الگوی مطلوب مدیریت احساس ترس مذموم از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران

چکیده

ترس یکی از مهمترین حالات و کیفیت‌های روح و روان بشر است که از طرفی موجب صیانت از نفس و بقای انسان می شود و از طرف دیگر ترس و صفت آن جبون یک موضوع اخلاقی است؛ لذا قسمی از آن می تواند ممدوح و قسمی دیگر می‌تواند مذموم باشد.هدف این پژوهش بررسی ترس‌ مذموم و ارائه مدیریت آن از منظر قرآن در دو حیطه نظری(شناختی) وعملی( رفتاری-کنشی) است. از منظر قرآن، ترس از فقر، ترس از مرگ و ترس از غیر خدا، ترس مذموم است. در این نوشتار آیات مرتبط با ترس مذموم به روش کیفی تحلیل متون، شناسایی، استخراج، مقوله بندی و تحلیل شده است. برای اصطیاد مدیریت احساس ترس، از روش متعارف در علوم اسلامی و با رعایت ضوابط و قواعد تفسیر در فهم قرآن استفاده شده است. در حیطه نظری، مدیریت احساس ترس با ارتقاء شناخت و بینش از طریق تقویت ایمان، تعمق در توحید، حکمت الهی و توکل، تقویت و اصلاح نگرش‌هایی چون آزمون محور دانستن دنیا، مالکیت حقیقی خداوند، نگاه مثبت به مرگ قابل تحقق است. در حیطه عملی (رفتاری) با انجام اعمال و رفتارهای مبتنی بر مبانی دینی مانند صبر، انفاق و صدقه، زیارت قبور، نگارش وصیت‌نامه، غیرت می‌توان بر ترس‌های مذموم غلبه نمود. بر اساس این پژوهش بینش و نگرش‌های دینی، تقید به ایمان، اهتمام به فضایل اخلاقی و رفتاری در مدیریت ترس‌های مذموم بسیار موثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Optimal model of managing feelings of fear Managing the feeling of reprehensible fear from the perspective of the Quran

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Hajibabaeei 1
  • hosein hashemnezhad 2
  • Ja’far Golmohammadi 2
  • Marziye Hassani Kabootarkhani 3
1 Associate Professor, Faculty of Education and Islamic Thought, University of Tehran
2 Assistant Professor, Faculty of Islamic Education and Thought, University of Tehran
3 PhD student, Faculty of Islamic Education and Thought, University of Tehran
چکیده [English]

From the perspective of the Quran, fear of poverty, fear of death and fear of non-God, fear is reprehensible. The purpose of this study is to investigate reprehensible fear and present its management from the perspective of the Quran in three areas: cognitive, emotional, and behavioral. In this study, verses related to reprehensible fear were qualitatively analyzed, identified, extracted, categorized and analyzed. For the study of fear management, the conventional method in Islamic sciences was used in accordance with the rules and regulations of interpretation in understanding the Quran. In the cognitive realm, managing the feeling of fear can be achieved by promoting cognition and insight through strengthening faith, meditation on monotheism, divine wisdom, and trust. In the emotional realm, strengthening the attitude based on hope. Testing the world, the true ownership of God, a positive view of death, is effective and in the behavioral realm by performing actions and behaviors based on religious principles such as patience, charity. And almsgiving, visiting, graves, seeking martyrdom, and writing a will can overcome reprehensible fears. According to this study, religious insights and attitudes, adherence to faith, commitment to moral and behavioral, virtues are very effective in managing reprehensible fears

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fear&rdquo
  • &rdquo
  • Fear Feeling&rdquo
  • fear management&rdquo
  • "
  • reprehensible fear&rdquo

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    ـ نهج البلاغه؛ تدوین سید رضی، محمد بن الحسین، ترجمه: محمد دشتی، قم: لاهیجی، 1380ش.

