بررسی شیوه‌های محقق حلّی در اعتبارسنجی احادیث ضعیف با تکیه بر کتاب «المعتبر فی شرح المختصر»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.13.6
عقیده به ناکارآمدی نظام اعتبارسنجی حدیث‌پژوهان پیشین و ابداع نظام اعتبارسنجی نوین در حلّه، سند را به عنوان مهمترین عامل در اعتبار روایات مطرح کرد. ارمغان این سبک از ارزیابی، مواجهه با چالش‌هایی بود که ناشی از محوریت ویژگی‌های راوی در اعتبارسنجی روایات بوده است. از جمله این چالش‌ها، روبرو شدن با حجم زیادی از روایات ضعیف است. این مقاله درصدد است تا تدابیر و راهکارهای محقق حلّی را در تعامل با احادیث ضعیف بررسی کند و میزان اعتماد وی را در بکارگیری این روایات بسنجد. نتیجه آنکه محقق حلّی در برخورد با روایات ضعیف، از آنجا که دغدغه اصلی وی حجیّت بوده، از راهکار «تجمیع قرائن» در اعتباربخشی به دسته‌ای از این روایات استفاده کرده و از قرائنی چون عمل اصحاب، ثقه بودن راویان، سلامت روایت از وجود معارض، موافقت با احادیث صحیحه و مطابقت با «نظر» و «اصل» استفاده کرده است. البته پس از اعتباربخشی، از این روایات نه به عنوان یک دلیل مستقل، بلکه به عنوان شاهد و گواه بهره گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The procedures adopted by Muhaqeq Hilli to evaluate poor Hadiths on the basis of the book “Al-Mo’tabar fea Sharhel Mokhtasar”

نویسندگان [English]

  • Kakaie 1
  • Ebrahimi 2
  • Alireza Tabibi 3
  • Ali Hassan Beigi 3
1 PhD student of Quran and Hadith sciences, Arak University
2 Assistant prof. of Quran and Hadith sciences, Arak University
3 Associate prof. of Quran and Hadith sciences, Arak University
چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.13.6
Reference emerged as the most important variable of validity for Hadith when a new validation system was innovated in Hilla as a reaction to the previous one that was thought to be inefficient. The new system began to face certain challenges because, until that time, the validation of Hadith was based on the characteristics of Hadith narrators as a central issue. A major challenge was posed by the numerousness of poor Hadiths. This research aims to examine the procedures used by Muhaqeq Hilli to handle those poor Hadiths and measure the reliance that he puts in them. As the results indicate, since Hilli’s major concern was the validity of Hadiths, he embarked upon collecting and reconciling pieces of evidence to give validity to a group of Hadiths. In this regard, he used certain variables including the acts of the prophet’s companions, authenticity of the quoters, the degree of Hadith veracity due to the absence of contradictory statements, congruity with correct quotations, and agreement with common sense and principles. After validating a group of Hadith with these variables, Hilli started to use them just as evidential hints not as principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhaqeq Hilli
  • Poor Hadith
  • Reference
  • Non-widely quoted Hadith
  • Validity

مراجع

ـ قرآن کریم.
1. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی؛ نزهة النظرفی شرح نخبة الفکر؛ بیروت: دارالارقم، بی‌تا.
2. ابن فارس، أبو الحسین؛ معجم مقاییس اللغة؛ به کوشش عبد السلام محمد هارون، بی­جا: دار الفکر، 1399ق /1979 م.
3. ابن منظور، جمال الدین؛ لسان العرب؛ چ 3، بیروت: دار صادر،1414 ق.
4. انصاری، مرتضی؛ فرائد الاصول؛ قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق.
5. بروجردی نجفی، محمد تقی؛ نهایة الافکار؛ تقریر ابحاث آیة الله الشیخ آغا ضیاء العراقی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، بی­تا.
6. بهسودی، محمد؛ مصباح الاصول؛ تقریراً لبحث آیة الله العظمی سید ابوالقاسم الخوئی؛ تهران: نشر داوری، 1412 ق.
7. تهانوی، محمدعلی بن علی؛ کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ ‌ترجمه: عبدالله خالدی و جورج زیناتی؛ به کوشش علی فرید دحروج، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون‌، 1996 م.
8. جوهری، أبو نصر؛ الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة؛ به کوشش احمد عبدالغفور عطار، چ 4، بیروت: دار العلم للملایین، 1407 ق.
9. حرّ عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
10. حسینی حائری، سید کاظم؛ مباحث الاصول (تقریر ابحاث السید محمدباقر الصدر)؛ قم: مکتب الإعلام الإسلامى و مؤسسة اسماعیلیان، 1407ـ 1418 ق.
11. حسینی شیرازی، علیرضا؛ «پیشینه اعتبارسنجی در شیعه و جایگاه سند در آن»؛ رهنامه پژوهش، شماره23و24، بهار و تابستان 1395 ش.
12. خوئی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ چ 3، بیروت: دار الزهراء، 1403 ق.
13. سبحانی، جعفر؛ أصول الحدیث وأحکامه فی علم الدّرایه؛ قم: مؤسسه الإمام الصادق (ع)، بی‌تا.
14. شهید اول، محمد بن مکی‌؛ الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، بی‌تا.
15. ـــــــــــــــــــــ؛ ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1419 ق.
16. شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ الرعایة فی علم الدرایة؛ قم: کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی نجفی، 1408 ق.
17. شیخ بهائی، محمدبن حسین؛ مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین؛ به کوشش مهدی رجائی، چ 2، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، 1414 ق.
18. شیخ طوسی، محمد بن حسن؛ اختیار معرفة الرجال؛ به کوشش مهدی رجائی، قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1404 ق.
19.ــــــــــــــــــــــــ؛ العدة فی أصول الفقه؛ به کوشش محمدرضا الأنصاری القمیّ، بی‌جا، بی‌نا، 1417 ق.
20. شیخ طوسی، محمد بن حسن و محقق حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن؛ النهایة و نکتها؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1412 ق.
21. عاملی، حسن بن زین الدین؛ معالم الدین و ملاذ المجتهدین؛ به کوشش سید منذر حکیم، قم: مؤسسة الفقه، للطباعة والنشر، بی‌تا.
22. عاملی، حسین بن عبدالصمد؛ وصول الاخیار الی اصول الاخبار؛ به کوشش عبداللطیف کوه­کمری، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، 1401 ق.
23. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر؛ تهذیب الوصول الی علم الاصول؛ به کوشش سید محمد حسین الرضوی الکشمیری، لندن: مؤسسه الإمام علی علیه السلام‌، 1421 ق.
24. ــــــــــــــــــــــــــــــ؛ مختلف الشیعة فی احکام الشریعة؛ چاپ دوم، قم: انتشارات اسلامى جامعه مدرسین، 1413 ق.
25. ـــــــــــــــــــــــــــــــ؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌، 1412 ق.
26. فاضل آبی، شیخ حسن بن أبی طالب یوسفی؛ کشف الرّموز؛ به کوشش الشیخ علی پناه الاشتهاردی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
27. فضلی، عبدالهادی؛ اصول الحدیث؛ بیروت: مؤسسة امّ القری و التحقیق و النشر، 1416 ق.
28. کلباسی، ابو الهدی؛ سماء المقال فی علم الرجال؛ به کوشش سید محمد حسینی قزوینی، قم: مؤسسة ولی العصر(ع) للدراسات الإسلامیة، 1419 ق.
29. مامقانی، عبدالله؛ مقباس الهدایه فی علم الدرایه؛ به کوشش محمدرضا مامقانی، قم: مؤسسة آل البیت، 1411ق.
30. مجلسی؛ الوجیزه فی علم الرجال؛ ترتیب: عبدالله سبزالی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
31. محقق حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن؛ الرسائل التسع؛ به کوشش رضا استادی، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1371 ش.
32. ــــــــــــــــــ؛ المعتبر فی شرح المختصر؛ به کوشش جمعی از نویسندگان، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، قم: مؤسسة سید الشهداء(ع)، 1407 ق.
33. ـــــــــــــــــــ؛ معارج الاصول؛ به کوشش محمد حسین الرضوی، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، 1403 ق.
34. مدیر شانه­­چی، کاظم؛ علم الحدیث؛ چ 17، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1382 ش.
35. مشکینی، علی؛ اصطلاحات الاصول؛ قم: دفتر نشر الهادی، 1413 ق.
36. مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه؛ چ 4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1370 ش.
37. معتزلی، ابن ابی الحدید؛ شرح نهج البلاغه؛ قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404 ق.
38. میرداماد(استرآبادی)، میربرهان‌الدین سید محمدباقر؛ الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة؛ به کوشش غلامحسین قیصریه­ها و نعمت‌الله لیلی، قم: دارالحدیث، 1422 ق.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 شهریور 1398
  • تاریخ بازنگری: 19 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 02 آذر 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار