رویکرد قرآن کریم در شکل دهی قوانین اجتماعی عصر نزول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

در جامعه حجاز پیش از نزول، قوانینی وجود داشت که از برخی خصوصیات اعتقادی، اخلاقی و رفتاری ایشان نشأت می‌گرفت. اما با نزول قرآن و شکل‌دهی قوانین اجتماعی، تحولی بنیادین در جامعه ایجاد شد. این پژوهش به‌شیوه اسنادی و توصیفی ـ تحلیلی با بررسی آیات قرآنی مرتبط، به این سؤال پاسخ داده است که قرآن کریم برای شکل‌دهی قوانین اجتماعی چه رویکردی در قبال خصوصیات جامعه پیش از نزول اتخاذ نمود که اصلاح و تغییر قوانین مورد پذیرش قرار گرفت. بدین منظور ابتدا خصوصیات مؤثر بر قوانین جامعه پیش از نزول مانند «حمیت»، «خرافه‌پرستی»، «تأمین منافع» و «حاکمیت قدرت» تبیین گردیده و سپس به رویکردهای اصلاحی قرآن در قبال هر کدام از این خصوصیات همچون رواج وحدت، عقلانیت، انسانیت و عدالت پرداخته شده است. در پایان نیز، میزان التزام جامعه عصر نزول به قوانین جدید مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. اطلاع از این رویکرد قرآن در تغییر قوانین، می‌تواند مقدمه‌ای بر کشف الگوی قرآنی قانون‌گذاری در جوامع باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The approach of the Holy Quran in shaping the social laws of the age of revelation

نویسندگان [English]

  • mahdi safarzadeh 1
  • mahdi motia 2
  • amir ahmadnezhad 2
1 Doctoral student of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Isfahan University
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Isfahan
چکیده [English]

In Hejaz society before the revelation, there were laws that originated from some of their religious, moral and behavioral characteristics. But with the revelation of the Qur'an and the formation of social laws, a fundamental change took place in society. This study, by documentary and descriptive-analytical methods, by examining the related Qur'anic verses, has answered the question of what approach the Holy Qur'an took to the characteristics of society before the revelation in shaping social laws, which was accepted to amend and change the laws. For this purpose, first the characteristics affecting the laws of society before the revelation such as "protection", "superstition", "securing interests" and "rule of power" are explained and then the corrective approaches of the Qur'an to each of these characteristics such as the prevalence of unity, rationality, Humanity and justice are addressed. Finally, the degree of commitment of the society at the time of revelation to the new laws has been examined and explained. Knowing this Qur'anic approach to changing laws can be a prelude to discovering the Qur'anic pattern of legislation in societies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • the law
  • the idea of ​​the law
  • the age of revelation
  • the change of laws

مراجع

  1. ـ قرآن‌کریم؛ ترجمه: عبدالمحمد آیتی، چ11، تهران: سروش، 1392ش.

    ـ نهج البلاغة؛ تدوین شریف الرضی، محمد بن حسین، ترجمه محمد دشتی، قم: نشر الهادی، 1379ش.

    1. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد؛ تاریخ ابن خلدون؛ به کوشش خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر، 1408ق.
    2. ابن منظور، محمد بن‌مکرم؛ لسان‌ العرب؛ به کوشش عبدالله ‌علی‌ الکبیر و دیگران، قاهره: دار المعارف، بی‌تا.
    3. ‌ابن هشام، أبومحمد عبدالملک ؛ السیرة النبویة؛ به کوشش طه عبد الرئوف، بیروت: دارالجیل، 1411ق.
    4. افغانی، سعید؛ الاسلام و المرأة؛ بیروت: دارالفکر، 1389ق.
    5. ایزوتسو، توشیهیکو؛ مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن؛ ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات قلم، 1360ش.
    6. بلاشر، رژی؛ تاریخ ادبیات عرب؛ ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ش.
    7. ثعلب، ابو العباس احمد بن یحیی؛ شرح دیوان زهیر بن ابی سلمی؛ بیروت: دارالکتب العربی، 1416ق.
    8. جاحظ، عمرو بن بحر؛ الرسائل السیاسیة؛ بیروت: دار و مکتبة الهلال، بی‌تا.
    9. جواد علی؛ المفصل فى تاریخ العرب قبل الإسلام؛ بی‌جا: دار الساقی، 1422ق.
    10. دوانی، علی؛ تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت؛ قم: موسسة النشر الاسلامی، 1390ش.
    11. راوندی، ضیاءالدین فضل الله بن علی الحسنی؛ النوادر؛ به کوشش سعیدرضا علی‌عسکری، قم: دارالحدیث، 1377ش.
    12. سالم، عبدالعزیز؛ تاریخ عرب قبل از اسلام؛ ترجمه باقر صدرینیا، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1380ش.
    13. شکری آلوسی، محمود؛ بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب؛ مصر: دارالکتاب، 1342ق.
    14. صابونی، محمدعلی؛ صفوة التفاسیر؛ جده: مکتبة جدة، 1396ق.
    15. صدوق، محمد بن علی؛ من لایحضره الفقیه؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
    16. ضیف، شوقی؛ تاریخ ادب عربی؛ ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر، 1381ش.
    17. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ تهران: منشورات اسماعیلیان، بی‌تا.
    18. طوسی، محمد بن حسن؛ تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۶۴ش.
    19. فاخوری، حنا؛ تاریخ ادبیات زبان عربی؛ ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات توس، 1368ش.
    20. فائز، قاسم؛ سیمای عرب جاهلی از زبان قرآن و روایات؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1390ش.
    21. فروخ، عمر؛ تاریخ الادب العربی؛ بیروت: دارالعلم للملایین، 1984م.
    22. قلقشندی، أحمد بن علی؛ نهایة الأرب فی معرفة أنساب العرب؛ به کوشش إبراهیم الإبیاری، بیروت: دار الکتاب اللبنانین، 1400ق.
    23. کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق؛ تهران: انتشارات مجد، 1393ش.
    24. کلبی، ابو المنذر هشام بن محمد؛ کتاب الأصنام؛ به کوشش احمد زکی، قاهره: دار الکتب، 2000م.
    25. محمدی صیفار، مهدی، «اندیشه و روش امام علی در اصلاح جامعه»، نشریه معرفت، شماره 146، 1388ش.
    26. محمدى رى‌ شهرى، محمد؛ دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)؛ ترجمه عبدالهادى مسعودى، قم: دارالحدیث، 1382ش.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 28
فروردین 1402
صفحه 7-27

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 28 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار