رهیافت‌های معرفتی و اخلاقی برای احیای حقیقت اسلام در نامه منسوب به امام صادق (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)

2 استاد علوم قرآن وحدیث دانشگاه الزهرا(س)

3 دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

در میان آثار ارزشمند باقی­مانده از امام صادق (ع)، نامه­ای خطاب به اصحاب در تمامی عصرها وجود دارد که توجه و عمل به آن مورد تأکید امام بوده است. در پژوهش حاضر، این نامه با روش تحلیل محتوا به‌صورت کمی و کیفی واکاوی شده است. حاصل این واکاوی آن است که حضرت بیشترین تأکید را روی واژه­ «طاعت» دارد. همچنین بر موضوعات «ارتباط با خداوند» و «شناخت اهل باطل» بسیار تأکید شده است. مضامین نامه قابل تقسیم به مضامین معرفتی و اخلاقی است. در بخش مضامین معرفتی و به تعبیر دیگر مضامین اعتقادی، با در نظر گرفتن شرایط مخاطبان، مباحث مرتبط با خداشناسی، امام شناسی و شناخت اهل باطل به‌گونه‌ای کارکردگرایانه به‌منظور حفظ بنیان فکری اصحاب بیان شده است. این نگاه کارکردی در بخش اخلاقی که از مباحث مرتبط با اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی تشکیل‌شده نیز، غالب است؛ به‌گونه‌ای که می­توان گفت: این نامه، طرح­ریزی اصول و راهکارهای کاربردی جهت حفظ و توانمندسازی اصحاب از طریق هم‌افزایی و هم‌اندیشی بوده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Epistemological and moral approaches to revive the truth of Islam In the letter attributed to Imam Sadiq (AS)

نویسندگان [English]

  • Zahra Sarfi 1
  • Fathiyeh Fattahizadeh 2
  • somayeh Sarvghad Moghaddam 3
1 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Al-Zahra University
2 Professor of Quranic Sciences and Hadith, Al-Zahra University
3 Alzahra University
چکیده [English]

Among the remaining valuable works from Imam Sadiq (AS), there is a letter addressed to the companions in all ages, which paying attention to it and act on it had been emphasized by the Imam. In the present study, this letter has been analyzed quantitatively and qualitatively by content analysis method. Results of this study indicates  the Imam has the most emphasis on the word "obedience". Also the two issues of "communication with God" and "knowing the people of falsehood" are highly emphasized. The themes of this letter can be divided into two categories: epistemological and moral themes. In the epistemological section, In other words, doctrinal themes, considering the conditions of the addressees, issues related to theism, Imamology, and the cognition of people of falsehood have been expressed in a functionalist way in order to preserve the companions intellectual foundation. This functional view is also dominate in the ethics section, which consists of topics related to individual ethics and social ethics. As it can be said this letter is in fact the planning of practical principles and strategies for preserving and empowering the companions through synergy and unison.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sadiq (AS)’s letter
  • Content Analysis
  • Theism
  • Imamology
  • Individual ethics
  • Social ethics

مراجع

  1. قرآن مجید؛ ترجمه فولادوند، محمدمهدی، قم: دارالقرآن کریم، 1373ش.

    1. ابن شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
    2. ابن غضائری، احمد بن حسین؛ رجال ابن الغضائری؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1364ق.
    3. ابن قاریاغدى، محمدحسین؛ البضاعة المزجاة؛ قم: دار الحدیث‏، 1429ق.
    4. بروجردى، آقا حسین؛ جامع أحادیث الشیعة؛ تهران: انتشارات فرهنگ سبز، 1386ش.
    5. جعفریان، رسول؛ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه (ع)؛ قم: موسسه انصاریان، ۱۳۸۱ش.
    6. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة؛ قم: مؤسسة آل البیت (ع)، 1409ق.
    7. حر عاملی، محمد بن حسن؛ الفصول المهمة فی أصول الائمة (تکملة الوسائل)؛ قم: موسسه معارف اسلامى امام رضا (ع)، 1418 ق.
    8. حلی، حسن بن یوسف؛ رجال العلامه الحلی؛ قم: دارالذخائر، 1411ق.
    9. سروقد مقدم، سمیه؛ «تحلیل محتوای نامه­ی امام صادق (ع) به اصحاب»؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، تهران: دانشگاه الزهرا (س)، 1398ش.
    10. صفائی‌اصل، مهدی و ارتقائی، مهدی؛ «توحید افعالی در آثار امام صادق علیه‌السلام»، دوفصلنامه معارف عقلی، شماره 35، 1396ش.
    11. طبرسی، علی بن حسن؛ مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار؛ چ2، نجف: المکتبة الحیدریة،1344‏ش.
    12. طوسی، محمد بن حسن؛ رجال الشیخ الطوسی؛ نجف: انتشارات حیدریه، 1381ق.
    13. طوسی، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ نجف: المکتبه المرتضویه، بی­تا.
    14. فتاحی زاده و دیگران، «شناخت اهل باطل بر مبنای تحلیل محتوای نامه امام صادق (ع) به أصحاب»، مطالعات فهم حدیث، سال هفتم، شماره دوم، 1400 ش.
    15. فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى؛ الوافی؛ اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على (ع)، 1406ق.
    16. قاسمی، جمال‌الدین؛ قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث؛ به کوشش محمد بهجه بیطار، بیروت: دارالنفایس، 1427ق.
    17. قمى، عباس؛ سفینة البحار؛ قم: اسوه، 1414ق.
    18. کشی، محمد بن عمر؛ رجال الکشی؛ مشهد: دانشگاه مشهد، 1348ش.
    19. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ قم: دار الحدیث‏، 1429 ق.
    20. گلستانه، سید علاءالدین محمد؛ منهج الیقین؛ قم: دار الحدیث، 1429ق.
    21. مازندرانى، محمد صالح بن احمد؛ شرح الکافی: الأصول و الروضة؛ تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382ق.
    22. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ به کوشش هاشم رسولى محلاتى، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1404ق.
    23. محمدی‌ری‌شهری، محمد؛ مبانی شناخت؛ قم: انتشارات دارالحدیث، 1375ش.
    24. مصطفوى، حسن؛ التحقیق فى کلمات القرآن الکریم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1430ق.
    25. مطهری، مرتضی؛ انسان و سرنوشت، علل گرایش به مادیگری؛ ج1 از مجموعه آثار، تهران: صدرا، 1376ش.
    26. مفضل بن عمر؛ توحید المفضل؛ به کوشش کاظم مظفر، قم: داوری، بی­تا.
    27. منسوب به امام صادق (ع)؛ مصباح الشریعة‏؛ بیروت: اعلمی، 1400 ق.
    28. موسوی خویی، سید ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
    29. مهدوی راد، محمدعلی و عطاءالله جباری، امیر؛ «محمد بن سنان از ورای دیدگاه‌ها»، دوفصلنامه حدیث پژوهی، شماره هشتم، پائیز و زمستان 1391ش.
    30. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ قم: جامعه مدرسین، 1407ق.
    31. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد؛ کشف المراد شرح فارسی تجرید الاعتقاد؛ به کوشش ابوالحسن شعرانی، شارح علامه حلی، حسن بن یوسف، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه، 1372 ش.
    32. نورى، حسین بن محمدتقی؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ قم: مؤسسة آل البیت (ع)، 1408ق.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 12، شماره 26
فروردین 1401
صفحه 233-253

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 22 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 فروردین 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار