شیوه موسی (ع) در مدیریت روانی ناسازگاری‌های بنی‌اسرائیل و فرعون بر اساس مفهوم «دفاع روانی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشگاه تهران، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی

3 استاد مدعو گروه مطالعات اسلامی به انگلیسی، جامعه المصطفی (ص)، بخش مجازی، قم

چکیده

پژوهش حاضر رفتار موسی (ع) نسبت به رفتارهای ناسازگار بنی‌اسرائیل و فرعون را تحلیل می‌کند. اینکه «راهکارهای موسی (ع) برای مدیریت روانی جامعه‌، نسبت به ناسازگاری‌هایی که با مفهوم دفاع روانی قابل تحلیل‌اند، چیست؟» بر این اساس، دفاعهای ناسازگارانهی این افراد با استفاده از «روش کیفی تحلیل متون» در مباحث مربوط به مکانیزم‌های دفاع روانی، استخراج، مقوله‌بندی و تحلیل شد. همچنین، برای اصطیاد شیوه‌های مدیریت روانی در مواجهه با رفتارهای ناسالم، از «روش‌های متعارف در علوم اسلامی» و با رعایت «ضوابط و قواعد تفسیر» در فهم قرآن کریم استفاده شد. از نتایج این مطالعه، تبیین دو سازوکار «دلیل‌تراشی و فرافکنی» در بنی‌اسرائیل، سه سازوکار «فرافکنی، بی‌ارزش‌سازی و همه‌کارتوانی» در فرعون و هفت روش مدیریت توسط موسی (ع) است. راهکار «اطمینان بخشی» بین روان‌شناسی و آموزه‌های قرآنی مشترک و شش روش جدید شامل «مدارا برای حساسیت‌زدایی، آگاه سازی، داستانسازی، شرکت دادن توجیه‌گران در کار، محرومیت از امتیازات و تغییر محیط» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The method of Moses (A) in the psychological management of the incompatibilities of the Children Israel and Pharaoh based on the concept of "psychological defense"

نویسندگان [English]

  • Hosein Hashem Nezhad 1
  • Jafar Golmohammadi 2
  • Zahra Alimoradi 3
1 Assistant Professor, University of Tehran, Faculty of Islamic Education and Thought
2 Professor Assistant at University of Tehran, Faculty of Education and Islamic Thought
3 Visiting Professor, Department of Islamic Studies in English, Al-Mustafa Society (PBUH), Virtual Section, Qom
چکیده [English]

The present study analyzes the behavior of Moses (A) in relation to the incompatible behaviors of the Children of Israel and Pharaoh. “What are the strategies of Moses (A) for the psychological management of society, in relation to the incompatibilities that can be analyzed with the concept of psychological defense?” Accordingly, the maladaptive defenses of these individuals were extracted and categorized and analyzed using the “qualitative method of text analysis” in discussions related to psychological defense mechanisms. Also, in order to study the methods of mental management in the face of unhealthy behaviors, “conventional methods in Islamic sciences” and observing the “rules of interpretation of the Qur’an” in were used. The results of this study explain the two mechanisms of “rationalization and projection” in the Children of Israel, the three mechanisms of “projection, devaluation and omnipotence" in Pharaoh and seven methods of management by Moses (A). The “reassuring” approach is common between psychology and the Qur’anic teachings, and six new approaches include “tolerance for desensitization, awareness, storytelling, justifying participants, deprivation of privileges, and changing the environment.”
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anxiety
  • Psychological Defense Mechanism
  • Rationalization
  • Projection
  1. -قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، 1373 ش.

    -نهج البلاغه؛ ترجمه محمد دشتی، قم: انتشارات لاهیجی، 1380 ش.

    1. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة؛ به کوشش مجتبی عراقی، قم: دار سیدالشهداء، 1405 ق.
    2. ابن هشام، عبدالله بن یوسف؛ مغنی الادیب عن کتب الاعاریب؛ برگزیده مغنی الادیب، به کوشش جمعی از اساتید مدارس حوزه علمیه قم: واریان، 1386 ش.
    3. ابوالفتوح رازى، حسین بن على؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، 1408 ق.
    4. احدی، بتول؛ ستوده، محمدباقر؛ حبیبی، یعقوب؛ «مقایسه‌ بهزیستی روان‌شناختی و مکانیزم‌های دفاعی در دانش‌آموزان با و بدون لکنت زبان»، مجله روان‌شناسی مدرسه، دوره 1، شماره 6-22/4، 1391 ش.
    5. اوتمر، اوکهارت؛ اوتمر، زگلینده؛ اصول مصاحبه بالینی بر مبنای IV [دی. اس. ام. 4]؛ حسین آرومندی، محسن بهشتی، تهران: نسل فردا، 1383 ش.
    6. پاشازانوس، احمد؛ رحیمی، معصومه؛ «تحلیل گفتگوی موسی و فرعون در سایه مربع ایدئولوژیک ون دایک»؛ دوفصلنامه علمی پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، سال هشتم، شماره دوم، شماره پیاپی (16)، 1398 ش.
    7. تبرایی، رامین؛ «تعصب؛ بررسی روان شناختی یک رفتار»؛ مجله حدیث زندگی، سال پنجم، شماره 2 (پیاپی 23)، 1384 ش.
    8. جادالمولى، محمد احمد؛ قصه‏هاى قرآنى؛ ترجمه: مصطفی زمانی، قم: پژواک اندیشه، 1380 ش.
    9. جعفرى، یعقوب؛ تفسیر کوثر؛ قم: موسسه انتشارات هجرت، 1376 ش.
    10. خطیب، عبدالکریم؛ التفسیر القرآنى للقرآن؛ بیروت: دار الفکر العربی، 1424 ق.
    11. دهقان نیری، مرضیه؛ سلطانی، علی اصغر؛ مقدسی نیا، مهدی؛ «ادب در گفتمان قرآن: گفت‌وگوی موسی (ع) و فرعون در سوره اعراف»؛ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، سال دوم، شماره چهارم، 1397 ش.
    12. رضایى اصفهانى، محمدعلى؛ تفسیر قرآن مهر؛ قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش.
    13. رفیعی‌هنر، حمید؛ روانشناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1395 ش.
    14. زحیلى، وهبه؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ دمشق: دار الفکر، 1411 ق.
    15. سبزوارى، محمد؛ ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن؛ بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1419 ق.
    16. شولتز، دوان بی؛ شولتز، سیدنی الن؛ نظریه‌های شخصیت(ویراست دهم)؛ ترجمه: یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر ویرایش، 1394 ش.
    17. صادقى تهرانى، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ قم: فرهنگ اسلامى، 1406 ق.
    18. طباطبایى، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390 ق.
    19. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏؛ تهران‏: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
    20. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    21. طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلام، 1369 ش.
    22. عباس نژاد، محسن؛ راهنمای پژوهش در قرآن و علوم روز (1)، قرآن، روانشناسی و علوم تربیتی؛ مشهد: بنیاد پژوهش­های قرآنی حوزه و دانشگاه، 1384ش.
    23. عده‌اى از علماء؛ الأصول الستة عشر؛ قم: دار الحدیث، 1423 ق.
    24. غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد؛ کیمیای سعادت؛ به کوشش حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی، 1380ش.
    25. فخر رازى، محمد بن عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420 ق.
    26. فضل الله، محمد حسین؛ من وحى القرآن؛ بیروت: دار الملاک، 1419 ق.
    27. فیست، جس؛ فیست، گریگوری جی؛ رابرتس، تامی آن؛ نظریه‌های شخصیت؛ (ویراست هشتم)، ترجمه: یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان، 1396 ش.
    28. قرائتى، محسن؛ تفسیر نور؛ تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، 1388 ش.
    29. قشیرى، عبدالکریم بن هوازن؛ لطائف الاشارات: تفسیر صوفى کامل للقرآن الکریم؛ قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2000 م.
    30. قمى، على بن ابراهیم‏؛ تفسیر القمی‏؛ قم‏: دارالکتاب، 1363‏ ش.
    31. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش دارالحدیث، قم: انتشارات دارالحدیث، 1429 ق.
    32. گنجی، حمزه؛ روانشناسی عمومی؛ تهران: بعثتت، 1378ش.
    33. لارسن، رندی جی؛ باس، دیوید ام.؛ روانشناسی شخصیت: حوزههای دانش درباره ماهیت انسان؛ (ویرایش چهارم)، ترجمه: فرهاد جمهری و همکاران، تهران: نشر رشد، 1395ش.
    34. مدرسى، محمدتقى؛ من هدى القرآن؛ تهران: دار محبی الحسین، 1419 ق.
    35. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهری؛ تهران: صدرا، 1389 ش.
    36. مکارم، ناصر؛ پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
    37. ـــــــــــــ؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371ش.
    38. میبدى، احمد بن محمد؛ کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)؛ تهران: امیر کبیر، 1371ش.
    39. نادری قهفرحی، حمید؛ «بررسی تفسیری عصمت موسی علیهالسلام در مواجهه با هارون علیه السلام»؛ فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات تفسیری، سال سوم، شماره 12، 1391ش.
    40. ــــــــــــــــــــــــ؛ «بررسی تحلیل علامه طباطبایی از بازخواست هارون علیهالسلام توسط موسی علیهالسلام»؛ فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال نهم، شماره 34، 1392ش.
    41. نولن-هکسما، سوزان؛ فردریکسون، باربارا ل.؛ لافتوس، جفری ر.؛ لوتس، کریستل؛ زمینه روان‌شناسی اتکینسون و هلیگارد (جلد دوم) ویراست شانزدهم؛ ترجمه: حسن رفیعی و علی نیلوفری، تهران: کتاب ارجمند با همکاری انتشارات ارجمند، 1395ش.
    42. Cramer, Phebe; Seven Pillars of Defense Mechanism; Theory Annual Meeting of the Rapaport-Klein Study Group (psychomedia.it/rapaport-klein), Austen Riggs Center, Stockbridge, Massachusetts, 2009.
    43. Blackman, Jerome; 101 defenses: how the mind shields itself; Brunner-Routledge, 29 West 35th Street, New York, NY 10001, 2004. www.brunner-routledge.com