کارکردهای تفسیری صحیفه سجادیه در تبیین جایگاه نبوت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه الزهرا (س)

2 استادیار دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده الهیات و ادیان

3 دانش آموخته دانشگاه الزهراء

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.15.8
مراجعه و بهره­­مندی از سنت گفتاری و مکتوب معصومان (ع)، از جمله مهمترین قواعد تفسیر قرآن محسوب می­شود؛ زیرا از این رهگذر تفصیل معارف و رفع ابهام از مفاهیم مجمل قرآنی حاصل می­شود. صحیفه سجادیه به مثابه یکی از مهمترین منابع روایی شیعه در قالب نیایش، مضامین قرآنی پیرامون مقام رسول اکرم (ص) را به شیوه­ای دقیق تفسیر و تبیین نموده است. در این جستار با روش توصیفی‌ـ‌‌تحلیلی و با استفاده از انسجام موضوعی و به‌کارگیری سیاق درون متنی، متن صحیفه و قرآن کریم پیرامون جایگاه نبوت مورد واکاوی قرار می­گیرد و به این پرسش پاسخ داده می‌شود که کارکردهای روایات صحیفه سجّادیّه در توضیح آیات قرآنی با موضوع جایگاه نبوت کدام است؟ در دسته‌بندی سه‌گانه کارکردهای تفسیری، برهان‌آوری و نیز جری و تطبیق، اهتمام امام سجاد(ع)به تفسیر آیات قرآنی مرتبط با جایگاه نبوت از بسامد بیشتری برخوردار بوده است.بازآفرینی آیات قرآنی و تصویرسازی‌های دقیق درباره جایگاه نبوت، افقی روشن از این مفهوم را برای مخاطبان در تمامی اعصار می­نمایاند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The interpretive functions of Sahifa Sajjadieh in the clarification of the position of prophethood

نویسندگان [English]

  • Fattahizadeh 1
  • Marzieh Mohasses 2
  • Adaee Khezri 3
1 Professor, Al-Zahra University
2 Assistant prof. of theology, Shahid Beheshti University
3 MA graduate, Al-Zahra University
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.15.8
What the infallible Imams have said and written can be used as an important basis for the interpretation of the Quran. It actually provides insight and helps to clarify the ambiguities in the general statements of the Quran. As a major source of Shia Hadiths, Sahifa Sajjadieh contains supplications and references to Quranic concepts that accurately elaborate on the position of the prophet (pbuh). Through a descriptive-analytic method and by the use of coherence of subjects as well as intertextual contexts, this research delves into Sahifa and the Quran in a quest for the position of prophethood. This is an attempt to shed light on the functions of Sahifa Sajjadieh in accounting for the subject. As the results show, with regard to the trilogical matrix of interpretive functions, Imam Sajjad seems to have done the task mostly through substantiation and generalization. He has recreated the Quranic verses and made accurate images of the prophet’s position so as to clear up the issue to anyone anywhere any time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • Sahifa Sajjadieh
  • Imam Sajjad
  • Interpretive function
  • Prophet’s position
ـ قرآن کریم؛ ترجمه: عبدالمحمد آیتی، چ 4، ‏ تهران:‏ انتشارات سروش‏، 1374 ش.
ـ الصحیفة السجادیة؛ ترجمه: علی‌نقی فیض‌الاسلام اصفهانی، چ 2، تهران: فقیه، 1376 ش.
ـ صحیفه سجادیه؛ ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: سوره مهر، 1379 ش.
1. آقابزرگ طهرانی، محمد محسن؛ الذریعة الی تصانیف الشیعة؛ گردآورنده: احمدبن محمد حسینی، بیروت: دارالاضواء، 1403 ق.
2. ابن شهر آشوب، محمد بن علی؛ «معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و اسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا»؛ نجف: منشورات ‌المطبعة الحیدریة، بی­تا.
3. ابن عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بیروت:، موسسة التاریخ‏، بی­تا.
4. ابن فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1371 ق.
5. ابن منظور، محمّد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دارصادر، 1375 ق.
6. اعرابی، غلامحسین؛ «تفسیر روایی قرآن از نظر فریقین»؛ مجله پژوهش دینی، شماره 16، 1387ش.
7. امینی، فریده، «معناشناسی امام در قرآن کریم»، پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد، استاد راهنما: فتحیه فتاحی‌زاده، دانشگاه الزهراء(س)، 1392 ش.
8. بحرانی، هاشم بن سلیمان؛ البرهان فی تفسیر القرآن‏؛ تهران: بنیاد بعثت‏، 1416 ق.
9. بلاغی نجفی، محمدجواد؛ آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن؛ قم: بنیاد بعثت، 1420 ق.
10. جوادی آملی، عبدالله؛ ادب فنای مقربان؛ چ 3، قم: مرکز نشر اسراء، 1389 ش.
11. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ تاج اللغة و صحاح العربیة؛ تحقیق: احمد بن الغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376 ق.
12. خاکپور، حسین؛ «تبیین واژگان آیات قرآن توسط عترت در رویات تفسیری اهل سنت»؛ فصلنامه سفینه، شماره 33، 1390 ش.
13. دیاری بیدگلی، محمدتقی؛ «نقش و کارکرد روایات تفسیری معصومان، با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی»؛ حدیث‌پژوهی، شماره 5، 1390 ش.
14. راغب اصفهانی، حسین؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دارالقلم، 1412 ق.
15. ربیع نتاج، سیدعلی‌اکبر و حیدری، محمدصادق؛ «بررسی کارکرد روایات تفسیری در «متشابه القرآن» ابن شهر آشوب مازندرانی»؛ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 3، پاییز 1394 ش.
16. رضی بهابادی، بی­بی­سادات و علی‌بخشی، معصومه؛ «گونه‌شناسی گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم (ع)»؛ حدیث‌پژوهی، شماره6، 1390 ش.
17. زبیدی مرتضی، محمد بن محمد؛ تاج­ العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1414 ق.
18. زمخشری، محمود بن عمر؛ أساس البلاغة؛ بیروت: بی‌نا، 1979 م.
19. ــــــــــــــــــــ؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چ3، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
20. سبحانی، جعفر؛ عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل؛ چ 2، قم: مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.
21. سعیدی‌مهر، محمد؛ آموزش کلام اسلامی (راهنماشناسی ـ معادشناسی)؛ چ 6، قم: کتاب طه، ۱۳۸۸ ش.
22. .سید ­بن قطب، ابراهیم شاذلی؛‏ فی ظلال القرآن، چ 17، بیروت/ قاهره: دارالشروق، 1412 ق‏.
23. صدر، سیدحسن؛ تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الاسلام؛ تحقیق: محمدجواد محمودی، بی­جا: موسسه کتاب‌شناسی شیعه، 1395 ق.
24. طباطبائی، سیدمحمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القراّن؛ قم: انتشارات ­اسلامی جامعه­ مدرسین حوزه قم، 1417 ق.
25. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
26. طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷ ش.
27. طوسی، محمد ­بن ­الحسن؛ رجال ­الطوسی؛ تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: موسسة النشر الاسلامی، بی­تا.
28. عروسی­حویزی، علی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛‏ تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415 ق.
29. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ 2، قم: نشر هجرت، ۱۴۰۹ ق.
30. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب؛ القاموس المحیط؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، بی­تا.
31. فیض کاشانی، ملا­محسن؛ تفسیر الصافی؛ تهران: انتشارات صدرا، 1415 ق.
32. فیومی، احمد ­بن ­محمد؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی؛ چ 2، قم: نشر هجرت، ۱۴۱۴ ق.
33. قرشی، علی اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ 6، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏، 1371 ش.
34. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی‏؛ تحقیق: طیب موسوی جزایری‏، چ 3، قم: دار الکتاب، 1363 ش.
35. مدنی شیرازی، سیدعلی خان‌ بن ‌احمد؛ ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین؛ تحقیق: محسن حسینی‌ امینی، قم:‏ دفتر انتشارات اسلامی‏، 1409 ق.
36. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ قاهره: دارالکتب العلمیة، 1430 ق.
37. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهری؛ چ 4، تهران: صدرا، ۱۳۷۷ ش.
38. مغنیه، محمدجواد؛ تفسیر الکاشف؛ تهران: دار­الکتب الإسلامیة، ‏‏1424 ق.
39. مکارم ­شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار­الکتب الإسلامیة‏، ‏1374 ش.
40. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ تصحیح: موسی شبیری زنجانی، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1365 ش.
41. یزدی مطلق، محمود و دیگران؛ امامت‌پژوهی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1387ش.