حوزه معنایی «وحدت» در نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد نهج البلا غه، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه لرستان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه لرستان

3 استادیار زبان و ادبیات عربی، دنشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، ایران

چکیده

یکی از مفاهیم اساسی در کلام و اندیشه امام علی(ع) «وحدت» است چنان که در نهج البلاغه به عزت و اقتدار امّت اسلامی در سایه وحدت تأکید شده است. گرچه واژه «وحدة» در نهج البلاغه به معنای همبستگی و اتحاد به کار نرفته است؛ ولی ترکیب ها و تعبیرهای متنوعی در حوزه معنایی «وحدت» وجود دارد که با توجه به بافت موقعیتی و شرایط گوناگون سیاسی و اجتماعی، ذهن مخاطب را به سمت مسأله حیاتی وحدت سوق می دهد. این مقاله،  واژگان و ترکیب های حوزه معنایی وحدت و مفاهیم و مصادیق آن را مورد بررسی و تحلیل معناشناختی قرار داده است و کوشیده است  با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس علم معناشناسی، مؤلفه های معنایی و دلالت های بافتی واژگان و ترکیب های حوزه معنایی وحدت را در دو بخش «ترکیب های دالّ بر اتحاد مطلوب» و «ترکیب های دالّ بر اتحاد نامطلوب» و نیز رابطه معنایی «باهم آیی» بررسی و تحلیل نماید و بیان کند که مفاهیمی چون همکاری، سازش و اصلاح و مصادیقی همچون وحدت عقیدتی، اجتماعی، سیاسی و عاطفی در مقوله وحدت نقش آفرینی کرده اند و با توجه به بافت می توانند بار معنایی مثبت یا منفی داشته باشند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semantic Field of Unity in Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Amir ahmad Azeimei 1
  • Seyyed Mahmoud Mirzaee Al-Hoseini 2
  • Maryam Jalilian 3
1 Master of Nahj Al-Balagha, Faculty of Literature and Humanities, , Lorestan University, Khorramabad, Iran.
2 Associate Professor, Arabic Language and Literature Department, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran
3 Assistant Professor, Arabic Language and Literature Department, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
چکیده [English]

One of the basic concepts in the words and thoughts of Imam Ali is "unity", as in Nahj al-Balaghah, the dignity and authority of the Islamic nation (Ummah) is emphasized in the shadow of unity. Although the word "unity" is not used in Nahj al-Balaghah as solidarity, there are various combinations and interpretations in the semantic field of "unity".
Considering the situational context and the various political and social conditions, it leads the audience's mind towards the vital issue of unity. This paper examines and semantically analyzes the vocabulary and combinations of the semantic field of unity and its concepts and examples. Using descriptive-analytical method and semantics, it has tried to examine and analyze  the semantic components and contextual implications of vocabulary and combinations of the semantic field of unity in two sections of  “ combinations indicating favorable unity” and “combinations indicating unfavorable unity”. It also  examines and analyzes  “collocation relation” to express the fact that  concepts of cooperation, compromise and reform and examples such as ideological, social, political and emotional unity have played a role in the field of  unity and can have a positive or negative semantic load according to the context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj al-Balaghah
  • Unity
  • Semantic field
  • Collocation
  1. نهج البلاغه.

    1. آقا نوری، علی؛ امامان شیعه و وحدت اسلامی؛ قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387 ش.
    2. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله؛ شرح نهج البلاغه؛ ترجمه غلامرضا لایقی، تهران: نشر نیستان، 1392 ش.
    3. ابن فارس، ابوالحسین احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ تهران: انتشارات علوم اسلامی، 1404 ق.
    4. ابن منظورمحمّد بن مکرم؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزه، 1997م.
    5. ابن میثم بحرانی، کمال الدّین میثم بن علی؛ شرح نهج البلاغه؛ به کوشش قربانعلی محمّدی مقدم، علی اصغر نوایی زاده، چ3، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1388 ش.
    6. احمدپور، علی اکبر؛ امام علی (ع) و هم گرایی اسلامی در عصر خلافت؛ قم: مؤسسة بوستان کتاب، 1386 ش.
    7. بی یرویش، مانفرد؛ زبان شناسی جدید؛ ترجمه محمدرضا باطنی، تهران: آگاه، 1374 ش.
    8. جعفری، محمّد تقی؛ ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369 ش.
    9. چمن خواه، عبدالرّسول؛ صور خیال در نهج‌البلاغه و تجلی آن در ادب فارسی؛ شیراز: انتشارات نوید، 1384 ش.
    10. خزائلی، محمدعلی؛ شرح و تفسیر چهل خطبه نهج‌البلاغه در محضر استاد آیت الله حاج شیخ عباس ایزدی؛ قم: نشر اجر، 1386 ش.
    11. خوئی، میرزا حبیب الله؛ منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة؛ الطبعة الرابعة، طهران: الکتبة الإسلامیة، 1351 ش.
    12. دامغانی، حسین بن محمود؛ قاموس قرآن در وجوه و لغات مشترک؛ با اهتمام کریم عزیزی نقش، تهران: بنیاد علوم اسلامی، 1361 ش.
    13. دخیل، علی محمد علی؛ شرح النهج البلاغه؛ الطبعة الأولی، بیروت: دار المرتضی، 1408 ق.
    14. دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه دهخدا؛ تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373 ش.
    15. راغب اصفهانی حسینبن محمّد؛ مفردات الفاظ قرآن کریم؛ ترجمه حسین خداپرست، قم: نوید اسلام، 1394 ش.
    16. زبیدی، سیّد محمّد مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دار صادر، 1966م.
    17. زمخشری، محمود بن عمر؛ أساس البلاغه؛ بیروت: دارالمعرفة، 1415 ق.
    18. صفوی، کورش؛ درآمدی بر معنی شناسی؛ تهران: نشر سوره مهر و حوزه تبلیغات اسلامی، 1383 ش.
    19. صوفی تبریزی، عبدالباقی؛ منهاج الولایة فی شرح نهج البلاغة؛ تحقیق حبیب الله عظیمی، تهران: آینۀ میراث، 1378 ش.
    20. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ چاپ دوم، تهران: نشر مرتضوی، 1362 ش.
    21. عبده، محمّد؛ شرح نهج البلاغة؛ الطبعة الأولی، بیروت: دارالمعرفة، 1426 ق.
    22. عسکری، ابوهلال؛ معجم الفروق اللغویة؛ قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1412 ق.
    23. عمر، احمد مختار؛ معجم اللغة العربیة المعاصرة؛ القاهرة: عالم الکتب، 1429 ق
    24. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر: فی غریب الشرح الکبیر للرافعی (جلد1و2)؛ چ3، قم: مؤسسه دار الهجرة، 1383. ش
    25. قرشی، سید علی اکبر؛ مفردات نهج البلاغه؛ چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1391ش.
    26.         ؛ قاموس قرآن؛ تهران: مرکز فرهنگی نشر قبله، 1396 ش.
    27. کرمانی، سعید؛ معنی شناسی عقل در قرآن کریم؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، 1391 ش.
    28. محقق، محمدباقر؛ دائرة الفرائد در فرهنگ قرآن: بضمیمه اسماء و صفات خداوند در قرآن؛ تهران، نشر بعثت، 1364 ش.
    29. محمدی، سید کاظم، دشتی، محمّد؛ المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه؛ قم: انتشارات امیرالمؤمنین (ع)، 1369 ش.
    30. مصباح یزدی، محمدتقی؛ اخلاق در قرآن جلد سوم (مشکات)؛ چاپ ششم، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1391 ش.
    31. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر، 1360 ش.
    32. مصطفی، ابراهیم و دیگران؛ المعجم الوسیط؛ استانبول: المکتبة الاسلامیة، 1411 ق.
    33. معین، محمّد؛ فرهنگ معین؛ چاپ هفتم، تهران: نشر سپهر، 1364 ش.
    34. مغنیه، محمّد جواد؛ در سایه سار نهج البلاغه؛ تحقیق سامی الغریری؛ ترجمه محمّد باقر معموری و دیگران، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1387 ش.
    35. مکارم، ناصر؛ پیام امام امیرالمؤمنین: شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه؛ قم: نشر امام علی بن ابی طالب، 1390 ش.