امامان شیعه(علیهم السلام) و علم کلام (بر پایه مطالعات حدیثی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار دانشگاه قم

چکیده

در برخی از کتابهای شیعیان روایاتی درباره نهی از کلام وجود دارد. این روایات باعث شده گروهی از شیعیان بپندارند که دانش کلام نه تنها سودمند نیست، بلکه این علم از نظر امامان شیعه نکوهیده است. با مطالعه روایات این موضوع و دقت در سیره معصومین می‌بینیم که امامان شیعه از بزرگان کلام در روزگار خود بوده و تلاشهای بسیاری دراین زمینه به کار بسته‌اند. آنان خود با متکلمان سایر مذاهب مناظراتی داشته و شاگردان خود را هم برای رویارویی با آنان تعلیم می‌داندند و به آنان اجازه مناظره و بحث با مخالفان می‌دادند. گاهی این مجالس مناظره در حضور امامان تشکیل می‌شد. بر این اساس اصل در نگاه امامان شیعه مفید بودن و جواز پرداختن به این علم است و در زمانهای خاص، موضوعات خاص، افراد خاص و شرایط خاص به نهی از تکلم و مناظره پرداخته‌اند. برخی از روایات نکوهش کلام نیز مربوط به نهی از شیوه‌های نادرست یا نهی از بحث های بی نتیجه در موضوعات متنوع است و اختصاصی به دانش کلام ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Shiite Imams (PBUH) and Theology(Kalam),

نویسندگان [English]

  • Esmail Esbati 1
  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 2
1 Assistant Professor Allameh Tabatabai University
2 Assistant Professor of Qom University
چکیده [English]

In some Shiite books, there are traditions about forbidding theology(Kalam). These traditions have led a group of Shiites to think that theology(Kalam) is not useful and has not been condemned by the Shiite Imams. Studying the traditions on this subject and paying attention to the biography of the Shiite Imams shows that the Shiite Imams were among the great theologians in their time. They have had debates with scholars of other religions. Shiite imams trained their students to face the opposition. Debates were sometimes held in the presence of imams. Therefore, Shiite Imams believe that knowledge of theology(Kalam) is useful .But sometimes at certain times, certain topics, certain people and certain circumstances forbid debating. Some of the traditions  condemning theology(Kalam) are also related to incorrect methods or fruitless discussions and are not specific to the knowledge of theology(Kalam).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theology(Kalam)
  • Prohibition of Theology(Kalam)
  • Debates of Shiite Imams
  • Shiite Theology(Kalam). Fiqh of Hadith