    1. ابن بابویه، محمد بن علی؛ معانی الاخبار؛ به کوشش علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1413ق.
    2. ــــــــــــــــــــــــــ؛ من‌لایحضره‌ الفقیه؛ ج4، به کوشش علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1413ق.
    3. ــــــــــــــــــــــــــ؛ الخصال؛ به کوشش علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1362ق.
    4. ابراهیمی، ابوالفضل؛ «باورهای آخرت‌نگرانه و رابطه آنها با سلامت روان»؛ روانشناسی و دین، شماره3، 1387ش، صص 107-126.
    5. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دارصادر، 1414ق.
    6. اصغر، هادی؛ «نقش توحید در تهذیب اخلاق»؛ فصلنامه مطالعات اخلاق کاربردی، شماره12، 1387ش، صص22-68.
    7. اوکانر، جوزف؛ خود را از بند ترس­های غیر واقعی رها کن؛ ترجمه: اسکندر قربانی؛ تهران: نسل نو­اندیش، 1388ش.
    8. ساراسون، ایروین جی و ساراسون، باربارا آر؛ روانشناسی مرضی، ترجمه: بهمن نجاریان، محمد‌علی اصغری مقدم، محسن دهقانی؛ چ6، تهران: رشد، 1383ش.
    9. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الحکم؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1366ش.
    10. جوادی آملی، عبدالله؛ مراحل اخلاق در قرآن؛ چ7، قم: اسراء، 1386ش.
    11. ـــــــــــــــــــــــ؛ هدایت در قرآن؛ چ2، قم: اسراء، 1385ش.
    12. ـــــــــــــــــــــــ؛ حکمت ‏نظری و عملی در نهج‏البلاغه؛ قم: اسراء، 1389ش.
    13. ـــــــــــــــــــــــ؛ انتظار بشر از دین؛ به کوشش محمدرضا مصطفی پور، قم: اسراء، 1389ش[الف].
    14. ـــــــــــــــــــــــ؛ ادب فنای مقربان؛ به کوشش محمد صفایی، چ7، قم: اسراء، 1389ش[ب].
    15. ـــــــــــــــــــــــ؛ دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه؛ به کوشش عباس رحیمیان، چ5، قم: اسراء، 1389ش[ج].
    16. ـــــــــــــــــــــــ؛ ظهور ولایت در صحنه غدیر؛ به کوشش محمد صفایی، چ6، قم: اسراء، 1389ش[د].
    17. ـــــــــــــــــــــــ؛ ولایت در قرآن؛ به کوشش محمدرضا مصطفی­پور، چ5، قم: اسراء، 1387ش[الف].
    18. ـــــــــــــــــــــــ؛ دین­شناسی؛ به کوشش محمدرضا مصطفی­پور، چ5، قم: اسراء، 1387ش[ب].
    19. ـــــــــــــــــــــــ؛ تسنیم: تفسیر قرآن کریم؛ قم: اسراء، 1398ش.
    20. ــــــــــــــــــــــ؛ وحی و نبوت در قرآن؛ چ2، قم: اسراء، 1384ش[الف].
    21. ـــــــــــــــــــــــ؛ حماسه و عرفان؛ به کوشش محمد صفایی، چ8، قم: اسراء، 1384ش[ب].
    22. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ ج13، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1409ق.
    23. خداپناهی، محمدکریم؛ انگیزش و هیجان؛ تهران: سمت، 1391ش.
    24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ دمشق: دار القلم، 1412ق.
    25. سلمانپور، محمدجواد و دیگران؛ «مرگ و شهادت از دیدگاه قرآن و روانشناسی»؛ علوم و معارف قرآن کریم، شماره 8، 1389ش، صص93-118.
    26. سی مرسینو، آنتونی؛ هوش هیجانی برای مدیران پروژه؛ ترجمه: علی‌محمد گودرزی و شیرین ناظرزاده، تهران: آریانا قلم، 1392ش.
    27. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن؛ جامع الأحادیث؛ ج10، بیروت: دار الفکر، 1424ق.
    28. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏؛ به کوشش رضا ستوده، تهران: فراهانى‏، 1360ش.‏
    29. طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، چ7، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1375ش.
    30. طریحی نجفی، فخر الدین؛ مجمع البحرین؛ به کوشش سید احمد حسینی؛ چ2، تهران: مرتضوی، 1362ش.
    31. عباس‌نژاد، محسن؛ قرآن، روان‌شناسی و علوم تربیتی؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های قرآن حوزه و دانشگاه، 1384ش.
    32. عسکری، ابوهلال؛ وجوه و نظائر؛ به کوشش محمد عثمان؛ قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة، 1428ق.
    33. ـــــــــــــــــ؛ الفروق اللغویة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1412ق.
    34. علائی‌رحمانی، فاطمه و حسن‌زاده، مهری؛ «واکاوی مفهوم ترس با تکیه بر نوع ضد ارزشی آن در قرآن»؛ معرفت اخلاقی، شماره 1، 1392ش، صص 55 ـ 74 .
    35. علوی، سید حمیدرضا؛ تعالیم تربیتی و روانشناختی قرآن کریم؛ تهران: آوای نور، 1396ش.
    36. فراهیدی، خلیل‌بن احمد؛ العین؛ چ2، قم: هجرت، 1410ق.
    37. فولکیه، پل؛ خلاصه فلسفه؛ ترجمه: فضل الله صمدی، تهران: اقبال، 1341ش.
    38. قرشی‌بنابی، علی اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1412ق.
    39. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر قمی؛ ج2، به کوشش طیب موسوی جزائری، چ3، قم: دارالکتاب، 1404ق.
    40. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الفروع من الکافی؛ ج5، چ3، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1367ش.
    41. گروهی از نویسندگان؛ جوان، هیجان و خویشتندارى؛ قم: دار الحدیث، 1385‌ش.
    42. گلمن، دانیل؛ هوش عاطفی؛ ترجمه: حمیدرضا بلوچ، تهران: جیحون، 1379ش.
    43. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1403ق.
    44. محمدی ری­شهری، محمد؛ میزان الحکمة؛ چ5، قم: دارالحدیث، 1384ش.
    45. مدرسی، سید محمدتقی؛ ایمان زیربنای شریعت؛ قم: محبین، 1383ش.
    46. مصباح یزدی، محمدتقی؛ پند جاوید؛ قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 1391ش.
    47. دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه؛ تهران: دانشگاه تهران، 1377 ش.
    48. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
    49. مظفری ورسی، محمد حیدر؛ مرگ­اندیشی در آموزه­های اسلامی؛ قم : دفتر عقل، 1388ش.
    50. مکارم شیرازی، ناصر؛ اخلاق در قرآن؛ قم: مدرسة الامام على بن ابى طالب (ع)، 1377ش.
    51. ــــــــــــــــــــــ؛ پیدایش مذاهب؛ قم: مدرسة الامام على بن ابى طالب(ع)، 1384ش‌.
    52. ــــــــــــــــــــــ؛ معاد و جهان پس از مرگ؛ چ6، قم: سرور، 1376ش.
    53. ــــــــــــــــــــــ؛ تفسیر نمونه؛ ج24، چ32، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1374ش.
    54. ــــــــــــــــــــــ؛ پیام قرآن؛ ج4، چ9، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1386ش.
    55. نراقی، احمد؛ معراج السعاده؛ تهران: پیام آزادی، 1378ش.
    56. نجاتی، محمد عثمان؛ قرآن و روانشناسی؛ چ5، ترجمه: عباس عرب، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1381ش.
    57. یونکر، هلموت؛ روانشناسی ترس؛ ترجمه: طوبی کیان­بخت و جمشید مهرپویا، چ2، تهران: یگانه، 1373ش.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 28
فروردین 1402
صفحه 131-155

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار