بررسی تطبیقی جامعیت قرآن و سنت در آراء صفار و کلینی با توجه به فضای گفتمانی عصر ایشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن وحدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 عضو هیات علمی گروه قرآن و حدیث، دانشکدا ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.10.3
اختلاف صفار و کلینی به عنوان استاد و شاگرد در خصوص جامعیت قرآن و سنت را بایستی در نوع نگاه آن ­دو به جایگاه عقل و نص، همراهی امام (ع) با کتاب و سنت، معنای تفویض و نیز با توجه به قرابت هریک از ایشان به طیف‌های کلامی در درون امامیه، باز جست. کلینی که قرابت بسیاری به طیف عقل­گرا و قرآن­محور هشام ­بن ­حکم داشت و در مسأله تفویض امور به پیامبر (ص) و امام (ع)­، جانب دیدگاه متعادل و خارج از اتهام به غلو را می­گرفت، قرآن و سنت را جامع همه اموری می‌دانست که انسان­ها حداقل در مسائل دینی بدان نیاز دارند. از این‌رو امام (ع) را صرفاً به عنوان حامل و مفسر کتاب و سنت در نظر می‌گرفت؛ اما صفار با شدت نص­گرایی و طبعاً عقل­محور نبودن، ارائه معنایی موسع از تفویض و همچنین در متهم شدن به غالی­گری، قرابتی با طیف مفضل ­بن ­عمر داشت و در نتیجه، قرآن و سنت را جامع هر آنچه انسان­ها بدان­ها نیاز دارند، نمی­دانست. البته، این مسأله برای وی و در منظومه اعتقادی­اش، مشکلی ایجاد نکرده و او علم امام (ع) را که در «بصائر الدرجات» به شکلی حداکثری به آن پرداخته است، به عنوان پوشش­دهنده مواردی می­داند که در کتاب و سنت نیامده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the attitudes of Saffar and Koleyni about the inclusiveness of the Quran and the Sunnah with regard to the dialectic atmosphere of their time

نویسندگان [English]

  • Seyed Hadi Dadgar 1
  • Ehteshaminia 2
1 Quran and Hadith Sciences Dept., Islamic Azad University of Tehran
2 Quran and Hadith Sciences Dept., Islamic Azad University of Tehran
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.10.3
The difference between Saffar and Koleyni, as the teacher and the pupil, regarding the inclusiveness of the Quran and the Sunnah is rooted in their different views on the role of reason and divine statements, support of Imams for the Quran and the Sunnah, the meaning of delegation as well as their affiliation to different schools of rhetoric within Shi’ism. Strongly attached to the rationalistic and Quran-centered views of Hisham Ibn-e Hakam, koleyni had a moderate and non-exaggerative position to the issue of delegation of affairs to the prophet and Imams. He deemed the Quran and Sunnah inclusive of all those things that man needs at least in the domain of religion. He, therefore, considered Imams just as those who know all about the Book and the Sunnah and can interpret them. In contrast, Saffar radically advocated the Quranic statements and naturally downgraded the role of reason. He was charged of exaggeration because of giving an extensive role to delegation. Indeed, he had derived those views from the school of Mufazzal Ibn-e Amr. Under the influence of the teachings of this school, he did not consider the Quran and the Sunnah inclusive of whatever man requires. Of course, these radical attitudes cannot be as a defect in his faith. In the book “Basaer ol-Darajat”, he has delved into the knowledge of Imams, believing that it fills the gaps of the Quran and the Sunnah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saffar
  • Koleyni
  • Inclusiveness of the Quran and the Sunnah
  • Hisham Ibn-e Hakam’s school of thought
  • Mufazzal Ibn-e Amr’s school of thought
ـ قرآن کریم
1. ابن ­ابی ­الثلج ­بغدادی، محمد و دیگران؛ تاریخ اهل ­البیت نقلا عن الائمه­ علیهم السلام؛ به کوشش سیدمحمدرضا جلالی­حسینی، قم: آل البیت ع، 1410 ق.
2. ابن­ غضائری، احمد؛ الرجال؛ به کوشش محمدرضا حسینی، قم: دار الحدیث، 1364 ش.
3. اشعری، سعد بن­ عبدالله­؛ المقالات والفرق؛ چ 2، بی­جا: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1360 ش.
4. اشعری، علی؛ مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین؛ بی­جا، بی­نا، بی­تا.
5. برقی، احمد؛ المحاسن؛ به کوشش جلال­الدین ­محدث، چ 2، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371 ق.
6. پاکتچی، احمد؛ مدخل «بغداد»، تهران: دائرة المعارف بزرگ اسلامی،  1383 ش.
7. ــــــــ؛ «تاریخ فرق و مذاهب کلامی در ایران» موجود در مجموعه تاریخ جامع ایران؛ چ 2، تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1394 ش «الف».
8. ــــــــ؛ مدخل «حدیث»، تهران: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1391 ش «الف».
9. ــــــــ؛ «حوزه­های کم­شناخته و متقدم حدیث و معارف امامیه در عراق، شام و مصر»، صحیفه مبین، شماره52، 1391 ش «ب».
10. ـــــــــ؛ «شیعه در ایران» در مجموعه تاریخ جامع ایران؛ چ 2، تهران: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1394 ش«ب».
11. ــــــــــ؛ «کتاب العقل داوود بن ­محبر؛ کوششی در جهت تحلیل کتاب و بازسازی یک نظریه»، پژوهش­نامه فلسفه دین، شماره1، 1382 ش.
12. ـــــــــ؛ «گرایش­های فقه امامیه در سده دوم و سوم هجری قمری»، نامه فرهنگستان علوم، شماره4، بی­تا.
13. خاکپور، رحیم و دیگران؛ «بررسی معناشناسانه واژه تبیین در قرآن و نظریه ناممکن بودن تفسیر بدون روایات»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره16، 1390 ش.
14. روشن­ضمیر، محمدابراهیم؛ «بررسی دلالت عبارت "تبیان کل شیء"بر جامعیت قرآن»، آموزه­های قرآنی، شماره19، 1393 ش.
15. شهرستانی، محمد؛ الملل والنحل؛ به کوشش محمد بدران، چ 3، قم: الشریف الرضی، 1364 ش.
16. صدوق، محمد؛ التوحید؛ به کوشش علی­اکبر غفاری، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1398 ق.
17. صفار، محمد؛ بصائر الدرجات فی فضائل آل ­محمد ص؛ چ2، قم: مکتبة آیت ­الله المرعشی، 1404 ق.
18. طریحی، فخرالدین ­بن ­محمد؛ مجمع البحرین؛ به کوشش احمد حسینی ­اشکوری، چ3، تهران: مرتضوی، 1375 ش.
19. ­طوسی، محمد بن حسن؛ الفهرست؛ به کوشش عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبه المحقق الطباطبایی، 1420ق.
20. ـــــ؛ رجال الطوسی؛ به کوشش محمدجواد قیومی ­اصفهانی، چ 3، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1373ش.
21. فان ­اس، یوزف؛ کلام و جامعه در سده­ دوم و سوم هجری؛ ترجمه: فرزین ­بانکی و احمدعلی ­حیدری، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1397 ش.
22. کشی، محمد؛ رجال الکشی؛ به کوشش حسن ­مصطفوی، مشهد: موسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409 ق.
23. کلینی، محمد؛ الکافی؛ چ 2، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1362 ش.
24. گرامی، سیدمحمدهادی؛ «بازشناسی جریان هشام­بن­حکم در تاریخ متقدم امامیه»، مطالعات تاریخ اسلام، شماره12، 1391 ش «الف».
25. ــــــــــــــــــ؛ نخستین مناسبات فکری تشیع؛ تهران: دانشگاه امام­صادق­ (ع)، 1391 ش «ب».
26. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار؛ چ 2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
27. مجلسی، محمدتقی؛ روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ چ 2، قم: موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406 ق.
28. مزی، جمال­الدین؛ تهذیب الکمال؛ به کوشش بشار عواد معروف، بیروت: موسسة الرسالة، 1407 ق.
29. ­مفید، محمد؛ اوائل المقالات؛ قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، 1413 ق.
30. ملانوری، محمدرضا؛ «محمد بن ­حسن ­صفار؛ غالی یا متهم به غلو»، هفت آسمان، شماره69، 1395 ش.
31. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ چ 6، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1365 ش.