مراجع

  1. ابن ابی الحدید، عز الدین بن عبدالحمید؛ شرح نهج البلاغه؛ به کوشش محمد أبوالفضل إبراهیم، قاهره: دارإحیاءالکتب العربیة، 1378ق.
  2. ابن المرتضی، احمد بن یحیی؛ طبقات المعتزله؛ به کوشش سوسنه دیفلد فلزر، بیروت: دارالمنتظر، 1409ق.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی؛ الاعتقادات فی دین ال امامیه؛ به کوشش عصام عبدالسید، بیروت: دار المفید، 1414ق.
  4. ــــــــــــــــــــــــــــ؛ التوحید؛ به کوشش سید هاشم حسینی تهرانی، قم: مؤسسة نشر اسلامی، بی‌تا.
  5. ــــــــــــــــــــــــــــــ؛ عیون اخبار الرضا ‌(ع)؛ بیروت: اعلمی، 1404ق.
  6. ــــــــــــــــــــــــــــــ؛ معانی الاخبار؛ به کوشش علی اکبرغفاری، قم: نشر اسلامی، 1338ش.
  7. ابن شعبه حرانی؛ تحف‌العقول؛ به کوشش علی اکبرغفاری، چ2، قم: انتشارات اسلامی، 1363ش.
  8. برقی، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ به کوشش محدث ارموی، سید جلال الدین، تهران: دار‌الکتب الإسلامیه، 1330ش.
  9. برنجکار، رضا و رضایی، محمد جعفر؛ «نقش امامان معصوم در پیدایش و گسترش علم کلام»، فصلنامه کلام اسلامی؛ شماره 104، ص49 ـ 82، 1396 ش.
  10. پاکتچی، احمد؛ «اصحاب رأی»؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص3597، بی‌تا.
  11. جعفریان، رسول؛ مناسبات فرهنگی شیعه و معتزله تا آغاز انحلال معتزله در شیعه؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1372 ش.
  12. جمعی از مولفین؛ الاصول السته عشر؛ قم: دارالشبستری، 1363 ش.
  13. حر عاملی، محمد بن حسن؛ الفصول المهمه فی اصول الائمه؛ به کوشش محمد بن محمدالحسین القائینی، قم: مؤسسة معارف إسلامی امام رضا (ع)، 1376 ش.
  14. ـــــــــــــــــــــــــــ؛ وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه؛ به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق الف.
  15. ــــــــــــــــــــــــــــ ؛ الفوائد الطوسیه؛ قم: چاپخانه علمیه، 1403 ق ب .
  16. خسرو پناه، عبدالحسین؛ کلام جدید؛ قم: مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه، 1383 ش.
  17. خویی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛چ5، 1413 ق .
  18. خیاط معتزلی، ابوالحسین عبدالرحیم بن محمد؛ الانتصار والرد علی ابن راوندی الملحد؛ قاهره: لجنه التالیف و الترجمه و النشر، 1344ق.
  19. سید بن طاووس، علی بن موسی؛ کشف المحجه لثمرة المهجه؛ نجف: چاپخانه حیدریه، 1370ق.
  20. سید رضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغه؛ به کوشش محمدعبده، قم: دار الذخائر، 1417ق.
  21. سید مرتضی، علی بن حسین؛ الفصول المختاره؛ بیروت: دار المفید، 1414ق.
  22. ــــــــــــــــــــــــــــــ؛، امالی؛ قم: کتابخانه آیة الله مرعشی، 1325ق.
  23. سیوطی، عبدالرحمن؛ تاریخ الخلفاء؛ مکه: دارالتعاون، بی‌تا.
  24. شهید ثانی، زین الدین، حقائق الایمان؛قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1409 ق.
  25. صفار، محمد بن حسن؛ بصائر الدرجات؛ به کوشش میرزا حسن کوچه باغی، تهران: انتشارات اعلمی، 1362 ش.
  26. طبرسی‌، احمد بن علی؛ الاحتجاج؛ به کوشش سید محمدباقر خرسان، نجف: دارالنعمان للطباعة و النشر، 1386ق.
  27. طریحی؛ مجمع البحرین؛ به کوشش سید احمد حسینی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1408ق.
  28. طوسی، محمد بن حسن؛ اختیار معرفة الرجال؛ به کوشش میرد، اماداسترابادی، قم: مؤسسة آل البیت(ع)، 1404ق.
  29. ــــــــــــــــــــــــــ؛ الرجال؛ به کوشش جواد قیومی، قم: موسسه نشر اسلامی، 1415ق.
  30. قاضی نعمان؛ دعائم الاسلام؛ به کوشش آصف بن علی اصغر فیضی، قاهرة: دارالمعارف، 1963م.
  31. کاشفی، محمد رضا؛ کلام شیعه(ماهیت، مختصات و منابع)؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387ش.
  32. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش علی اکبر غفاری، چ5، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1363ش.
  33. گنجی، محمد حسین؛ «عوامل مواجهه با علم کلام در فرلهنگ اسلامی»؛ فصلنامه اندیشه دینی، شماره 13، ص83ـ 100، 1383 ش.
  34. مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: الوفاء، 1403 ق.
  35. محمد عجاج الخطیب؛ السنه قبل التدوین؛ قاهره: مکتبه وهبه، 1998 م.
  36. مفید، محمد بن محمد؛ اوائل المقالات؛ چ2، بیروت: دار المفید، 1414 ق.
  37. ــــــــــــــــــــــ؛ تصحیح الاعتقادات؛ چ2، بیروت: دار المفید، 1414 ق ب.
  38. ــــــــــــــــــــــ؛المسائل الصاغانیه؛ چ2، بیروت: دار المفید، 1414 ق ج.
  39. ــــــــــــــــــــــ؛ الارشاد؛ چ10، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، 1414 ق د.
  40. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ قم: انتشارات اسلامی، 1416 ق.

 

دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 12، شماره 26
فروردین 1401
صفحه 311-330

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار