مفهوم شناسی واژه «سوره» در آیات قرآن کریم از دیدگاه مفسران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات- علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

2 دانشیار گروه الهیات - علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

3 استاد گروه الهیات - علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

واژۀ «سورة» یکی از واژگان مشهور در آیات قرآن کریم از جمله آیات تحدی است که در آن برای اثبات اعجاز قرآن کریم و رسالت پیامبر اکرم (ص)، به هماوردی یک یا ده سوره تحدّی شده است. در تفسیر مقصود از واژۀ «سورة» در آیات قرآن کریم بین مفسران و قرآن‌پژوهان اختلاف نظر وجود دارد. بررسی دیدگاه‌های مختلف در این رابطه نشان می‌دهد در یک برآیند کلی، دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود دارد؛ برخی واژۀ «سورة» در قرآن کریم را به معنای "بخش مستقل و طائفه‌ای از آیات" دانسته‌اند و برخی آن را به معنای "مجموعۀ کامل آیات آغاز شده با بسم الله" (سورۀ کامل) تفسیر کرده‌اند. در پژوهش حاضر مستندات هر دو دیدگاه گردآوری شده و با ارزیابی این ادله، این نتیجه حاصل شده است که مستندات دیدگاه تفسیر «سورة» به معنای "بخش و طائفه‌ای از آیات" دارای ضعف است و توان اثبات مدعا را ندارند؛ بر این اساس، تفسیر این واژه به معنای متداولش یعنی "مجموعۀ کامل آیات آغاز شده با بسم الله"، مناسب‌ترین وجه تفسیری دانسته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The concept of the word "surah" in the verses of the Holy Quran from the point of view of commentators

نویسندگان [English]

  • mohammadreza sharifinasab 1
  • Ali hasanbagi 2
  • ابراهیم ابراهیمی 3
  • alireza tabibi 2
1 Doctoral student of Theology-Quran and Hadith Sciences, Faculty of Humanities, Arak University, Arak, Iran
2 Associate Professor of Theology Department - Quran and Hadith Sciences, Faculty of Humanities, Arak University, Arak, Iran
3 اProfessor of the Department of Theology - Quran and Hadith Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The word "surah" has been one of the famous words in the Holy Quran and it is used in the verses that are challenged to one or ten surahs to prove the miracles of the Holy Quran and the mission of the Holy Prophet (PBUH). There is a difference between commentators and Quran researchers in the interpretation of the word "Surah" in the verses of the Holy Quran. Examining different views in this regard shows that in a general result, there are two main views in this field. Some of the words "Surah" in the Holy Quran have been considered to mean "an independent and sectarian part of the verses" and some have interpreted it as "a complete collection of verses beginning with Bismillah" [Complete surah].In the current research, using the library method, the documents of both views have been collected and by evaluating these evidences, it has been found that the documents of the interpretation of "Surah" meaning "a section and group of verses" are weak and do not have the power to prove the claim. . Based on this, the interpretation of this word in its usual meaning, i.e. "a complete collection of verses beginning with Bismillah", is considered the most suitable way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptology
  • Vocabulary
  • Word
  • Surah
  • the part
  • common

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    1. آل غازی، ملاحویش سیدعبد القادر؛ بیان المعانی؛ دمشق: مطبعة الترقی، 1382ق.
    2. آلوسی، محمود بن عبد الله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
    3. ابن‌درید، محمد بن حسن؛ جمهرة اللغة؛ بیروت: دار العلم للملایین، بی‌تا.
    4. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
    5. ابن‌عطیه، عبد الحق بن غالب؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1422ق.
    6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    7. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1408ق.
    8. بقاعی، ابراهیم بن عمر؛ نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور؛ چ2، قاهره: دار الکتاب الاسلامی، 1992م.
    9. بیضاوی، عبد الله بن عمر؛ انوار التنزیل و اسرار التاویل؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
    10. ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد؛ جواهر الحسان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
    11. جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن؛ درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم؛ عمان: دارالفکر، 1430ق.
    12. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ چ8، قم: مرکز نشر اسراء، 1388ش.
    13. حجتی، سید محمدباقر؛ پژوهشی در تاریخ قرآن کریم؛ تهران: فرهنگ اسلامی، 1376ش.
    14. خرقانی، حسن؛ هماهنگی و تناسب در ساختار قرآن کریم؛ تهران: انتشارات قلمرو، 1380ش.
    15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم، بی‌تا.
    16. رامیار، محمود؛ تاریخ قرآن؛ چ3، تهران: امیر کبیر، 1369ش.
    17. زمخشری، محمود بن ‌عمر؛ الکشاف ‌عن‌ حقائق ‌غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل‏؛ چ3، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    18. سبحانی، جعفر؛ فراز‌هایی از تاریخ پیامبر اسلام؛ چ16، تهران: نشر مشعر، 1384ش.
    19. سمرقندی، نصر بن محمد؛ تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم؛ بیروت: دار الفکر، 1416ق.
    20. سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ بیروت: دار الفکر، 1416ق.
    21. شبّر، عبد الله؛ تفسیر القرآن الکریم؛ چ2، قم: مؤسسة دار الهجرة، 1410ق.
    22. شریف لاهیجی، محمد بن علی؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تهران: دفتر نشر داد، 1373ش.
    23. شعرانی، ابوالحسن؛ پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع‌البیان، روح‌الجنان و منهج‌الصادقین؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1386ش.
    24. صادقی تهرانی، محمد؛ التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم؛ قم: دفتر مؤلف، 1432ق.
    25. ______________؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ چ2، قم: فرهنگ اسلامی، 1406ق.
    26. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    27. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    28. _______________؛ تفسیر جوامع الجامع؛ قم: حوزه علمیه قم، 1412ق.
    29. طبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
    30. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ چ3، تهران: نشر مرتضوی، 1375ش.
    31. طنطاوی، سید محمد؛ التفسیر الوسیط للقرآن الکریم؛ قاهره: نهضت مصر، 1997م.
    32. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    33. طیّب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ چ2، تهران: نشر اسلام، 1369ش.
    34. فخر رازی، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
    35. مصباح یزدی، محمدتقی؛ معارف قرآن؛ قرآن­شناسی؛ تحقیق: غلامعلی عزیزی‌کیا، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1386ش.
    36. معرفت، محمد‌هادی؛ علوم قرآنی؛ چ5، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید، 1387ش.
    37. مقاتل بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1423ق.
    38. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ10، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1371ش.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 28
فروردین 1402
صفحه 233-250

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1400
  • تاریخ بازنگری: 12 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 12 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار