمیت آن در ترجمه قرآن بر اساس بافت، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی. سال 2، شماره4، صص 39-60.
    9. اولمان، ستیفن (1975). دور الکلمة فی اللغة. ترجمه کمال بشر، قاهرة: مکتبة الشباب.
    10. جرجانی، عبد القاهر (1998). دلائل الإعجاز فی القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    11. جنابی، احمد نصیف (1412). منهج الخلیل فی دراسة الدلالة القرآنیة. عراق: المجمع العلمی العراقی.
    12. خطیب قزوینى، محمد بن عبد الرحمن (1971). الإیضاح فی علوم البلاغة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    13. رازی، فخرالدین محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب. چ3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    14. زحیلی، وهبة بن مصطفی (1411). التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج. چ2، دمشق: دار الفکر.
    15. زمخشری، ابوالقاسم (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چ3، بیروت: دار الکتاب العربی.
    16. سامرایی، فاضل صالح (1420). معانی النحو. عمان: دار الفکر.
    17. صابونی، محمد علی (1421). صفوة التفاسیر. بیروت: دار الفکر.
    18. طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    19. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع­البیان فی تفسیر القرآن. چ3، تهران: ناصرخسرو.
    20. طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    21. طوسی، محمد بن حسن (1387). التبیان فی تفسیر القرآن. تهران: فراهانی.
    22. عثمان عباس فدا، هیفاء (2000). زیادة الحروف بین التأیید و المنع و أسرارها البلاغیة فی القرآن الکریم. قاهره: مکتبة القاهرة للکتاب.
    23. فراء، یحیی بن زیاد (1980). معانی القرآن. چ2، قاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.
    24. فیض کاشانی، محسن (1377). التفسیر الصافی. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    25. کرمانی، محمود بن حمزه (بی‌تا). أسرار التکرار فی القرآن. تحقیق عبدالقادر أحمد عطا، قاهره: دار الفضیلة.
    26. مبرد، محمد (2005). المقتضب. بیروت: مؤسسة الرسالة.
    27. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1388). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.