مطالعه شواهد لفظی در بخش‌بندی موضوعی سوره‌ مائده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد آسلامی، تهران، ایران.

چکیده

قرآن کریم مجموعه ­ای از گفتار الهی است و سبکی گفتاری (خطابی) دارد و پاراگراف­ها از بخش­های اساسی این کتاب آسمانی هستند. یکی از گام­های اساسی برای رسیدن به ساختار سوره، به مثابۀ واحدی پیوسته و دارای ساختاری منسجم و منظم، تقسیم آن به واحد­های معنایی و موضوعی (پاراگراف­بندی) است. بر خلاف روش­های مفسران و قرآن­ پژوهانی که با استفاده از شواهد معنوی، سوره را به اجزاء و بخش­هایی تقسیم کرده ­اند، پژوهش حاضر در صدد است به روش ترکیبی و با استفاده از شواهد و نشانه ­های لفظی به پاراگراف­ بندی و تقسیم­ بندی موضوعی سوره­­ ها بپردازد. در این راستا، با مطالعه چند سوره، برخی شواهد و نشانه­ های لفظی شامل قَسَم، خطابات خداوند به پیامبر اکرم (ص) و سایرین و تکلم خداوند و غیره احصاء شده و قواعدی استخراج و با استفاده از آنها سورۀ مائده بخش­ بندی شد. با به کارگیری قواعد این روش، در بیشتر موارد، تقسیم ­بندی موضوعی سوره بدون توجه به محتوای آیات امکان­پذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Study of Verbal Evidence in the Thematic Division of Surah Māʾidah

نویسندگان [English]

  • Mohammad Teimoori 1
  • Mohammad Reza Aram 2
  • Seyed Mohammad Razavi 3
1 PhD Student of Quranic Sciences and Hadith, Research and Science Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Research and Science Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Although the Qur'an has a speech style, paragraphs are one of its basic parts, which, by creating a link between the verses, play the role of the main and constructive cell in the living, dynamic text of the Surah, and they perform coherently and regularly as a continuous and structured unit. Each of these paragraphs consists of a variety of topics and themes, which, contrary to the topic scattered appearance are not unrelated, rather, as structural components, in accordance with speech characteristics, they are necessary and proportionate to provide the purpose and central theme of the Surah, and they bring the reader one step closer to a more complete understanding of the main theme of the Surah. The present research is in pursuit of that, while studying some surahs in order to count verbal evidences and signs, extracting rules and using them and in most cases, regardless of the content of the verses, has noticed this as one of the basic steps, and, for example, divide Surah al-Māʾidah into sections; unlike the methods of others, which are often using spiritual evidence, including Robinson in the article "Hands outstretched towards a re-reading of Surah al-Māʾidah", which will be analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Qurʾan"
  • Surah Structure"
  • Thematic Paragraphing of the Surah"
  • Māʾidah"
  • Verbal Signs"
  • "
  • Speech System"

مراجع

  1. ـ قرآن کریم، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1374ش.

    1. آرام، محمدرضا؛ لایقی، فاطمه؛ «بررسی ساختار سوره مائده با رویکرد ساختار درختی»؛ پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره 19، 1395ش، صص 55-77.
    2. اصلاحی، امین احسن؛ تدبر القرآن؛ لاهور: پاکستان، 1999م.
    3. توکلی محمدی، نرجس؛ پویازاده، اعظم؛ «واکاوی کارکرد تحلیل گفتمان در اثبات پیوستگی متن قرآن کریم»؛ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شماره4، 1396ش، صص 25-54.
    4. توکلی، محسن؛ ستوده­نیا، محمدرضا؛ احمدی دارانی، علی­اکبر؛ «بررسی ابعاد کارکردی، زیبایی شناختی و ادبی پاراگراف­بندی متن قرآن کریم»؛ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره46، 1399ش، صص 33-63.
    5. تیموری، محمد؛ ساختار تصویری سوره های قرآن کریم؛ تهران: سنجش و آموزش، 1399ش.
    6. ـــــــــــــــــ؛ تبیین نقش تصویرپردازی در کشف ساختار سوره‌های قرآن؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 1398ش.
    7. حرّی، ابوالفضل؛ «درباره کتاب روابط متنی در قرآن؛ مناسبت، انسجام و ساختار»؛ کتاب ماه دین، شماره 51، 1390ش، صص 78-91.
    8. حوّی، سعید؛ الأساس فی التفسیر؛ قاهره: دارالسلام، 1424ق.
    9. خامه­گر، محمد؛ ساختار هندسی سوره­های قرآن کریم؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1386ش.
    10. دهقانی فارسانی، یونس؛ «ساختار سوره انشقاق»؛ بلاغ نوین، شماره 14، 1387ش، صص 3-14.
    11. دیالمه، نیکو؛ «خردورزی در هندسه معرفتی تفسیر سوره حجرات»؛ مطالعات تفسیری؛ شماره 13، 1392ش، صص 51-66.
    12. ذوقی، امیر؛ «نگره­ای جدید در باره انسجام متنی سوره های قرآن»؛ مطالعات قرآن و حدیث، شماره 2، 1392ش، صص 151-175.
    13. رابینسون، نیل؛ شاکر، محمدکاظم؛ عسگری، انسیه؛ «دستان باز؛ قرائتی دوباره از سوره مائده»؛ پژوهش­های قرآنی، شماره 69، 1391ش، صص 156-190.
    14. زارع زردینی، احمد؛ «بررسی نظم در سوره‌های قرآن: کوششی در جهت کشف نظم در سوره یاسین»؛ پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 1، 1395ش، صص 29-46.
    15. زمانی، محمدحسن؛ قانعی اردکانی، علی؛ «نقد شبهات مستشرقان درباره تناسب آیات قرآن»؛ قرآن­پژوهی خاورشناسان، شماره 12، 1391ش، صص 57-76.
    16. سلطانی، علی اصغر؛ پاراگراف­نویسی؛ قم: نشر لوگوس، 1396ش.
    17. سیوطی، عبدالرحمن؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ ترجمه: سیدمهدی حائری قزوینی، تهران: امیرکبیر، 1395ش.
    18. شیرازی، معصومه؛ نیل­ساز، نصرت؛ لسانی فشارکی، محمدعلی؛ «رویکردهای خاورشناسان به مسئلۀ انسجام قرآن: سیر تحوّل تاریخی؛ ویژگی­ها؛ زمینه ها»؛ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 41، 1398ش، صص 167-197.
    19. طباطبایی، محمدحسین؛ ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، 1374ش‏.
    20. طیب، سید محمدتقی؛ «تحلیل کلام خدا بحثی گفتمانی پیرامون متن قرآن مجید»؛ مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 97، 1379ش صص 165-192.
    21. عَوی، سلوی محمد؛ روابط متنی در قرآن، ربط، پیوستگی و ساختار؛ ترجمه: سیداکبر جلیلی، تهران: نویسه پارسی، 1395ش.
    22. غروی، سعیده؛ «تفسیر ساختاری سوره «یس» با تأکید بر تفسیر المیزان»؛ مطالعات تفسیری، شماره 21، 1394ش، صص 103-122.
    23. قاضی زاده، کاظم؛ محمدپور گرجی، علیرضا؛ «وجوه تناسب در واحد منسجم سوره»؛حسنا، شماره 29و30، 1395ش، صص 19-48.
    24. قطب، سید؛ فی ظلال القرآن؛ تهران: احسان، 1393ش.
    25. گنجه­ای، جمال؛ سخن نو در تفسیر؛ 1401ش، وبگاه اینترنتی به نشانی: https://jamal-ganjei.com.
    26. لسانی فشارکی، محمدعلی؛ مرادی زنجانی، حسین؛ سوره شناسی (روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم)؛ قم: نصایح، 1394ش.
    27. معرفت، محمدهادی؛ ایروانی، جواد؛ ترجمه التفسیر الاثری الجامع؛ قم: التمهید، 1390ش.
    28. مکوند، محمود؛ شاکر، محمدکاظم؛ «بازخوانی انسجام متن قرآن در پرتو نظریه نظم متقارن»؛ پژوهش­های قرآنی، شماره 76، 1394ش، صص 4-37.
    29. ناظمیان، هومن؛ «پیوند فرم و ساختار با محتوا در سوره مبارکه تکویر»؛ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 116، 1392ش، صص 97-115.
    30. نساج، مریم؛ «بررسی ساختار سوره انسان و دسته­بندی آیات آن»؛ کتاب قیم، شماره 3، 1390ش، صص 36-55.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 29
مهر 1402
صفحه 29-51

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 06 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار