ابن غضائری، کتاب الضعفاء و مسأله انتساب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

کتاب الضعفاء ابن عضائری یکی از منابع علم رجال است. بیشتر آراء این کتاب، با مشهور دیگر کتب رجالی شیعه در تعارض و اختلاف است. این امر از دیرباز مناقشاتی را در خصوص ابن غضائری و اثر وی پدید آورده است. عامل اصلی این مناقشات، متن کتاب است؛ نه مؤلّف آن. این مقاله درصدد است که به پرسش‌های ذیل، پاسخ درخور دهد: آیا انتساب کتاب الضعفاء به ابن غضائری صحیح است؟ با فرض پذیرش انتساب این کتاب به ابن غضائری، آیا محتوای آن با دیگر کتب رجالی متقدمان شیعه، سازگاری و تطابق دارد؟ با تطبیق و مقایسه آراء ابن غضائری و دیگر رجالیان می‌توان به کمّ و کیف سازگاری و تطابق آن‌ها با یکدیگر پی برد. بر این اساس با توجه به هم‌درس بودن ابن غضائری با نجاشی و آگاهی کامل نجاشی از آراء و آثار او و نیز اطلاع شیخ طوسی از آثار ابن غضائری، میان آرای ابن غضائری با نجاشی و طوسی، اختلاف گسترده‌ای ـ هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی ـ وجود دارد. این اختلاف­ها حاکی از صحیح نبودن انتساب کتاب الضعفاء به ابن غضائری و یا دست‌کم تقویت‌کننده این قول است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Bin Ghadāᵓerī, Book of al-Doᶜafā’, and the Issue of Attribution

نویسندگان [English]

  • Abd al-Hādī Feqhīzādeh 1
  • Majid Bashīrī 2
1 Full professor of Quran and Hadith sciences of Tehran university (corresponding author).
2 PhD student of Quran and Hadith sciences of university of Islamic Sects.
چکیده [English]

Book of al-Doᶜafā’ by Bin Ghadāᵓerī is one of the sources in Rijal Knowledge. Most views in this book conflict with other well-known views in other Shiite Rijal books. The major factor of this disagreement is the text, not its author. This essay attempts to give satisfactory answer to following questions: is attribution of Book of al-Doᶜafā’ to Bin Ghadāᵓerī correct? If it is correct, whether its content is in compatible with other Rijal books of early Shiite? By comparison between views of Bin Ghadāᵓerī and other Rijal scholars, the quality of compatibility can be discovered. In this regard, due to contemporaneous of Bin Ghadāᵓerī and Najjāshī, complete awareness of Najjāshī about his view and work, and Shaikh Toosī’s awareness about Bin Ghadāᵓerī works too, there are serious disagreements among Bin Ghadāᵓerī with Najjāshī and Toosī in both terms of quantity and quality. These disagreements demonstrate incorrectness of attribution of Book of al-Doᶜafā’ to Bin Ghadāᵓerī or at least weaken this idea.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bin Ghadāᵓerī
  • al-Doᶜafā’
  • Attribution of Book
  • Rijal Knowledge
1. آرام، محمدرضا؛ پژوهشی پیرامون کتاب رجالی ابن غضائری؛ رشت: انتشارات بلور، 1385 ش.
2. ابن داود حلی، حسن بن علی؛ الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، 1342 ش.
3. ابن شهرآشوب، محمد بن علی؛ معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین؛ النجف: مطبعة الحیدریة، 1380 ق.
4. ابن غضائری، احمد بن حسین؛ الرجال؛ به کوشش: محمد رضاحسینی جلالی؛ قم: دار الحدیث، 1364 ش.
5. افندی، عبدالله؛ ریاض العلماء و حیاض الفضلاء؛ مشهد: بنیادپژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1366 ش.
6. ایروانی، باقر؛ دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیة؛ قم: نشر سعید بن جبیر، 1380 ش.
7. باقری، حمید؛ «حسن بن عباس بن حریش و کتاب إنّا أنْزلناه فی لَیلة القَدْر وی: بررسی نمونه کتابی عرضه شده بر امام»؛ حدیث پژوهی، سال هفتم، شماره 13، 1394 ش.
8. بحرانی، هاشم؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ قم: موسسه بعثه، 1374 ش.
9. بهبهانی، محمدباقر؛ التعلیقة علی منهج المقال؛ (نسخه خطی)، 1190 ق.
10. تستری، محمدتقی؛ قاموس الرجال؛ قم‏: مؤسسة النشر الإسلامی، 1410 ق.
11. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: مؤسسة آل البیت (ع)، 1409ق.
12. ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین؛ التحریر الطاووسی؛ قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1411 ق.
13. حلی، حسن بن یوسف؛ خلاصة الاقوال فی علم الرجال؛ النجف الأشرف: دار الذخائر، 1411 ق.
14. خویی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ قم: مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، بی‌تا.
15. سبحانی، جعفر؛ کلیات فی علم الرجال؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
16. ابن بابویه، محمد بن علی؛ علل الشرایع؛ قم: کتابفروشی داوری، 1385 ش.
17. ــــ؛ معانی الاخبار؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
18. ــــ؛ عیون أخبار الرضا (ع)؛ تهران: نشر جهان، 1378 ق.
19. ــــ؛ الامالی؛ تهران: کتابچی، 1376 ش.
20. طوسی، محمد بن حسن؛ الرجال؛ قم: النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین، 1373 ش.
21. ــــ؛ فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الاصول‏؛ قم: ستاره، 1420 ق.
22. ــــ؛ إختیار معرفة الرجال؛ مشهد: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد، 1409 ق.
23. طهرانی، آقابزرگ؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة؛ قم: اسماعیلیان؛ تهران: کتابخانه اسلامیه، 1408 ق.
24. عبید، سامر؛ دروس فی علم الرجال التطبیق؛ دمشق: المنظمة العالمة للمعاهد و الحوزات العلمیة، 1425 ق.
25. فقهی زاده، عبد الهادی؛ درآمدی بر علم رجال: ترجمه و تحقیق مقدمه معجم رجال الحدیث؛ تهران: موسسه انتشارات امرکبیر، 1391 ش.
26. مامقانی، عبدالله؛ مقدمه تنقیح المقال فی علم الرجال: نکاتی از دانش رجال؛ به کوشش: محمد قربان زاده، قم: موسسه بوستان کتاب، 1390 ش.
27. منتجب الدین، علی بن عبیدالله؛ الفهرست؛ قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، 1422 ق.
28. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق.
29. میرداماد، محمدباقر؛ الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة؛ قم: دار الخلافة، 1311 ق.
30. نجاشی، احمد بن علی؛ فهرست اسماء مصنّفی الشیعة؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1365 ش.
31. نوری، حسین؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ قم: مؤسسة آل البیت (ع)، 1408 ق.