فضاسازی ذهنی حواس در قرآن کریم با تکیه بر نظریه آمیختگی مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

چکیده

مفهوم فضاهای ذهنی به عنوان یکی از الگوهای مفهوم‌سازی، نخستین‌بار توسط ژیل فوکونیه مطرح و بعدها توسط او و مارک ترنر گسترش داده شد تا نظریه‌ای  پدید آید  با عنوان آمیزه مفهومی که به فضاهای ذهنی برآمده از کلام به منظور توصیف ساخت‌های زبانی خلاقانه توجه دارد. این پژوهش که بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی استوار است بر آن است تا به واکاوی فرضیه امکان بررسی نظریه آمختگی مفهومی در ساختار آیات منتخب قرآنی مرتبط با حواس بپردازد. از آن‌جا که زبان قرآن زبانی مفهومی و چندلایه است؛ لذا استفاده از نظریه‌ای مفهومی بسان آمیختگی مفهومی که با الگویی منظم به ترسیم فضاهای ذهنی و مفهومی می‌پردازد، در ادراک معانی ارزشمند قرآن کریم  مناسب  است. با تطبیق این نظریه بر آیات منتخب مرتبط با حواس، شبکه‌های تصویری چندی از نوع دوساحتی و تک‌ساحتی و آینه‌ای به دست داده شد بسامد تکرار شبکه دوساحتی که پدیدآور ساخت‌های نوآورانه است و نیز شبکه تک‌ساحتی تقریباً مشابه است. روابط حیاتی بین اعضای متناظر فضاهای درون‌دادهای آن‌ها نیز از نوع شباهت و عدم شباهت و جزء به کل  است. از میان عناصر فضاساز نیز بسامد تکرار عبارات فعلی­ـ فاعلی بسیار چشمگیر  است؛ لذا با این نتایج، فرضیه کاربست این نظریه در آیات قرآنی مرتبط با حواس قابلیت  بررسی می‌یابد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mental Space of the Senses in the Holy Quran Based on the Conceptual Blending Theory

نویسندگان [English]

  • Hediyeh Ghasemifard 1
  • Naser zare 2
1 PhD student in Arabic language and literature, Persian Gulf University, Bushehr
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Persian Gulf University, Bushehr
چکیده [English]

The concept of mental spaces as a model for conceptualization was first proposed by Gilles Fauconnier and later developed by him and Mark Turner to create a theory entitled Concept that looks at mental spaces derived from speech to describe creative linguistic constructs. This study, which is based on a descriptive-analytical method, aims to investigate the hypothesis of the possibility of examining the theory of conceptual readiness in the structure of selected Qur'anic verses related to the senses. Since the language of the Qur'an is a conceptual and multi-layered language; therefore, the use of conceptual theories as a fusion of concepts that draw mental and conceptual spaces with a regular pattern, is necessary in understanding the valuable meanings of the Holy Quran. By applying this theory to selected verses related to the senses, several double- scop networks, single-scop networks, and mirror networks were obtained that had a repetitive frequency of a double- scop networks that created innovative structures as well as a single-scop networks. The vital relationships between the corresponding members of their input spaces are also similar and dissimilar and partial to the whole. Among the elements of space, the frequency of verbal-normative phrases is very significant; Therefore, with these results, the hypothesis of applying this theory in Qur'anic verses related to the senses can be studied.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Mental space
  • Conceptual blending
  • Senses
  1. _ قرآن کریم

    1. اسماعیلی، اسماعیل؛ تفسیر امثال القرآن؛ چ 3، قم: انتشارات اسوه، 1377ش.

    2 . حقیقت‌جو (جنّاتی)، حسین؛ چهل مثل از قرآن کریم؛ چ 2، قم: دفتر  انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1390ش. 

    1. روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا ؛ مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی؛ چ3، تهران: نشر علم، 1399ش.
    2. سلیمی، فاطمه؛ «تحلیل شناختی استعاره در نهج‌البلاغه»؛ پژوهش‌نامه علوی، سال 10، شماره 1، 1398ش.
    3. صالحی‌نیا، مجید و نیرومند شیشوان، مهدیه؛ «تبیین نقش مؤلفه‌های منظر حسی مبتنی بر حواس در کیفیت ادراک حسی محیطی گذر ارگ جدید تبریز»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 8، شماره 31، 1397ش.
    4. طباطبایی، محمدحسین؛ ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی، ج1 و 12، چ 5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، 1374ش.
    5. طبرسی، فضل بن حسن‏ ؛مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصصح: فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، ج 6، چ 3، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    6. فیض کاشانی، ملا محسن؛ علم الیقین فی أصول الدین، به کوشش محسن بیدارفر، قم: بیدار، 1377ش.
    7. قائمی، مرتضی و همکاران؛ «بازکاوی سوره بقره براساس نظریه آمیختگی مفهومی»، دو فصلنامه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، دوره 9، شماره 17، 1398ش.
    8. قرشی، علی‌اکبر؛ قاموس قرآن، ج1، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1371ش.
    9. لیتلمور، جنت و جانآر تیلور؛ درآمدی بر نظریه‌های زبان‌شناسی شناختی (همراه با برخی جنبه‌های کاربردی)، مترجمان: پارسا بامشادی و شادی انصاریان، قم: انتشارات کاوشیار، 1395ش.
    10. مکارم‌شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، ج 22، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1374ش.
    11. موسى أحمد، محمد الأمین؛ الاتصال غیر اللفظی فی القرآن الکریم، الشارقة: إصدارات دائرة الثقافة والإعلام، 2003م.
    12. نجاتی، محمد عثمان؛ قرآن و روانشناسی؛ ترجمه: عباس عرب، چ3، مشهد: آستان قدس رضوی، 1372ش.
    13. نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد ؛ تلخیص المحصل، چ2، بیروت: دار الاضواء، 1405ق.
    14. Evans, Vyvyan & Melanie Green; Cognitive Linguistics: An Introduction; Edinburgh University Press, 2006.
    15. Evans, Vyvyan & Benjamin Bergen & jörg Zinken; The Cognitive Linguistics Reader; UK: Equinox, 2007.
    16. Fauconnier, Gilles; Mental spaces: Aspects of Meaning Construction in Natural Language; Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
    17. Fauconnier, Gilles; Mappings in Thought and Language; Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
    18. Fauconnier, Gilles; Conceptual blending and analogy; In: Gentner Dedre, Holyoak Keith, Kokinov Boicho, editors. The analogical mind: perspectives from cognitive science. Cambridge: MIT Press, 2001.
    19. Fauconnier, Gilles. & Mark Turner; "Conceptual integration networks"; Cognitive Science. 22/ 2. pp. 133-187, 1998.
    20. Fauconnier, Gilles. & Mark Turner; The Way We Think. Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities; N. Y: Basic Books; 2002.
    21. Sweetser E; Mental spaces in grammar: conditional constructions; Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
    22. Taylor, John R ; Cognitive Grammar; Oxford: Oxford University Press, 2002.