روایت «سؤال از مصحف امام علی(علیه السلام)» در بوته نقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی مشهد، شهر مشهد،ایران

2 تفسیر و علوم قرآن،دانشکده علوم قرآنی مشهد،دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

مصحف امام علی(ع) با ویژگی‌های منحصر به فرد تفسیری و تنزیلی آن، از دیرباز مورد توجه مفسران و دانشمندان علوم قرآنی بوده است؛ با این وجود در مصادر روایی اهل سنت روایاتی در قالب خطابه و پاسخ به سؤال راوی از آن امام همام، بدین مضمون گزارش شده است که ایشان از میراث رسول خدا (ص) جز صحیفه‌ای با مضامین محدود در اختیار ندارد. به عبارتی دیگر، وجود مصحف بی‌نظیر امام علی (ع)، با ویژگی‌های منحصر به فرد تفسیری و تنزیلی آن نفی شده است. با نظر به اینکه این دسته از روایات، از ارزش مصحف امام علی (ع) فروکاسته و نیز به شخصیت علمی آن امام همام خدشه وارد می‌سازد، نوشتار پیش‌رو با تکیه بر گونه‌های نقلی به منظور اعتبارسنجی این دسته از گزارش‌ها سامان یافته است. ضعف سندی، تفرد پی‌در‌پی در إسناد، غرابت و شذوذ، همچنین اضطراب متنی به ضمیمه تعارض با مسلمات تاریخی و روایی، تعارض با مقوله امامت و وصایت امام علی(ع) و جایگاه علمی ایشان در کنار ادله و قرائن گوناگون دیگر بی‌اعتباری و احتمال برساختگی این روایات را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The narration of "Question from the Mus'haf of Imam Ali (as)" in the measurement of criticism

نویسندگان [English]

  • Mohsen Deymekar 1
  • zahra Khorasani 2
1 Quranic Science and Education University of Mashhad, Quranic Sciences Faculty of Mashhad, Iran
2 Quranic Interpretation and Science, Quranic Sciences Faculty of Mashhad, Quranic Science and Education University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

The Mus'haf of Imam Ali (as) with its unique interpretive and discounting features has long been considered by commentators and scholars of Quranic sciences. However, there are reports in Sunni narrative sources in the form of answer to question and sermon from that Great Imam is quoted, which not only diminishes the value of that Mus'haf but also damages the scientific character of that Imam. Accordingly, the present study has been organized by relying on narrative types in order to validate this category of reports. Weakness of document, successive individuality in documents, strangeness and delusion, as well as textual agitation in addition to conflict with historical and narrative facts, conflict with the category of Imamate and guardianship of Imam Ali and his scientific position along with various other evidences and proofs, make the unreliability and possibility of fabricating this narrative more apparent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mus'
  • haf of Imam Ali
  • The six books (The Kutub al-Sittah)
  • Prophetic Heritage
  • Critique of the document and the text of the hadith

مراجع

  1. -قرآن کریم؛ ترجمه فولادوند، محمدمهدی، تهران: انتشارات دارالقرآن الکریم، 1415ق.

    -نهج البلاغه؛ سیدرضی، ترجمه محمد دشتی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1381ش.

    1. ابن‏أثیر، الشیبانی الجزری؛ أسد الغابة فی معرفة الصحابة؛ بى‌جا، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
    2. ابن‏بابویه، محمد بن على؛ الأمالی؛ تهران‏: کتابچى، 1376ش.
    3. ـــــــــــــــــــــــــ؛ الخصال؛ قم: جامعه مدرسین، 1362ش.
    4. ـــــــــــــــــــــــــ ؛ إعتقادات الإمامیة؛ کنگره شیخ مفید، 1414ق.
    5. ـــــــــــــــــــــــــ ؛ التوحید؛ قم: جامعه مدرسین، 1395ش.
    6. ابن جرزی، شمس الدین؛ النشر فی القراءات العشر؛ المطبعة التجاریة الکبرى، بی‌تا.
    7. ابن‏حبان، محمد؛ الثقات؛ هند: دائرة المعارف العثمانیة، 1393ش.
    8. ـــــــــــــــــ؛ صحیح ابن‏حبان؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 1414 ق.
    9. ابن‏حجر، أبوالفضل؛ الإصابة فی تمییز الصحابة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
    10. ـــــــــــــــــــ؛ تهذیب التهذیب؛ دار الفکر، 1404ق.
    11. ابن‏سعد، أبو عبدالله محمد؛ الطبقات الکبرى؛ بیروت: دار صادر،،1968 م.
    12. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على؛ مناقب آل أبی طالب (ع)؛ قم: علامه، 1379 ق‏.
    13. ابن‏عبدالبر، أبو عمر؛ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب؛ بیروت: دار الجیل، 1412ق.
    14. ابن‏عساکر، أبو القاسم؛ تاریخ دمشق؛ بی‌جا: دار الفکر، 1415 ق.
    15. ابن فتوح، محمد؛ الجمع بین الصحیحین البخاری ومسلم؛ بیروت: دار النشر، 1423 ق.
    16. ابن‏ماجة، أبو عبد الله؛ سنن ابن‏ماجه؛ بی‌جا: دار الرسالة العالمیة، 1430 ق.
    17. أبویعلى، أحمد بن علی؛ مسند أبی یعلى الموصلی؛ دمشق: دار المأمون للتراث، 1404 ق.
    18. أبی داود، سجستانی؛ سنن أبی داود؛ بى‌جا: دار الرسالة العالمیة، 1430ق.
    19. ــــــــــــــــــــ؛ کتاب المصاحف؛ بى‌جا، الفاروق الحدیثة، 1423ق.
    20. أحمد بن حنبل، أبو عبدالله؛ مسند الإمام أحمد بن حنبل؛ بی‌جا: مؤسسة الرسالة، 1420ق.
    21. أصبهانی، أبو نعیم؛ حلیة الأولیاء؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1405‌ق.
    22. بخاری، محمد بن إسماعیل؛ صحیح البخارى؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    23. برقى، احمد بن محمد؛ رجال البرقی- الطبقات‏؛ تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران، 1342 ش.
    24. بزار، أبوبکر أحمد بن عمرو؛ مسند البزار( البحر الزخار)؛ بیروت: مکتبة العلوم والحکم، 1409 ق.
    25. بغدادی، أبو بکر أحمد بن علی؛ تاریخ بغداد؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417ق.
    26. بَلَاذُری، أحمدبن یحیى؛ جمل من أنساب الأشراف؛ بیروت:دارالفکر، 1417ق.
    27. بیهقی، أحمد بن حسین؛ السنن الکبرى وفی ذیله الجوهر النقی؛ هند: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة، 1344 ش.
    28. ترمذی، محمد بن عیسى؛ الجامع الصحیح سنن الترمذی؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    29. ثعلبى، احمد بن محمد؛ الکشف و البیان؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422 ق.
    30. حاکم نیشابوری، أبو عبد الله؛ المستدرک على الصحیحین؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
    31. حسکانی، عبید الله بن عبدالله‏؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛تهران:‏ التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، 1411ق.
    32. حلی، حسن بن علیّ بن داود؛ الرجال؛ تهران‏: دانشگاه تهران، 1342 ش.
    33. خوئی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة؛ بی‌جا، انتشارات منقحة ومزیدة، 1413ق.
    34. دارقطنی، أبو الحسن علی بن عمر؛ سنن الدارقطنی؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 1424ق.
    35. ذهبى، محمد بن أحمد؛ سیر أعلام النبلاء؛ بی‌جا، مؤسسة الرسالة، بی‌تا.
    36. ـــــــــــــــــــــــ؛ تذکرة الحفاظ؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1419 ق
    37. سیوطی، جلال الدین؛ الإتقان فی علوم القرآن؛ مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1394 ش.
    38. شهرستانی، تاج‌الدین‌ و همکاران؛ مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار؛ تهران: بنیاد دائره‌المعارف اسلامی، 1368 ش.
    39. صفار، محمد ‏بن ‏‏‏‏‏‏حسن؛ بصائرالدرجات؛ قم: انتشارات ‏‏کتابخانه آیةالله مرعشی، 1404 ق‏‏.
    40. طوسى، محمدبن‌حسن؛ الامالی؛ قم: نشر دار الثقافة، 1414 ق.
    41. ـــــــــــــــــــــــ؛ رجال الطوسی؛ قم:مؤسسة النشر الاسلامی، 1373ش.
    42. ـــــــــــــــــــــــ؛ تهذیب الأحکام؛ تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1407ق.
    43. فیض کاشانى، محسن ؛ الوافی‏؛ اصفهان‏: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على(ع)، 1406 ق.
    44. قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم؛ ینابیع المودة لذوی القربى؛ بى‌جا، دار الاسوة للطباعة والنشر، 1416ق.
    45. کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
    46. مجلسى، محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    47. ــــــــــــــــــــ؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1404 ق.
    48. مسلم نیشابوری، مسلم بن الحجاج؛ صحیح مسلم؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    49. مفید، محمد بن محمد؛ الإر شاد فی معرفة حجج الله على العباد؛ قم: کنگره شیخ مفید، 1413 ق.
    50. نجاشی، احمد بن على؛ رجال النجاشی؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، 1365ش.
    51. نووی، ابو زکریا؛ المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1392ش.
    52. هلالى، سلیم بن قیس؛ کتاب سلیم بن قیس الهلالی‏؛ قم: الهادى‏، 1405ق.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 12، شماره 26
فروردین 1401
صفحه 291-310

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 21 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 23 اردیبهشت 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار